Γεώργιος Κλόντζας, Η Δευτέρα Παρουσία

Written by

Γεώργιος Κλόντζας, Η Δευτέρα Παρουσία τέλη 16ου αιώνα, 79×67εκ.

Ο Γεώργιος Κλόντζας γεννήθηκε το 1530 στον Χάνδακα και έζησε όλη τη ζωή του εκεί. Κατάγονταν από μεγάλη αστική οικογένεια της Κρήτης, που είχε το παρωνύμιο Χριστιανόπουλος. Ο πατέρας του Ανδρέας ήταν κάτοχος σημαντικής περιουσίας στο Ηράκλειο και ιδιοκτήτης του ναού του Αγίου Μάρκου των Ρωμαίων.

Το 1562 νυμφεύθηκε την Εργίνα Πανταλέου και απέκτησε τρεις γιούς, μελλοντικούς ζωγράφους, τον Νικολό, τον Μανέα και τον Λουκά. Το 1564 ο κυρ Γεώργιος Κλόντζας (ως maistro Giorgi Cloza depentor) μνημονεύεται για πρώτη φορά ως μάρτυρας σε νοταριακό έγγραφο (αντίστοιχο με τα σημερινό συμβολαιογραφικό έγγραφο) και το Δεκέμβριο του 1566 ανέλαβε να εκτιμήσει, μαζί με τον παπα-Ιωάννη de Frossega, μία εικόνα του νεαρού τότε Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Σύμφωνα με νοταριακές πράξεις, στις οποίες αναφέρονται οι γιοί του, ο θάνατός του πρέπει να τοποθετηθεί στους πρώτους μήνες του έτους 1608.
Από τους πιο παραγωγικούς ζωγράφους της εποχής του, κατόρθωσε, περισσότερο από άλλους συγχρόνους συναδέλφους του, να δημιουργήσει ένα προσωπικό ύφος, χωρίς να απομακρυνθεί από τον κανόνα της βυζαντινής παράδοσης. Το ύφος του κλιμακώνεται από το πιο ακαδημαϊκό κρητικό έως το πλησιέστερο προς τον ιταλικό μανιερισμό, προφανώς ανάλογα με τον παραγγελιοδότη του. Πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα η ικανότητα του καλλιτέχνη για εικαστικές επινοήσεις, που όχι μόνο εμπλουτίζουν τις παραδοσιακές εμβληματικές εικόνες, αλλά και δημιουργούν εντελώς καινούριες συνθέσεις, σχεδόν ιστορικού χαρακτήρα, όπως παρατηρείται συχνά σε φορητές εικόνες αλλά και σε μικρογραφίες.
Κάποια από τα έργα του περιέχουν ανορθογραφίες στις επιγραφές των ονομάτων, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο -ιδιαίτερα μορφωμένος- Κλόντζας ανέθετε συχνά σε βοηθούς του τις επιγραφές των εικόνων του. Είναι γνωστό ότι ο Κλόντζας διατηρούσε εργαστήριο, στο οποίο εκτός από τους γιους του, που ήταν όλοι ζωγράφοι, δούλευαν και άλλοι τεχνίτες.

Ένας μεγάλος αριθμός έργων του βρίσκεται στη Βενετία, στην Πάτμο, στο Σινά, στη Ζάκυνθο και αλλού. Τα περισσότερα από τα έργα του είναι ανυπόγραφα. Έγινε διάσημος για τις φορητές εικόνες του -οι περισσότερες από τις οποίες είναι μικρογραφίες- και για τα τρίπτυχά του. Ο Κλόντζας παίρνει ένα θέμα διαδεδομένο μόνο στη δυτική τέχνη, προσπαθώντας να το εντάξει στην ορθόδοξη παράδοση, γεγονός που δείχνει την ισχυρή προσωπικότητά του και τις μεγάλες του ικανότητες.

Η «Δευτέρα Παρουσία», θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του. Γύρω από τον πύρινο ποταμό που καταλήγει στην Κόλαση, οργανώνεται όλη η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας. Στο μέσο και ψηλά παριστάνεται ο Ιησούς–Κριτής, πλαισιωμένος από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και την Παναγία. Το τρίπτυχο έχει ξυλόγλυπτη βάση και επίστεψη διακοσμημένη με δεκαπέντε μικρά μετάλλια με σκηνές από τη Γένεση. Στην εσωτερική του όψη παριστάνεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο κεντρικό φύλλο επάνω βρίσκεται ο Παντοκράτορας που δέχεται τις δεήσεις της Παναγίας και του Προδρόμου, χαμηλότερα ο σταυρός με τον Αδάμ και την Εύα και οι χοροί των πατριαρχών και των προφητών. Πιο κάτω εικονίζονται η Ψυχοστασία και η Κόλαση. Στο αριστερό φύλλο παριστάνονται έξι απόστολοι ένθρονοι, σε δύο ζώνες οι χοροί των ιεραρχών, των στρατιωτικών αγίων και των μοναχών και πιο κάτω η Έγερση των νεκρών. Στο δεξί φύλλο παριστάνονται οι υπόλοιποι έξι απόστολοι, οι άνθρωποι που περιμένουν την κρίση τους και η Κόλαση με το κτίριο της φλεγόμενης καμίνου, τη βάρκα με τον φοβερό βαρκάρη, τη γέφυρα με τους αμαρτωλούς και τους δαίμονες που στέλνουν τους ανθρώπους στο στόμα του δράκοντα.



cityculture.gr / Γεώργιος Κλόντζας, Η Δευτέρα Παρουσία Παναγιώτης Καμπάνης*

* Ο Παναγιώτης Καμπάνης είναι Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης