Corpus Christi, κριτική ταινίας

Written by

«-Μπορεί εσύ να έχεις την εξουσία, αλλά εγώ έχω το δίκιο.

-Μπορεί εσύ να έχεις το δίκιο, αλλά εγώ έχω την εξουσία» 

–Corpus Christi

Κώμα

Ώχρες | εξουδετερωμένα χρώματα | ξεθωριασμένα | Εξουδετερωμένος καιρός | ξεθωριασμένο πλαίσιο. Η κοινωνία τι άλλο θα μπορούσε να είναι εκτός από ένα πλαίσιο ξεθωριασμένο, μπογιατισμένο [και όχι ζωγραφισμένο] με μουντά χρώματα; Χρώματα σκιές | η κοινωνία ένα φόντο διαχρονικά σάπιο [πανηγυρικά σάπιο]. Ένα φόντο μουντό μα ισχυρό σαν ένας βάλτος. Ένας βάλτος ρουφήχτρα: θέτει σε αδράνεια οποιονδήποτε παλμό [βάλτος = καταστολή = η ζωή σε ένα μόνιμο κώμα]. Ούτε εντελώς ζωντανή, μα ούτε και εντελώς νεκρή |.

Όπως ακριβώς μια τυπική εκκλησιαστική λειτουργία: μ η χ α ν ι κ ή. [# αναιμική # χωρίς πνοή # στείρα # βαλσαμωμένη]. Μην αγχώνεστε, μια ενορία / μια κοινωνία δεν ξεμένει ποτέ από ιερέα. Φυσικά, γιατί είναι το σύμβολο της συντήρησης αυτού του βαλσαμωμένου βάλτου. [#μηχανική λειτουργία #τυπολατρία #υποκρισία]. Ας λατρέψουμε / ας προσκυνήσουμε ευλαβικά αυτή τη «θεία» κοινωνία της υποκρισίας. Ας μη χάσουμε την πίστη μας στο σύστημα. Ας μείνουμε πιστοί στους κανόνες του κι ας υπακούσουμε στους νόμους του. Νόμος vol. 1: κρύβουμε πάντα τις βρωμιές μας κάτω από το χαλί. Αλλά η επιφάνειά του είναι πεντακάθαρη. Ακολουθήστε τους κανόνες, μπείτε σε κώμα, υπακούστε στην εξουσία και θα βρίσκεστε στον ίσιο δρόμο, στον δρόμο της κοινωνίας. Αλλιώς το σύστημα θα σας ξεράσει και θα σας βαφτίσει ξανά. Θα έχετε τώρα ένα καινούργιο όνομα: [#απόβλητο #απόβρασμα #παράσιτο]. Οπότε θα μεταφερθείς και στον κατάλληλο χώρο. Μέσα στην κοινωνία, αλλά  τ α υ τ ό χ ρ ο ν α  και έξω από τους κόλπους της. Εξάλλου γι’ αυτό έχουν γεννηθεί τα ιδρύματα [# φυλακή # αναμορφωτήριο ]. Μία άλλη κοινωνία μέσα στην κοινωνία; Ή μάλλον μία πιο ξεκάθαρη εικόνα της;

Ταυτότητα

Αναμορφωτήριο: [# βιασμοί # ξύλο # απομόνωση # στίγμα # αίμα # ιεραρχία # εξουσία # υποταγή # επιτήρηση # στέρηση  # περιορισμός # βία # τιμωρία # βία # κανίβαλοι ]. Αυτή είναι η καθημερινότητα, αυτή είναι η νόρμα, αυτή είναι η κοινωνία σου. Η κοινωνία στην οποία εσύ  α ν ή κ ε ι ς  γιατί είσαι το  α π ό β ρ α σ μ α. Κοίτα να συνηθίσεις το καινούργιο σου σπίτι και το καινούργιο σου όνομα γιατί δεν μπορείς να α π ο δ ρ ά σ ε ι ς  ούτε από το ένα, ούτε από το άλλο. Αυτή είναι η καινούργια σου ταυτότητα. Αυτή πλέον θα σε ορίζει και με αυτήν θα γίνεται η αναγνώρισή σου.

Δίπολα

Ο κόλπος της εκκλησίας / ο κόλπος του αναμορφωτηρίου / ο κόλπος της κοινωνίας / ο κόλπος των ανθρώπων και τα μεταξύ τους σύνορα. Ναι, τα σύνορα με τη διπλή ιδιότητά τους [χωρίζουν και ταυτόχρονα ενώνουν] αυτή τη φορά έχουν κάγκελα ηλεκτροφόρα. Η απόδραση απαγορεύεται. «Καμιά ιερατική σχολή δεν πρόκειται να δεχτεί έναν κατάδικο». Ι ε ρ έ α ς  — κ α τ ά δ ι κ ο ς: τα ονόματα σύμβολα ενός διπόλου, μιας ισχυρής αντίθεσης, οι εκπρόσωποι δύο κόσμων διαμετρικά αντίθετων, δύο κόσμων που είναι αδύνατο να συγχωνευτούν, που απαγορεύεται κατηγορηματικά η ανάμειξή τους.

Μάλλον όμως μόνο  φ α ι ν ο μ ε ν ι κ ά.

Από τη μία πλευρά η εκκλησία, από την άλλη πλευρά το αναμορφωτήριο και στη μέση ένας χώρος ενδιάμεσος, γεμάτος με όλα τα κοινά τους στοιχεία: #αναμόρφωση # διαμόρφωση #μεταμόρφωση. Σκοπός: η αλλαγή / η απόκτηση μιας νέας ταυτότητας, μέσω μιας διαδικασίας μύησης. Η αποβολή των παλιών, μιαρών στοιχείων και η αντικατάστασή τους με νέα, αποδεκτά και σύμφωνα με τα κοινώς αποδεκτά  π ρ ό τ υ π α. Ποιος από τους δύο χώρους το καταφέρνει; Κανείς. Και οι δύο πετυχαίνουν όμως το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.

Ούτε αναμόρφωση

Ούτε διαμόρφωση

Ούτε μεταμόρφωση

Μονάχα  σ υ μ μ ό ρ φ ω σ η  και  π α ρ α μ ό ρ φ ω σ η.

Συμμόρφωση σε μια εξουσία που έχει παγιωθεί [τυφλή # υπακοή # πίστη # αποδοχή] και η παραμόρφωση ως αναπόφευκτη συνέπεια της αποκτήνωσης [τυφλή υποταγή στα βασικά ένστικτα / τυφλή υποταγή σε νεκρούς τύπους ].

Η αποκτήνωση και ο κανιβαλισμός του αναμορφωτηρίου μοιάζει με το αρνητικό της φωτογραφίας, όπου εικονίζεται η εκκλησία. Μα η φωτογραφία είναι όμως η ίδια.

Περίβλημα

Ο δραπέτης φέρει επάνω του τα  σ η μ ά δ ι α  μιας διπλής ταυτότητας και δυναμικής: τα σημάδια του τόπου από τον οποίο προέρχεται και του τόπου προς τον οποίο κατευθύνεται. Η πορεία του πρωταγωνιστή από το αναμορφωτήριο στην εκκλησία, η πορεία της μεταμόρφωσής του: από κατάδικος σε ιερέας και πάλι κατάδικος. Πως όμως ο ήρωας κατάφερε να αποδράσει από ένα κλειστό και περιφραγμένο πλαίσιο και να διεισδύσει στον κόλπο τον απόλυτα απαγορευμένο για τον ίδιο; Έχει μαζί του ένα ράσο. Το ράσο, δηλαδή το περίβλημα, η στολή, το μέσο που σε ντύνει αυτόματα με μια καινούργια ταυτότητα, που σε φορτίζει με μια καινούργια ιδιότητα, αναγνωρίσιμη και δύσκολα αμφισβητήσιμη. Το ράσο—περίβλημα [#κλειδί #διαβατήριο] επιφέρει αυτόματα ένα νέο βάπτισμα, άρα ένα νέο όνομα, έναν καινούργιο ρόλο. Και μία πλάνη. Η αποκάλυψη της οποίας θα επέλθει σύντομα.

Ερωτήματα

Που βρίσκεται στην πραγματικότητα η πλάνη, η εξαπάτηση, το ψέμα, η κοροϊδία, η υποκρισία; Ποιος κρύβεται όντως κάτω από ένα ράσο; Ποιος είναι ο κατάδικος και ποιος είναι ο ιερέας; Γιατί είναι αναγκαία η προδοσία; Ποιον πρέπει οπωσδήποτε να ξεράσει το σύστημα; Ποια είναι η σημασία της πίστης, της εξομολόγησης, της συγχώρησης; Ποιος είναι αυτός που έχει την ικανότητα να αναλάβει τον ρόλο του μεσολαβητή, του συνδετικού κρίκου ανάμεσα στο γήινο και στο επέκεινα; Εδώ βρίσκεται και η παγίδα. Ο γνήσιος ρόλος του μεσολαβητή δεν είναι να παριστάνει τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο πραγματικό και στο υπερβατικό, αλλά ανάμεσα στο ανθρώπινο, ανάμεσα στο γήινο, ανάμεσα στο πραγματικό, ανάμεσα στο φθαρτό, ανάμεσα στο μιαρό, στο ατελές, στο προβληματικό, στο απόβλητο, στο παράσιτο. Ο ρόλος του βρίσκεται ανάμεσά τους, ανάμεσα στο «κάτω», ανάμεσα στις ρίζες του ανθρώπινου, ανάμεσα στο λάθος, ανάμεσα στη λάσπη, στο αίμα, στη βρωμιά.

Μάρτυρας

Έτσι μπορεί να κατανοήσει, να συμπονέσει, να λυγίσει, να αγαπήσει, να συγχωρέσει και ύστερα να διδάξει και να προσφέρει. Ποιος είναι ο χώρος, ο χώρος—μάρτυρας, πάνω στον οποίο εγγράφεται η γνήσια, η αυθεντική «διδαχή—ο λόγος του Κυρίου»; Δεν είναι το «ιερό βιβλίο», τις ιερές γραφές του οποίου, ο εκάστοτε ιερέας απαγγέλλει μηχανικά, ξερά, παπαγαλίζοντάς το, σαν μια στείρα ανούσια επανάληψη. Ο χώρος—μάρτυρας είναι το ίδιο το ανθρώπινο  σ ώ μ α. Το σώμα [#χαραγμένο #μαχαιρωμένο # μελανιασμένο #κομμένο #βιασμένο #τραυματισμένο #σημαδεμένο #ματωμένο] είναι ο μόνος μάρτυρας –ο πιο φθαρτός και ταυτόχρονα ο αιώνιος— της δικής μας ύπαρξης, της βουτηγμένης στη  σ υ ν ε ν ο χ ή. Το πάσχον σώμα του κατάδικου, το πάσχον σώμα του Χριστού, το πάσχον σώμα της κοινωνίας, το συλλογικό τραύμα που παραμένει και θα παραμένει πεισματικά ανοιχτό, που διαρκώς θα αιμορραγεί, καθώς θα είναι μόνιμα ραγισμένο. Ραγισμένο και υποταγμένο.

Ταυτότητα της ταινίας

Παραγωγή: Λέζεκ Μπότζακ, Ανέτα Σεμπούλα-Χικινμπόθαμ
Σκηνοθεσία: Γιαν Κομασά
Σενάριο: Ματέους Πάσεβιτζ
Φωτογραφία: Πιότρ Σομποσίνσκι Τζ.
Μοντάζ: Πρεμισλάβ Κρισιελέφσκι
Μουσική: Εβγκένι Καλπερίν, Σάσα Καλπερίν
Πρωταγωνιστούν: Μπαρτόζ Μπιελένια, Αλεξάντρα Κονιέζνα, Ελίζα Ρίσεμπελ
Διάρκεια: 110 λεπτά
Διανομή: Trianon
Πολωνία, 2019

cityculture.gr/ γράφει η Ιφιγένεια Καφετζοπούλου