Ο αλάτιος καθεδρικός ναός στη Ζιπακίρα της Κολομβίας- Πίστη εις… βάθος

Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Στην Ζιπακίρα, μια μικρή πόλη που βρίσκεται 49 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας Μπογκοτά, της μακρινής Κολομβίας, χτισμένη στα 2.652 μ υψόμετρο, μπορούμε να πούμε ότι συναντήθηκαν, ο Θεός, η Φύση και ο Άνθρωπος.

250 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της Τριτογενούς περιόδου, όταν σχηματίστηκαν οι Άνδεις και τέθηκαν επάνω από τη στάθμη της θάλασσας, σχηματίστηκε η μεγαλύτερη ίσως εναπόθεση ορυκτού άλατος στον κόσμο.

Τα ορυχεία άλατος αξιοποιήθηκαν ήδη από τον 5ο π.Χ. αι., από τον προ-Κολομβιανό πολιτισμό των Μουίσκα (Muisca), για τους οποίους υπήρξε μία από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες. Η παραδοσιακή εξόρυξη του ορυκτού άλατος, περιγράφηκε από τον Γερμανό φυσιοδίφη και ταξιδευτή Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Ζιπακίρα το 1801, ο οποίος και εκτίμησε τους πόρους του στο ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα.
Σήμερα το αλατωρυχείο καλύπτει μια έκταση 220 χιλιομέτρων, σε βάθος 200 μέτρων και χρησιμοποιείται μερικώς.

Η κυβέρνηση της Κολομβίας δημιούργησε, για καθαρά τουριστικούς λόγους, ένα συγκρότημα, που περιλαμβάνει τον αρχαιολογικό χώρο El Abra, έναν από τους παλαιότερους ανθρώπινους οικισμούς της Αμερικής, το Μουσείο εξόρυξης, ορυκτολογίας, γεωλογίας και φυσικών πόρων και το «Parque de la Sal», το Πάρκο του άλατος.

Το σημαντικότερο όμως μνημείο του συγκροτήματος, το οποίο αποτελεί πόλο έλξης προσκυνηματικού κυρίως χαρακτήρα, αλλά και τουριστικού, είναι ο ρωμαιοκαθολικός καθεδρικός ναός που χτίστηκε από τους εργαζόμενους στα έγκατα του αλατωρυχείου (ισπανικά: Catedral de Sal de Zipaquirá).

Το 1932 οι αλατωρύχοι σκάλισαν στο μαλακό αλάτιο βράχο ένα μικρό εκκλησάκι, ως τόπο για τις καθημερινές τους προσευχές, ζητώντας προστασία από τους αγίους για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν κατά τη διάρκεια των εξορύξεων.

Ο μικρός αυτός ιδιαίτερος ναός δεν άργησε να γίνει γνωστός και η τεράστια προσέλευση του κόσμου οδήγησε τους πολιτικούς και εκκλησιαστικούς παράγοντες της περιοχής να ξεκινήσουν το 1950 την κατασκευή ενός μεγαλύτερου ναού, ο οποίος εγκαινιάστηκε στις 15 Αυγούστου του 1954 και αφιερώθηκε στην Παναγία του Ροδαρίου, πολιούχου όλων των ανθρακωρύχων. Το κόστος κατασκευής του ήταν πάνω από 285 εκατομμύρια δολάρια.

Ο ναός είναι μια τρίκλιτη βασιλική, 5.500 m² επιφάνειας, με 120 μ. μήκος και 22 μ. ύψος. Έχει έξι κύριες κολώνες και μέγιστη χωρητικότητα 8.000 ατόμων.

Ο ναός χωρίζεται σε τρία τμήματα, που αντιπροσωπεύουν τη γέννηση, τη ζωή και το θάνατο του Ιησού Χριστού. Οι εικόνες και τα διάφορα διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία είναι όλα λαξευμένα στο χέρι πάνω στο ορυκτό αλάτι. Τα μαρμάρινα γλυπτά είναι λίγα στον αριθμό. Το κεντρικό κλίτος καταλήγει σε μια σπηλιά εν είδη Ιερού, όπου υψώνεται μνημειακός σταυρός, ο οποίος με τον κατάλληλο φωτισμό δημιουργεί μια κατανυκτική και εξωκοσμική ατμόσφαιρα. Οι δαιδαλώδεις διάδρομοι που οδηγούν στο χώρο αυτό ονομάζονται «Σταθμοί του Σταυρού» και επικοινωνούν μεταξύ τους, όταν αυτό είναι εφικτό, με σταυρόσχημα ανοίγματα. Στο έδαφος έχει τοποθετηθεί ανάγλυφο μαρμάρινο μετάλλιο του Κολομβιανού καλλιτέχνη Carlos Enrique Rodríguez, όπου παριστάνεται «Η Δημιουργία του Ανθρώπου», μια παραλλαγή της «Δημιουργίας» του Μιχαήλ Αγγέλου. Στο αριστερό κλίτος περιλαμβάνεται γλυπτική σύνθεση της γέννησης του Ιησού Χριστού και η βάπτισή Του, με έναν καταρράκτη που συμβολίζει τον ποταμό Ιορδάνη.

Το 1991 η κυβέρνηση της Κολομβίας αποφάσισε να χτίσει ένα νέο ιερό ναό, 70 μ. κάτω από τον παλαιότερο. Την κατασκευή ανέλαβε η Εταιρία Επενδύσεων, το Ινστιτούτο Βιομηχανικών Κατασκευών, και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων της Κολομβίας. Ο νέος αυτός ναός εγκαινιάσθηκε το 1995. Επίσης έγιναν διορθωτικές αλλαγές στις πρώην κατασκευές και ιδιαίτερα στους διάφορους εντυπωσιακούς διαδρόμους του με τους «μαγικούς» φωτισμούς. Τα κύρια τμήματα του νέου κτιρίου είναι: Δεκατέσσερα μικρά παρεκκλήσια στην είσοδο του ναού, που εκπροσωπούν τους δεκατέσσερις «Σταθμούς του Σταυρού», εικονογραφημένα με τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν την Μεγάλη Εβδομάδα. Σε κάθε σταθμό υπάρχει και ένας προσκυνηματικός σταυρός και μια πλατφόρμα από ορυκτό αλάτι για να γονατίζουν οι πιστοί καθώς προσεύχονται. Ο κεντρικός τρούλος, που συμβολίζει το ουράνιο στερέωμα, από όπου οι επισκέπτες κατεβαίνουν στους κυρίως θαλάμους και το λαβυρινθώδη νάρθηκα. Τα τρία κλίτη, συνδέονται μεταξύ τους με μια ρωγμή, που συμβολίζει τη γέννηση και το θάνατο του Χριστού. Τέσσερις μεγάλες κυλινδρικές στήλες αντιπροσωπεύουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.
Ο αλάτιος καθεδρικός ναός αποτελεί για τον κολομβιανό λαό μια πολύτιμη πολιτιστική, περιβαλλοντική και θρησκευτική κληρονομιά και θεωρείται ως ένα από τα πιο αξιοσημείωτα επιτεύγματα της Κολομβίας. Διεθνώς τον αποκαλούν «κόσμημα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής».

Βλ. https://vimeo.com/63582365/ Catedral de Sal on Vimeo