Ξέρετε πού δολοφονήθηκε ο Βασιλιάς Γεώργιος;
Ξέρετε ποιος ήταν ο αγαπημένος δρόμος περιπάτου της Θεσσαλονίκης;
Ξέρετε σε ποιο σπίτι φιλοξενήθηκε ο Βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος;
Ξέρετε ότι η Β. Όλγας ονομαζόταν Γιαλιλάρ; (σε αντιστοιχία με τα περίφημα γιαλιά του Βοσπόρου, δηλαδή παραθαλάσσια σπίτια των πλούσιων οικογενειών της πόλης)
Ξέρετε ποια σπίτια έκτισαν οι περίφημοι αρχιτέκτονες Αριγκόνι και Ποζέλι;
Με λίγα λόγια γνωρίζουμε την ιστορία της πόλης μας; Το παρελθόν της, τους κατοίκους της των περασμένων χρόνων; Δυστυχώς καθώς το παρελθόν της πόλης μας χάθηκε είτε με τις καταστροφικές πυρκαγιές είτε από την εξολοθρευτική μανία των νεοελλήνων και την απραγία του κράτους, μόνο κάποιοι πολύ ρομαντικοί προσπαθούν και να το ανακαλύψουν και να διατηρήσουν ότι έχει απομείνει από αυτό και να το κάνουν γνωστό σε όσους περισσότερους μπορούν. Γιατί αν δεν ξέρουμε το παρελθόν μας δεν μπορούμε να ζήσουμε το παρόν δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης και αυτό το φθινόπωρο επαναλαμβάνει μια ωραία του πράγματι πρωτοβουλία που μας δίνει την ευκαιρία αυτή. Οργανώνει ξεναγήσεις σε όλη σχεδόν την πόλη. Αν δεν πήγατε, φροντίστε να κλείσετε, γιατί το ενδιαφέρον είναι πολύ.
Εμείς παρακολουθήσαμε μία ξενάγηση με τον έμπειρο ξεναγό Κωνσταντίνο Σφήκα. Ο κ. Σφήκας είναι καθηγητής της σχολής ξεναγών και δημοσιογράφος της UNESCO και αγαπάει με πάθος και τη δουλειά του και την πόλη. Μας μάγεψε η ξενάγησή του και ειλικρινά δεν θέλαμε να τελειώσει. Μια ξενάγηση που ονομάζεται Βίλλες 2.
Η ξενάγηση αυτή γίνεται σε ένα κομμάτι της πόλης μας, από τα πιο ωραία παλιά. Εκεί ήταν οι Εξοχές, η περιοχή που οι πλούσιοι κάτοικοι της πόλης έκτιζαν τα εξοχικά τους. Εκτεινόταν από τον Λευκό Πύργο ως το Αλλατίνι. Ο δρόμος που τη διέσχιζε, η σημερινή Β. Όλγας, λεγόταν και Γιαλιλάρ. Γιατί στην ουσία οι βίλες που ήταν στην κάτω πλευρά της σημερινής Β. Όλγας ήταν παραθαλάσσιες. Η θάλασσα, πριν την επέκταση της παραλίας, έφθανε στην πίσω πλευρά από τις βίλες. Εκεί είχαν τις βάρκες τους, τα κότερά τους και τα χρησιμοποιούσαν ως μέσα θαλάσσιας συγκοινωνίας για να κατεβαίνουν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης όπου υπήρχαν και οι σχετικές αποβάθρες.
Γύρω στα 500 αρχοντικά υπήρχαν σε αυτή την περιοχή, τα οποία καταστράφηκαν, χωρίς να μπορέσουμε να έχουμε ούτε καν φωτογραφική τους απόδοση παρά μόνο σε 120 περίπου. Σήμερα σώζονται περίπου είκοσι τέτοια περίφημα αρχοντικά.
Η ξενάγηση ξεκινά από το Αρχοντικό Αχμέτ Καπαντζή που εσφαλμένα νόμιζα ότι ήταν το κτίριο του Μορφωτικού 
Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Το αρχοντικό Αχμέτ και Γιουσούφ Καπαντζή είναι το πολύ όμορφο κτίριο που στέγαζε το ΝΑΤΟ , τον Ερυθρό Σταυρό, την Πολιτιστική Θεσσαλονίκη και τώρα τον Οργανισμό Ρυθμιστικού. Συνεχίζεται με τα άλλα ωραία εναπομείναντα δείγματα του εκλεκτικιστικού στυλ όπως η Οικία Μοδιάνο (Λαογραφικό Μουσείο). Ένα επίσης υπέροχο κτίριο. Παλιά στεγαζόταν εδώ και η ΣΣΑΣ. Επίσης γιαλί, δηλαδή από την πίσω πλευρά ήταν η θάλασσα. Μου διηγιόταν μάλιστα παλιός στρατιωτικός γιατρός, που σπούδαζε σε αυτό το κτίριο, ότι, όταν ήθελαν να το σκάσουν, πηδούσαν από πίσω και έπαιρναν τις βάρκες για να βρουν την καλή τους. Η ξενάγηση εκεί επίσης μας φανέρωσε μια άγνωστη πτυχή που ποτέ δεν είχαμε προσέξει. Το συντριβάνι της αυλής, που είναι παρόμοιας αρχιτεκτονικής σύλληψης με ένα άλλο παραγνωρισμένο μνημείο της πόλης μας, τους κήπους του Πασά. Δείγμα της λεγόμενης φανταστικής αρχιτεκτονικής της οποίας τα έξοχα δείγματα θαυμάζουμε στην Βαρκελώνη με τα κτίρια του Γκαουντί.
Το Ορφανοτροφείο Μέλισσα, το κτίριο στο οποίο φιλοξενήθηκε ο Βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος που επί σειρά ετών φιλοξενούσε εκατοντάδες ορφανά που άφησε ο πόλεμος και η μικρασιατική καταστροφή. Η Σχολή Τυφλών που κτίστηκε ως κατοικία του Χαφίζ Μπέη και αγοράστηκε από τον Αλβανό-Κοσοβάρο πολιτικό Χασάν Πρίστινα, που αυτοεξορίστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924 έως ότου δολοφονηθεί σε ένα καφέ της Θεσσαλονίκης από πολιτικούς του αντιπάλους το 1934.
Η Οικία Σάλεμ, το παλιό Ιταλικό προξενείο, που καταρρέει και δίπλα του η Οικία Μιχαηλίδη. Το υπέροχο αρχοντικό που Ενοικιάζεται.
Το κομμάτι της Β. Γεωργίου συνεχίζει με σπίτια, όχι τόσο μεγαλειώδη, αλλά επίσης πολύ όμορφα, πλούσιων εμπόρων κυρίως. Το παλιό Α΄ Γυμνάσιο, το 12ο Δημοτικό Σχοελείο, που τελεί υπό κατάληψη μεν αλλά με καταληψίες που φροντίζουν τη διατήρησή του. Ήταν το σχολείο στο οποίο για πρώτη φορά δίδαξα ως δασκάλα και ακόμα θυμάμαι τις μεγάλες αίθουσές του. Στην αρχαιολογικού μουσείου ένα από τα ωραιότερα και εντυπωσιακότερα κτίρια, εκλεκτιστικού και αυτού στυλ, της Θεσσαλονίκης, το παλιό αρχαιολογικό μουσείο. Κτίριο του Ποζέλι, που μαζί με τον Αριγκόνι, έχτισαν τα περισσότερα και ωραιότερα κτίρια αυτής της περιόδου. Το κτίριο χτίστηκε για τους Ντονμέδες, τους εξισλαμισμένους Εβραίους.
Και η ξενάγηση συνεχίζεται στους εσωτερικούς δρόμους όπως η Σαραντοπόρου, το Φάληρο και η Ευζώνων, δρόμοι στους οποίους σώζονται ακόμα κάποια υπέροχα αρχοντικά δείγματα μιας άλλης εποχής.
Με την ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι συνυφασμένη και η ιστορία των Εβραίων που όμως μάθαμε πρώτοι ήταν οι Ρομανιότ, αργότερα ήρθαν οι Ασκεναζίμ και τελικά οι Ισπανοεβραίοι, οι Σεφαραδίτες που εγκαταστάθηκαν εδώ όταν διώχτηκαν από την βασίλισσα Ισαβέλλα και τον βασιλιά Φερδινάνδο.
Εκείνο που μας έμεινε, πέρα από την απόλαυση, ήταν μια θλίψη. Θλίψη για όλο αυτό το ωραίο αρχιτεκτονικά παρελθόν που χάθηκε. Ακόμα και αυτά τα κτίρια που απέμειναν κραυγάζουν για βοήθεια καθώς είναι παραμελημένα τα περισσότερα. Κανείς δεν νοιάζεται ή μάλλον όχι νοιάζονται κάποιοι για το πώς θα καταστραφούν γρηγορότερα. Λαμπρό παράδειγμα η οικία Χιρς η οποία καταστρέφεται σιγά σιγά αλλά συστηματικά.
Το πρόγραμμα των ξεναγήσεων είναι πολύ πλούσιο και καινοτομία του είναι ότι περιλαμβάνει και δύο ξεναγήσεις με ποδήλατα. Θα πρέπει όμως να επισημάνω ότι πάσχει στο οργανωτικό του κομμάτι από πλευρά Δήμου. Για να τους βρεις πρέπει να επιμείνεις πολύ. Άλλοτε δεν απαντούν και όταν απαντούν οι πληροφορίες δεν είναι πάντοτε σωστές είτε προς την ώρα είτε ως προς τον τόπο συγκέντρωσης. Δύο φορές πήγα ενώ είχα πάρει τηλέφωνο και κανείς ξεναγός δεν εμφανίστηκε ενώ υπήρχαν πολλά άτομα που περίμεναν.
Το πρόγραμμα των ξεναγήσεων
Α΄ Δημοτική Κοινότητα:
Θεσσαλονίκη Μεσοπολέμου: Αρχοντικό Νεδέλκου, Κόκκινο Σπίτι, Οικία Τερκενλή, Ερμού, Πλατεία Αριστοτέλους, Αγορές (Βατικιώτη και Βλάλη), Βενιζέλου, Στοά Μαλακοπή, Έπαυλη Αλλατίνη, Καθολική Εκκλησία, Οθωμανική Τράπεζα, οδός Κατούνη, Επιβατικός Σταθμός (Κυριακή 24/11, Κυριακή 8/12, και Κυριακή 15/12).
Ρωμαϊκός Περίπατος 1: Γαλεριανό Συγκρότημα, Ρωμαϊκή εξέδρα, Ρωμαϊκή Αγορά, Ρωμαϊκά λουτρά Αγίου Δημητρίου (Κυριακή 3/11 και Σάββατο 16/11).
Ρωμαϊκός Περίπατος 2: Γαλεριανό Συγκρότημα, Ρωμαϊκές αίθουσες Αρχαιολογικού Μουσείου (Κυριακή 3/11 και Σάββατο 30/11).
Βυζαντινός Περίπατος 1: Παναγία Χαλκέων, Άγιος Παντελεήμων, Σωτηράκι, Αίθουσες Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού 4, 5, 6 και 7 (Σάββατο 16/11 και Κυριακή 1/12).
Βυζαντινός περίπατος 2: Αχειροποίητος, Αγία Σοφία, Βαπτιστήριο Αγίου Ιωάννη, Αίθουσες Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού 1, 2 και 3 (Σάββατο 9/11 στις 16:00 και Σάββατο 23/11 στις 16:00).
Οθωμανικός Περίπατος: Bey Hamam, Χαμζά μπέη, Μπεζεστένι, Λευκός Πύργος (Σάββατο 2/11, Σάββατο 16/11 στις 16:00, Σάββατο 30/11 στις 16:00 και Σάββατο 14/12).
Εβραϊκός Περίπατος: Γιαχουντί χαμάμ, Αγορά Μοδιάνο, Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν, Μνημείο Ολοκαυτώματος, Λαδάδικα, Βενιζέλου (Κυριακή 10/11, Κυριακή 24/11 και Κυριακή 8/12).
Ξενάγηση με ποδήλατο: Λαδάδικα, Πλατεία Ελευθερίας, Μπεζεστένι, Χαμζά Μπέη, Ρωμαϊκή Αγορά, Πλατεία Αριστοτέλους, Πλατεία Αγίας Σοφίας, Μητρόπολη, Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, Λευκός Πύργος, Πλατεία ΧΑΝΘ, Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Κυριακή 1/12 στις 10:00).
Β’ Δημοτική Κοινότητα:
Διαχρονική Θεσσαλονίκη: Δώδεκα Απόστολοι, Τείχη, Πασά Χαμάμ, Ξενοδοχείο Βιέννη, Άγαλμα βασιλιά Κωνσταντίνου, Τοπ Χανέ, Οικία Πετρίδη, Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός (Σάββατο 30/11 και Σάββατο 14/12).
Γ’ Δημοτική Κοινότητα:
Άνω Πόλη 1: Προφήτης Ηλίας, Πλατεία Κουλέ καφέ, Βυζαντινό λουτρό, Ταξιάρχες, Άγιος Νικόλαος Ορφανός (Σάββατο 2/11, Σάββατο 23/11, Σάββατο 7/12 και Σάββατο 14/12).
Άνω Πόλη 2: Πύργος Τριγωνίου, Πύλη Παλαιολογίνας, Κάστρα, Μονή Βλατάδων, Όσιος Δαυίδ, Αγία Αικατερίνη (Σάββατο 9/11 και Κυριακή 15/12).
Δ’ Δημοτική Κοινότητα:
Περίπατος: Λοιμωδών, Παπάφειο, ΥΦΑΝΕΤ, Ρώσικο νοσοκομείο (Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας) Μακεδονικός Τάφος Μαιευτηρίου, Σχολή Ξεναγών, Νοσοκομείο Χιρς, (Ιπποκράτειο) (Σάββατο 9/11 στις 16:00, Κυριακή 10/11 στις 16:00 και Σάββατο 7/12 στις 16:00).
Ε’ Δημοτική Κοινότητα:
Βίλλες 1: Βίλλα Αλλατίνη, Βίλλα Μορπούργκο, Οικισμός Ουζιέλ, Casa Bianca, Βίλλα Μορντώχ, Οικία Σιάγα, Chateau mon Bonheur, Οικία Μεχμέτ Καπαντζή (ΜΙΕΤ) (Σάββατο 2/11 στις 16:00, Σάββατο 23/11 στις 16:00 και Σάββατο 7/12).
Βίλλες 2: Αρχοντικό Αχμέτ Καπαντζή, Οικία Μοδιάνο (Λαογραφικό μουσείο), Ορφανοτροφείο Μέλισσα, Σχολή Τυφλών, Οικία Σάλεμ, Οικία Μιχαηλίδη, Γενί Τζαμί, Οικία Μοδιάνο, Α’ Γυμνάσιο, προτομή Γεωργίου Α’, 12ο Δημοτικό Σχολείο (Σάββατο 9/11 στις 16:00 και Σάββατο 23/11 στις 16:00.
Δείτε αναλυτικά για πληροφορίες ΕΔΩ