Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί (Όλγκα Τοκάρτσουκ)

Written by

Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί (Όλγκα Τοκάρτσουκ)

 «Το Αρχέγονο βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος. Για να διασχίσει κανείς με γρήγορα βήματα το Αρχέγονο απ’ τον βορρά στον νότο, χρειάζεται μία ώρα. Το ίδιο για να το διασχίσει απ’ την ανατολή στη δύση. Αν  πάλι κανείς θελήσει να τριγυρίσει απ’ άκρη σε άκρη το Αρχέγονο με την ησυχία του, παρατηρώντας προσεκτικά και με περίσκεψη το καθετί, θα του πάρει μία ημέρα. Απ’ το πρωί ως το βράδυ». Σελ.7(Ο καιρός του Αρχέγονου)

«Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί», είναι το πρώτο έργο της Πολωνής συγγραφέως  Όλγκα Τοκάρτσουκ που μεταφράζεται στα ελληνικά. Το μυθιστόρημα είναι  διαρθρωμένο σε μικρά κεφάλαια με τίτλους που αναφέρονται στον καιρό των ανθρώπων οι οποίοι κινούνται εντός μιας συγκεκριμένης τοποθεσίας με το φανταστικό όνομα Αρχέγονο. Η συγγραφέας περιγράφει τον χώρο και τα πρόσωπα  με τεχνικές αφήγησης που αντανακλούν λαϊκές διηγήσεις, συνειρμούς και εικόνες μιας κοινωνίας και μιας εποχής, με  μία νοσταλγική επίγευση  αθωότητας στην αναδιήγηση του παρελθόντος χρόνου της .

Η ζωή των ανθρώπων που κατοικούν στο Αρχέγονο καταγράφεται με συναισθηματισμό και με λεπτές παρατηρήσεις στις λεπτομέρειες συμπυκνωμένων συμβάντων και πολιτισμικών  αναφορών. Από τις περιγραφές αναδύεται μια κοινωνία προβιομηχανική και ένα φυσικό τοπίο που αιχμαλωτίζει τη σκέψη των ανθρώπων.

Με κινηματογραφική αίσθηση, μικροεπεισόδια, συμβάντα της καθημερινότητας και ιστορικά γεγονότα, όπως οι διάφοροι πόλεμοι και οι συνέπειές τους, δίνουν το στίγμα της αφήγησης. Με  έναν τόνο παραμυθιού μελαγχολικής αύρας, καταγράφεται η ζωή πολλών ανθρώπων σε διάφορες ηλικιακές φάσεις, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό φωνών μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας  παλαιών χρόνων καθώς και ένα πλαίσιο κοινωνικοπολιτικών γεγονότων  στην  αλληλεπίδρασή τους.

Στα θέματα του βιβλίου ο πόλεμος και η Ιστορία, όπως συμπλέκονται με καθημερινές και ασήμαντες  ιστορίες ανθρώπων, ο χρόνος στη φιλοσοφική και μεταφυσική διάσταση, η αξία της ζωής και ο αγώνας για καλύτερες συνθήκες, η γέννηση, ο θάνατος, οι αρρώστιες, οι λαϊκές δημιουργίες, τα βιβλία, οι χώρες,  η γλώσσα και οι ξένες λέξεις, η μουσική, τα θαύματα, τα όνειρα, οι προκαταλήψεις, οι δοξασίες, οι ασχολίες, τα κοινωνικά-θρησκευτικά θέματα, οι πολιτικές αλλαγές.

Στον κύκλο των ιστοριών ξεχωρίζουν  έμμεσες και άμεσες αναφορές στις σχέσεις ανδρών γυναικών, καθώς και η αντιπαράθεση των γενεών σε ζητήματα όπως ο έρωτας, η μόρφωση, η ταξικότητα, η εργασία, το χρήμα ως αξία και μέσο συναλλαγών, η ιδιοκτησία και η κατοχή. Από την ανάγνωση του βιβλίου προκύπτει μια κοινωνία αντιθέσεων και παράλληλων γραμμών ζωής σε ένα περιβάλλον απομόνωσης και ταυτόχρονα κέντρο του μικροσύμπαντος και  όριο του πεπερασμένου χρόνου ζωής αυτών των ανθρώπων.

Γκενοβέφα, Μίσια, Μίχαλ, Ποπιέλσκι…

Με τα ονόματα Γκενοβέφα, Μίσια, Μίχαλ, Ποπιέλσκι, Μπόσκι, Πάβελ, Ιζίντορ, Σταχούλα, Ρούτα, Αντέλκα, συμπλέκονται και επανέρχονται οι κύκλοι του καιρού των προσώπων, των παιχνιδιών, των ζώων και των ανθρώπων,  των συνηθειών  και της καθημερινότητας της ζωής στο Κιέλτσε και στο Γιεσκόλτε, στους δρόμους, στις εκκλησίες, στο δάσος, στα χωράφια και στα ποτάμια που οριοθετούν το Αρχέγονο, φανταστικό  τόπο αναφοράς του μυθιστορήματος.

Η τριτοπρόσωπη αφήγηση, το χαμηλόφωνο στυλ και η διεισδυτική ματιά πάνω  σε σημαντικά και ασήμαντα γεγονότα και μικροπράγματα της καθημερινότητας, δίνει στο μυθιστόρημα μια ψυχαναλυτική -φιλοσοφική τροπή λαϊκής λαογραφίας, εγγεγραμμένη στη σκληρή πραγματικότητα των  πολέμων του 20ου αιώνα και στο θρησκευτικό παραμυθητικό  πλέγμα των φυσικών τρόπων του τοπίου της χώρας. Στις  αρετές  του μυθιστορήματος είναι η διακριτή λεπτή ειρωνεία, η συμπόνια και κατανόηση των συμπεριφορών  των ηρώων  στον κύκλο της ζωής τους στο  φυσικό-κοινωνικό  τοπίο της υπαίθρου στον καιρό των τετραγώνων που ορίζουν την ανθρώπινη μοίρα.

Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί

Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί
Όλγκα Τοκάρτσουκ
Μυθιστόρημα Μετάφραση:
Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου
ISBN: 978-960-03-6165-0
σελ. 272
6 Ιουνίου 2017

 

 

 

« Το Αρχέγονο δεν υπάρχει. Ούτε   υπήρξε ποτέ, επειδή πάνω απ’ το σημείο όπου θα μπορούσε να το ιδρύσει κανείς περνούν ασταμάτητα ορδές πεινασμένων στρατιωτών απ’ την Ανατολή στη Δύση. Τίποτα δεν έχει όνομα. Η γη είναι διάτρητη απ’ τις βόμβες, ενώ τα δυο ποτάμια, άρρωστα και τραυματισμένα, κουβαλάνε θαμπό νερό και με δυσκολία ξεχωρίζουν μεταξύ τους». Σελ. 121 (Ο καιρός του βαρόνου Ποπιέλσκι)

« Όταν παρατηρεί κανείς προσεκτικά τα αντικείμενα, με κλειστά τα μάτια για να μην τον εξαπατά το φαίνεσθαι που αναδίνουν, όταν κανείς χαλαλίζει στον εαυτό του αυτή τη δυσπιστία, τότε μπορεί τουλάχιστον για μια στιγμή να δει και την πραγματική τους όψη.
Τα αντικείμενα είναι όντα βυθισμένα σε μιαν άλλη πραγματικότητα, όπου δεν υφίστανται ούτε χρόνος ούτε κίνηση». Σελ. 46  (Ο καιρός του μύλου του καφέ της Μίσια)

 «Τότε ο ραβίνος αιφνιδίασε τον βαρόνο».
« Μαζεύεις ερωτήματα. Αυτό είναι καλό. Έχω για τη συλλογή σου ένα ακόμα, τελευταίο ερώτημα: Προς τα πού πορευόμαστε; Ποιος είναι ο σκοπός του χρόνου;». Σελ.  80 (Ο καιρός του βαρόνου Ποπιέλσκι)

« Ο άνθρωπος είναι κορμί. Και όλα όσα κατακτάει ο άνθρωπος έχουν την αρχή και το τέλος τους στο κορμί του». Σελ. 162 (Ο  καιρός της Γκενοβέφα)

« Και ο Πάβελ Μπόσκι συνειδητοποίησε πως την άυπνη αυτή νύχτα, με τον πονοκέφαλο του μεθυσιού, παρακολουθούσε αβοήθητος τη γέννηση του ίδιου του του θανάτου. Επειδή τώρα είχε χτυπήσει η ώρα της μέσης ηλικίας και στο εξής θα επέλαυνε  αργά, σταθερά και αμετάκλητα το σκοτάδι. (…). Ήταν ξαπλωμένος ανάσκελα μέσα στο σκληρό, απροσδιόριστο παρόν και ένιωθε τον εαυτό του να διαλύεται μαζί του από δευτερόλεπτο σε δευτερόλεπτο και να μετατρέπεται σε Τίποτα». Σελ. 186 (0 καιρός του Πάβελ)

 « Η ΜΙΣΙΑ , όπως κάθε άνθρωπος, γεννήθηκε σπασμένη σε κομματάκια, ατελής κατακερματισμένη. Όλα πάνω της ήταν ασύνδετα- η όραση, η ακοή, η νόηση, τα αισθήματα, οι προαισθήσεις και οι εντυπώσεις. Όλη η μελλοντική ζωή της Μίσια είχε ως αποστολή της να τα ενώσει όλα αυτά σε ένα όλον, ώστε να επιτρέψει ύστερα τη φθορά. Χρειαζόταν κάποιον να σταθεί μπροστά της και να γίνει καθρέφτης της, να τη δείξει ολόκληρη». Σελ. 42-43 (Ο καιρός της Μίσια)

« Έβλεπε τη δύναμη που διέπει τα πάντα, καταλάβαινε την επίδρασή της. Έβλεπε τις σκιές άλλων κόσμων και άλλων εποχών, που απλώνονται πάνω και κάτω από τη δική μας. Έβλεπε και πράγματα που δεν ονομάζονται με λέξεις». Σελ. 24 (Ο καιρός της Σταχούλας)

« Ο ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ του ’28 ήταν ένας βροχερός μήνας, με ανέμους. (…).Την ίδια εκείνη ώρα στον φθινοπωρινό ουρανό ο Κρόνος απλωνόταν στον Τοξότη σαν ένα τεράστιο παγόβουνο. Ο ισχυρός Πλούτων, ο πλανήτης που βοηθάει να ξεπερνάς κάθε είδους σοβαρό εμπόδιο, είχε κολλήσει στον Καρκίνο. Εκείνη τη νύχτα είχε αγκαλιάσει τον Άρη και την εύθραυστη Σελήνη. Τα ευαίσθητα αυτιά των αγγέλων έπιαναν μέσα από την αρμονία των οκτώ ουρανών έναν ήχο που θύμιζε φλυτζάνι που πέφτει και γίνεται θρύψαλα». Σελ. 71 (Ο καιρός του Ιζίντορ)

 « Έπαιξε  μέχρι που οι σκονισμένες, στεγνές χορδές να σπάσουν όλες η μία μετά την άλλη». Σελ. 257 (Ο καιρός του Πάβελ)

 « Για μια στιγμή είδε τα πάντα γύρω με διαφορετικό τρόπο. Γύρω ο χώρος ανοιγόταν άδειος και ατελείωτος. Όλα  όσα βρίσκονταν σε αυτό τον νεκρό χώρο, όλα όσα ζούσαν ήταν ευάλωτα και μοναχικά.(…). Παντού  κρύο και πένθος». Σελ. 138 (Ο καιρός του Ιζίντορ)

cityculture.gr / Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί /  κριτική βιβλίου Άγγελα Μάντζιου