100 χρόνια Bauhaus

Written by

Η σχολή Bauhaus ιδρύθηκε το 1919 στη Γερμανία από τον Walter Gropius. Η σχολή αυτή που λειτούργησε από 1919 έως το 1933, ήταν μία σχολή με καθαρά καλλιτεχνικό προσανατολισμό, αλλά παράλληλα πολύ ανοιχτή. Βρισκόταν σε ανοιχτό διάλογο με την εποχή της και απασχολείτο με κάθε είδος σύγχρονου προβληματισμού αρκεί αυτός να ήταν δημιουργικός. Η βασική αρχή της σχολής, ήταν το ανοιχτό πνεύμα στις νέες προκλήσεις της εποχής και η προσέγγιση τους, περισσότερο από πρακτικής άποψης, παρά θεωρητικής. Το πρόγραμμα της σχολής προσαρμοζόταν διαρκώς στις ανάγκες που προέκυπταν με βάση τις παραπάνω προτεραιότητες, διατηρώντας πάντα το βασικό σκελετό, ο οποίος αποτελούσε την θεμελιώδη ιδέα και τον λόγο ύπαρξης της.


Η σχολή Bauhaus το 1993

Οι ιστορικές ρίζες του Bauhaus τοποθετούνται, συχνά, στα μέσα του 19ου αιώνα και το βρετανικό κίνημα «Arts and Crafts» του William Morris και συνδέεται με τις ευρύτερες προσπάθειες ενοποίησης της καλλιτεχνικής έκφρασης, με τη δημιουργία πρακτικών κατασκευών, οι οποίες σημειώθηκαν μετά τη βιομηχανική επανάσταση.

Το όνομά της προήλθε από την αντιστροφή της γερμανικής λέξης Hausbau που σημαίνει «οικοδόμηση». Ο απώτερος σκοπός του Bauhaus ήταν να αποτελέσει μια ενιαία σχολή, τόσο στην αρχιτεκτονική, όσο και στις καλές τέχνες.

Ο Gropius ανέθεσε σε ζωγράφους το ρόλο των καθηγητών, γιατί πίστευε ότι η ζωγραφική ήταν η τέχνη που είχε πρωτοστατήσει από τις αρχές του αιώνα και ήταν αυτή που είχε διαμορφώσει μια νέα αισθητική. Αυτό, ήθελε να βάλει και σαν βάση για τις αρχές του μελλοντικού αρχιτεκτονικού σχεδίου. Επιστρατεύτηκαν αντιπρόσωποι της αφηρημένης και της κυβιστικής ζωγραφικής, γιατί σε αυτές έβρισκε ένα είδος κονστρουκτιβισμού, ένα είδος δόμησης και αποδόμησης της εικόνας, το οποίο θεωρούσε απαραίτητο για τη δημιουργία τους τους προσέγγισης τους.

Μερικοί από τους, πλέον, σημαντικούς καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες που δίδαξαν στη σχολή Bauhaus είναι:

Οι πρωτεργάτες

Αρχιτέκτονες και σχεδιαστές

Ζωγράφοι και γλύπτες


Josef Albers

Johannes Itten

Wassily Kandinsky

Paul Klee


László Moholy-Nagy

Το Bauhaus ξεκίνησε με συγκεκριμένο αντικείμενο την συνειδητοποίηση και κατανόηση μίας νέας και σύγχρονης προσέγγισης της αρχιτεκτονικής τέχνης. Έχοντας επικεντρωθεί πάνω σε λύσεις που θα απέτρεπαν την υποδούλωση του ανθρώπου από τη μηχανή, δρομολογήθηκε η έρευνα και κατεύθυνση της σχολής προς την αναβάθμιση του προϊόντος μαζικής παραγωγής και της οικίας ολόκληρης προσπαθώντας να επαναφέρουν τη λειτουργικότητα, τη χρηστικότητα και την απλότητα τους. Το αντικείμενο τους ήταν να εξελίξουν προϊόντα και κτίσματα ειδικά σχεδιασμένα για βιομηχανική παραγωγή. Ήθελαν να ελαχιστοποιήσουν τα μειονεκτήματα της μηχανής χωρίς να θυσιάσουν τα αληθινά της προτερήματα και αυτό απαιτούσε πολύ πειραματισμό. Βασική αρχή ήταν πως το σχέδιο (design), δεν αποτελούσε ούτε διανοητική ούτε υλιστική υπόθεση αλλά ένα βασικό κομμάτι της ζωής στα πλαίσια μιας «πολιτισμένης» κοινωνίας. Φιλοδοξία τους ήταν να επαναφέρουν τον καλλιτέχνη από τον κόσμο της φαντασίας του και να τον επανεντάξουν στην καθημερινή πραγματικότητα, τους ρυθμούς και τις ανάγκες της ρεαλιστικής ζωής και παράλληλα να διευρύνουν και να εξανθρωπίσουν τον στυγνό, σχεδόν αποκλειστικά υλιστικά σκεπτόμενο επιχειρηματία. Η πεποίθηση τους για την επανένωση και ομαδοποίηση όλων των ειδών σχεδίου (design), ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με την λογική του «η Τέχνη για τη Τέχνη» και αντίστοιχα του άλλου άκρου, δηλαδή της φιλοσοφίας εμπορευματοποίησης των πάντων. Έτσι εξηγείται η επικέντρωση του Bauhaus στο σχεδιασμό τεχνικών προϊόντων και την τεχνική διαδικασία κατασκευής τους, που από πολλούς έχει παρεξηγηθεί. Η τυποποίηση πρακτικών μηχανισμών της ζωής δεν συνεπάγεται την εξατομικευμένη μηχανική υποδούλωση, αντιθέτως απαλλάσσοντας το άτομο από ό,τι περιττό, του εξασφαλίζει την ελευθερία να εξελιχθεί σε άλλα επίπεδα. Μετά από έναν αιώνα όπου τα μηχανικά κατασκευασμένα προϊόντα υπερτερούσαν, αφήνοντας τους τεχνίτες και τους καλλιτέχνες μετέωρους, υπήρξε μια φυσική αντίδραση κατά της εγκατάλειψης της φόρμας και του υποβιβασμού της ποιότητας. Η Τέχνη και η Παραγωγή μπορούσαν να επανενωθούν μόνο με το να αποδεχτούν τη μηχανή και να την υποτάξουν στον ανθρώπινο νου. Η διαφορά μεταξύ της βιομηχανίας και του χειροποίητου δεν βρισκόταν στον τρόπο και τα μέσα κατασκευής τους, αλλά στον τμηματικό διαχωρισμό της εργασίας στη βιομηχανική παραγωγή και τον σφαιρικό έλεγχο που συγκέντρωνε ο ένας που έφερνε σε πέρας την όλη εργασία (χειροποίητα). Ο περιορισμός των πρωτοβουλιών του ατόμου ήταν αυτό που κατά το Bauhaus απειλούσε τον πολιτισμό. Η βιομηχανία είχε παρακάμψει την δύναμη και σημασία της προσωπικής προσπάθειας. Αυτή θέλησε να αξιοποιήσει και να επαναφέρει η σχολή του Bauhaus.

Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αδόλφο Χίτλερ, το 1933, η σχολή Bauhaus έπαψε τη λειτουργία της, άπαξ διά παντός. Το Ναζιστικό κόμμα είχε αντιταχθεί στο νέο αυτό κίνημα καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’20, καθώς, το εκλάμβανε ως ένα μέτωπο κομμουνιστών, ιδιαίτερα, επειδή πολλοί Ρώσοι καλλιτέχνες αναμίχθηκαν σε αυτό. Ο υπουργός εσωτερικών και εκπαίδευσης, Wilhelm Frick, υπήρξε ο πρώτος πολέμιος των ρευμάτων της μοντέρνας τέχνης, που από το 1934 χαρακτηρίζονταν από το ναζιστικό καθεστώς ως «μη γερμανικά».

πηγή cityculture.gr /100 χρόνια Bauhaus/ Παναγιώτης Καμπάνης*

* Ο Παναγιώτης Καμπάνης είναι Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης