Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά Κώστας Β. Κατσουλαρης

Written by

Στο αστικό τοπίο της Αθήνας διαδραματίζονται τα γεγονότα του βιβλίου, «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά». Στην περιφέρεια της πόλης και σε συγκεκριμένο πλαίσιο παρόντος χρόνου, με αφορμή μια αναζήτηση και σε κειμενική διαπλοκή με το έπος της Ιλιάδας, καθώς και με άλλα σχετικά κείμενα, ποιήματα και μεταφράσεις του έπους, ιχνηλατείται πολυεπίπεδα το σχήμα ταυτότητας μιας κρίσης προσωπικής και συλλογικής.

Από τον ατομικό στον ομαδικό κύκλο καταδεικνύεται το παράλληλο σύμπαν θεωρίας και πράξης, προτύπων και αξιών, επιθυμιών και πραγματικότητας, ατομικών επιλογών και αντίδρασης, προσδοκιών και τραυμάτων, λαθών και προσωπικής ήττας, στο ρευστό ψυχογραφικό πεδίο και εντός του εκπαιδευτικού κοινωνικού συστήματος.

Η πνευματική επικοινωνία δασκάλου –μαθητή- στο παράδειγμα αφόρμησης της ιστορίας- η στενή σχέση που αναπτύσσεται στο υπόβαθρο της μελέτης αρχαίων κειμένων και στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του στοχασμού που απηχεί προσωπικές αγωνίες και ερωτήματα, εκφράζεται ως προσδοκία κοινωνικής καταξίωσης και αποφυγής τραυματικών λαθών αλλά και ως αφετηρία αμφισβήτησης και επαναδιαπραγμάτευσης.

Η δομή του βιβλίου του Κατσουλάρη

Η δομή του βιβλίου «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά» αριθμεί τα εικοσιτέσσερα κεφαλαία γράμματα του αλφαβήτου με τίτλους σχετικούς με το ιλιαδικό σχήμα κατοπτρισμού του κόσμου των ηρώων, σε μια σύμφυρση με τη σύγχρονη πραγματικότητα μιας κοινωνίας σε κρίση.

Ο συγγραφέας υιοθετεί στη ροή της εξέλιξης επιστρωματώσεις κειμένων διαρθρωμένες σε μορφές επεισοδίων και σε σκηνές διαλόγων. Με κρυπτική διάθεση αποκαλύπτεται σταδιακά η προσδοκία αγωνίας και το προσωπικό τραύμα και αφήνεται ανοιχτό το θέμα των επιλογών και της αντίδρασης των προσώπων στο ρήγμα εφαρμογής και χρήσης της γνώσης.

Με μια ελλειπτική, υπαινικτική χροιά και αλλού με ρεαλιστική αδρή εκφορά προφορικότητας, έγγραφα, υπηρεσιακές αναφορές, εκθέσεις απολογίας, ηλεκτρονικές επιστολές, ψυχαναλυτικές ομαδικές συνεδρίες, εσωτερικές σκέψεις, διάλογοι, ποιήματα και φράσεις του έπους, παρεμβάλλονται ως δεδομένα πρόσθετων πληροφοριών και περιγράφουν καταστάσεις εκπαιδευτικής, κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας με αίσθηση διασάλευσης μιας ισορροπίας που προϋπήρχε σε προγενέστερη χρονική φάση της ιστορίας.

Τριτοπρόσωπη αφήγηση, με μια μικρή παρένθεση πρωτοπρόσωπης εξομολογητικής εκμυστήρευσης, ενταγμένης στον ψυχαναλυτικό κύκλο μιας ομάδας ανθρώπων με αρχαία και σύγχρονα ονόματα, διάλογοι με μια υφέρπουσα διαστρέβλωση των προθέσεων και παρατηρήσεις με κριτική και ειρωνική σε κάποια σημεία διάθεση, δίνουν το στίγμα της προσωπικής οπτικής στο ρήγμα του αξιακού κοινωνικού σχήματος.

Αυτός ο άμεσος και έμμεσος σχολιασμός του σχολικού-εκπαιδευτικού και οικογενειακού-κοινωνικού συστήματος δίνεται με ανάλογη πολιτική διάσταση, στον κλοιό της ομαδοποίησης, της περιθωριοποίησης, της κοινωνικής στρωμάτωσης και της ταξικότητας, των ατομικών επιλογών και της αντίδρασης των εφήβων στον ρυθμό της τάσης για ανεξαρτησία και απεξάρτηση, στην απόκλιση και σύγκλιση γενεών. Οι ήρωες έχουν σκοτεινές πλευρές και μυστικά, κλυδωνίζονται σε ένα πεδίο επιλογών και με όπλο την γνώση και την άγνοια, αποκτούν – ατομικά και ως μέλη ομάδων- την εμπειρία του τραύματος ένταξης στην πραγματικότητα. Στον παραλληλισμό ενός πολέμου εσωτερικού και κοινωνικού αντιδιαστέλλεται η εκτροπή των κωδίκων και ο επαναπροσδιορισμός των προτύπων ως αντανακλαστικό φορτίο ανάκτησης της προσωπικής και κοινωνικής πολιτισμικής μοίρας.

Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά

Κώστας Β. Κατσουλαρης
Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αποσπάσματα:

« Η Ιλιάδα δεν τελειώνει με την πτώση της Τροίας, αλλά με μια εκεχειρία. Με μια ύψιστη πράξη πολιτισμού. Τον αμοιβαίο σεβασμό απέναντι στο πένθος του αντιπάλου.(…)
Ακόμα και η συνέχιση του Τρωικού πολέμου τίθεται στην Ιλιάδα σε εκκρεμότητα. Στην υπηρεσία της ανάγκης». Σελ. 77
« Ξαφνικά, είχε γίνει εκείνος ευάλωτος». Σελ. 131

« Θέμα: Στάχτες
Νίτσε, βέβαια!
Τάδε έφη Ζαρατούστρα. (…)
Ανέβασα τη στάχτη μου στο βουνό· επινόησα μια λαμπρότερη φλόγα για τον εαυτό μου…
Απίστευτο; Ο Ρίτσος σου διάβαζε Ζαρατούστρα!». Σελ. 99

« Αντίθετα, εκείνος ξέρει πολύ καλά πως το εγχείρημα τον ξεπερνά, εγώ δεν θα μπορούσα να το πω μήτε να το ονομάσω, ομολογεί, κι ας είχα γλώσσες δέκα, στόματα δέκα, φωνή ακατάλυτη/ στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά». Σελ. 108
« Εκτός κι αν ο εαυτός του ήταν εκείνο το πικρό κουκούτσι στο κέντρο του στήθους του, ο πυρήνας της ύπαρξής του εδώ και χρόνια, κάτι δυσοίωνο και αμετάκλητο, μια επίγνωση αναπηρίας, μια μορφή παράλυσης, από την οποία όχι μόνο δεν μπορούσε να απαλλαγεί αλλά τον είχε καταλάβει, τον είχε διαμορφώσει, δίνοντας ένα σχήμα στις μέρες του». Σελ. 111
« Θέμα: Ανάγκη
Δάσκαλε, ω δάσκαλε χαίρε! (…).
Όπως θα έλεγες κι εσύ, ας κάνουμε ανακωχή τώρα,(…), και ξαναπιάνουμε τον πόλεμο αργότερα – εἴ περ ανάγκη». Σελ. 266-268

cityculture.gr / Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά /  κριτική βιβλίου Άγγελα Μάντζιου