Το ροζάριο ή ροδάριο (από το Λατινικό rosarium, «στέμμα από τριαντάφυλλα»), είναι ένα σημαντικό κομμάτι της πλούσιας παράδοσης της Καθολικής Εκκλησίας, αποτελούμενο από μία σειρά χαντρών και ένα μεθοδικό σύστημα προσευχής, ανάλογο με το ορθόδοξο κομποσκοίνι. Η χρήση του ροζαρίου συνδυάζει προσευχή και περισυλλογή, ξεκινάει με το Πάτερ Ημών, και μετά ακολουθούν δέκα προσευχές του Χαίρε Μαρία. Κάθε τέτοια ακολουθία είναι γνωστή ως «δεκάδα». Η πλήρης προσευχή του ροζαρίου περιλαμβάνει την ολοκλήρωση όλων των δεκάδων και μαζί άλλες προσευχές (όπως το Σύμβολο των Αποστόλων κ.ά.).
Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ στην Αποστολική του Επιστολή (16 Οκτωβρίου 2002) Rosarium Virginis Mariae (το ροζάριο της Παρθένου Μαρίας), πρότεινε να προστεθούν άλλες πέντε δεκάδες στον παραδοσιακό αριθμό των δεκαπέντε. Έτσι, κάποιοι Καθολικοί λένε είκοσι δεκάδες του ροζαρίου.
Σύμφωνα με την Καθολική Παράδοση, το 1214 η Παναγία έδωσε στον Άγιο Δομήνικο την βασική μορφή του ροζαρίου όπως είναι σήμερα.
Το ροζάριο συνδέεται ιδιαίτερα με τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου και την Παναγία της Ναυπάκτου. Την παραμονή της μεγάλης ναυμαχίας ο Πάπας Πίος Ε΄ διέταξε τους μοναχούς να προσευχηθούν στην Παναγία με το ροζάριο να δώσει τη νίκη στους ενωμένους χριστιανούς. Μετά τη Νίκη της Ναυμαχίας η Παναγία της Ναυπάκτου ονομάστηκε Santa Maria del Rozario δηλ. Αγία Μαρία του Ροζαρίου η αλλιώς Madonna di Lepanto del Rozario. Μέχρι και σήμερα στη Δύση η Παναγία του Ροζαρίου εορτάζεται στις 7 Οκτωβρίου, ημερομηνία της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου, και ολόκληρο το μήνα Οκτώβριο λέγεται με το ροζάριο το Ave Maria (Χαίρε Μαρία) προς τη Θεοτόκο.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο όσιος Παχώμιος το 320 μ.Χ., ίδρυσε με την βοήθεια του Αγίου Αντωνίου το πρώτο μοναστήρι στην Θηβαϊδα της Αιγύπτου. Άρχισε να αναζητεί τρόπο που θα βοηθούσε τους μοναχούς στην αυτοσυγκέντρωση της προσευχής και στην αρίθμηση των ευχών. Κατά την παράδοση πάντα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ επισκέφθηκε στον ύπνο του τον όσιο Παχώμιο και του έδειξε πώς θα φτιάξει το εργαλείο που θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της προσευχής. Το εργαλείο αυτό ονομάστηκε στα ελληνικά κομποσκοίνι.
Στο κομποσκοίνι, κάθε τμήμα του έχει κάποια συμβολική σημασία. Είναι πλεγμένο κυρίως από μαλλί για να θυμίζει στα μέλη της Εκκλησίας ότι είναι τα λογικά πρόβατα του Ιησού Χριστού (Ιωάν. 10:11). Έχει χρώμα μαύρο που συμβολίζει το πένθος των αμαρτιών αφού «ουδείς αναμάρτητος» ( Γ’ Βασ. 8:46, Ιώβ 4:17, Ρωμ. 3:9-12 κ.ά.). Πάνω του το κομποσκοίνι έχει το σταυρό για να φέρνει στη μνήμη «ότι έτι αμαρτωλών όντων ημών, Χριστός υπέρ ημών απέθανε» (Ρωμ. 5:8). Συνήθως το κομποσκοίνι καταλήγει σε μία φούντα που ο σκοπός της είναι το σκούπισμα των δακρύων «τοίς δάκρυσιν έβρεξέ μου τους πόδας» (Λουκ. 7:44). Οι 33 κόμποι συμβολίζουν τα χρόνια του Ιησού Χριστού, οι 99 κόμποι είναι το 33 πολλαπλασιασμένο με τον αριθμό των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, και ο κάθε κόμπος αποτελείται από 9 πλεγμένους σταυρούς, που συμβολίζουν τα εννέα τάγματα των αγγέλων. Παρόλα αυτά, ενώ ο αριθμός σταυρών που αποτελούν τον κάθε κόμπο παραμένει πάντα σταθερός, ο αριθμός των κόμπων που αποτελούν το κομποσκοίνι εξαρτάται από τον αριθμό των προσευχών για τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί.
Βοηθήματα προσευχής με κόμπους συνηθίζονται και από άλλες θρησκείες, όπως ο Ισλαμισμός, ο Ινδουισμός και ο Βουδισμός.
Στους κύκλους των μουσουλμάνων μυστικών αναπτύχθηκε η λεγόμενη συνεχής μνήμη του Θεού, που άξονα της έχει την επανάληψη των 99 ονομάτων του Θεού ή τη συνεχή επανάληψη ενός από αυτά. Για τη διευκόλυνση στην αναπόληση των θείων ονομάτων, από τον 9ο αι. και μετά χρησιμοποιείται το Τεσίμπ ή Τεσπ, ένα είδος κομποσκοινιού που έχει συνήθως 99 ή 33 κόμπους.
Το Τζάπα-Μάλα (στεφάνι από προσευχές), είναι το κομποσκοίνι των Ινδουιστών και των Βουδιστών. Αποτελείται από 108 χάντρες εκ των οποίων η μία κεντρική ονομάζεται sumeru. Είναι ένα εργαλείο αυτοσυγκέντρωσης για την πρακτική του διαλογισμού και προσευχής που σανσκριτικά ονομάζεται japa. Κατασκευάζεται από διάφορα υλικά όπως ξύλο βασιλικού, σανταλόξυλο, τριανταφυλλιά, καρπό του Σίβα (Rudraksha) ή από ημιπολύτιμους λίθους. Κάθε υλικό έχει διαφορετικές ιδιότητες και επηρεάζει αναλόγως το υποσυνείδητο του ασκούμενου.
Το 16ο αι., μεταξύ 1500 και 1530 στην περιοχή της Φλάνδρας, εργαστήριο ξυλογλυπτικής παρήγαγε ένα νέο είδος ροζαρίου, το οποίο αποτελούνταν από σφαιρικές χάνδρες που έμοιαζαν με καρύδια. Οι χάνδρες που δεν ξεπερνούν τα 4 εκ. είναι φιλοτεχνημένες σε υψηλό ανάγλυφο, με σκηνές κυρίως από τα Πάθη του Χριστού. Η λεπτομερής απόδοση των μορφών, που θυμίζει τεχνική κοπής με λέιζερ, τα έχουν αναγάγει σε μοναδικά έργα τέχνης. Σήμερα είναι γνωστά μόνο 135 από αυτά και βρίσκονται στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο, το Βατικανό κ.α.
Οι ξύλινες χάνδρες, τα καρύδια, πολλές φορές χρησιμοποιούνταν και ως μεμονωμένα φυλακτά, τοποθετημένα μέσα σε μεταλλικές θήκες-κουδουνάκια. Οι πιστοί τα είχαν κρεμασμένα πάνω τους, είτε στο στήθος, είτε στη ζώνη τους. Όταν χρησιμοποιούνταν ως ροζάρια, τότε ενώνονταν μεταξύ τους με κρίκους. 
Τα πιο σύνθετα από αυτά, είχαν περισσότερες από δύο διακοσμημένες επιφάνειες. Συναντάμε τρίπτυχα, τετράπτυχα και πεντάπτυχα, τα οποία δίπλωναν το ένα μέσα στο άλλο.
cityculture.gr/ γράφει ο Παναγιώτης Καμπάνης*
* Ο Παναγιώτης Καμπάνης είναι Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης