Όταν πεις σε κάποιον ότι ασχολείσαι με το σινεμά η πρώτη αντίδραση είναι να σε ρωτήσει ποια είναι η αγαπημένη σου ταινία, ή να του πεις έτσι στα γρήγορα μία λίστα με 5-6 ταινίες που πρέπει να έχει δει κάποιος στη ζωή του. Για κάποιους σαν εμάς βέβαια, που το σινεμά δεν είναι απλώς ενασχόληση αλλά ανάγκη, ίσως δεν υπάρχει πιο βασανιστική ερώτηση. Σκηνές από εκατοντάδες ταινίες περνάνε από μπροστά σου σαν να ξετυλίγεις σε fast forward φιλμ για να το βάλεις σε προτζέκτορα του κάποτε και σε όποιο frame και να σταματήσεις η επιλογή σου δεν σε ικανοποιεί ποτέ γιατί πάντα υπάρχουν άλλες 10 ή άλλες 20 εξίσου σημαντικές για διάφορους λόγους. Κάπως έτσι εμπνεύστηκα το άρθρο αυτό, στο οποίο θα προσπαθήσω να χωρέσω εντός ιντερνετικών πλαισίων κάποιες από τις πιο σημαντικές ταινίες των τελευταίων 10 δεκαετιών!!! Οι επιλογές μου, προειδοποιώ, θα είναι κατά πλειοψηφία αμερικανοκεντρικές, επειδή το γράφω εγώ και για κανέναν άλλο λόγο, και φοβερά υποκειμενικές, γιατί δεν γίνεται αλλιώς.
Ξεκινάμε από τα μακρινά 20s, η δεκαετία που αφήνει πίσω τις διπλές μπομπίνες και περνά στο φιλμ μεγάλου μήκους και στο studio system των κινηματογραφικών Κολοσσών που διαμόρφωσαν το σύγχρονο σινεμά. Η σημαντικότερη ταινία της δεκαετίας και μία από τις λίγες μη αμερικάνικες που θα βρείτε εδώ σήμερα, είναι το Θωρηκτό Ποτέμικν (1925) του Sergei Eisenstein. 
Ένας από τους πραγματικά πολλούς λόγους που η κινηματογραφική μεταφορά της ναυτικής ανταρσίας του Ρώσικου στόλου του 1905 θεωρείται μία από τις καλύτερες ταινίες ever, αποτελεί η διάθεση του Eisenstein να πειραματιστεί με το μοντάζ με τρόπο που το κάνει οργανικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ταινίας αλλά και την υπογραφή του σκηνοθέτη που έντεχνα «οδηγεί» τη συμπάθεια του κοινού υπέρ της προπαγάνδας που ο ίδιος πιστεύει. BONUS: Η ταινία των 20s που ξεχωρίζω είναι το Cameraman (1928) των Sedgwick και Keaton ταινία που ξεκινά την πολύπαθη συνεργασία του μοναδικού Buster Keaton με την MGM και ταινία που θεωρούταν «χαμένη» μέχρι το 1991 όταν και βρέθηκε κάπου ένα αντίγραφό της . O Keaton είναι ο cameraman που πιάνει δουλειά στην MGM για τα μάτια μίας κοπέλας. Ταινία αυτοαναφορική, έξυπνη, που ξεπερνά την εποχή της και ερμηνεία που εξερευνά τις αγωνίες της 7ης τέχνης που βρισκόταν τότε στα εφηβικά της χρόνια. Μία από τις ελάχιστες ταινίες του Keaton χωρίς τις καλλιτεχνικές παρεμβάσεις της MGM που μας δείχνει το αξεπέραστο ταλέντο αυτή της ιδιοφυίας που λίγο πολύ χαντακώθηκε από την ίδια του την εταιρεία.
Στάση στα 30s μιας από τις σημαντικότερες δεκαετίες κινηματογραφικά και μιας από τις πιο δύσκολες να ξεχωρίσεις μόλις 1 ή 2 ταινίες. Δεκαετία τεράστιας οικονομικής καταστροφής και πολιτικής και κοινωνικής κρίσης που οδήγησε στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Τέτοια γεγονότα φέρνουν τέχνη ισχυρού πολιτικού σχολιασμού και αντίστασης, φέρνουν όμως και τέχνη που προσπαθεί να αποδράσει από την καταχνιά της εποχής της, τέχνη που νοσταλγεί και ελπίζει για πιο ανέμελες ημέρες. Μερικές τέτοιες ταινίες είναι τα Top Hat, It Happened One Night, King Kong, Snow White, ταινίες σταθμοί γεμάτες λάμψη παραμυθιού και ναι γεμάτες εφέ, εποχής βέβαια. Παρόλο το ασπρόμαυρο γκλίτερ, η καλύτερη ταινία των 30s είναι πιθανώς το Modern Times (1926) του Charly Chaplin στον ανεπανάληπτό του ρόλο.
Ο little Tramp προσπαθεί να επιβιώσει στη βιομηχανική εποχή και εκφράζει τις αγωνίες της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης χαρίζοντας μας ένα διεισδυτικό, διαχρονικό αριστούργημα που σε κάνει να γελάς ακόμα και σήμερα. BONUS: Tα 30s είδαν μία από τις πιο επιτυχημένες χρονιές για το σινεμά ακόμα και με σημερινά δεδομένα. Αναφέρομαι στο 1939, χρονιά που μεταξύ πολλών άλλων, μας δώρισε το Όσα Παίρνει ο Άνεμος του Victor Fleming. Η κινηματογραφική μεταφορά του λογοτεχνικού έπους της Margaret Mitchell νοσταλγεί την κουλτούρα του Αμερικάνικου Νότου, που στηρίχτηκε ναι μεν σε belles και gentlemen, αλλά κυρίως στηρίχτηκε, στην κυριολεξία, στις πλάτες των Αφροαμερικάνων σκλάβων. Δεν γίνεται να δεις αυτήν την ταινία χωρίς να αμφισβητήσεις αυτό που ρομαντικοποιεί, ούτε γίνεται όμως να προσπεράσεις τις δυναμικές που φέρνουν στο σινεμά οι Leigh, Gable και η εικονική πια Hattie McDaniel μέσα από το πρώτο έγχρωμο φιλμ μεγάλου μήκους και μέσα από μία από τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών.
Η καλύτερη ταινία των 40s είναι το φιλμ που για πολλούς αποτελεί την καλύτερη ταινία που πέρασε από σινεμά γενικότερα. Ο Πολίτης Kane (1941) του Orson Welles διδάσκεται σε πανεπιστήμια παγκοσμίως (στην κυριολεξία διδάσκεται, έχω γράψει πρόοδο στον Πολίτη Kane) για την καινοτόμο αφήγησή του, το σχόλιό του, τη μουσική και το τόσο διαφορετικό για Αμερικάνικη ταινία μοντάζ που κατάφερε να «χρεώσει» στον Welles κινηματογραφικές τεχνικές όπως χρονικά άλματα ή τα απίστευτα πλάνα των υψηλών ταβανιών που έμειναν στην ιστορία.
Στα μεταπολεμικά 40s το film noir είδος μεσουρανούσε και ο Πολίτης Kane του Welles του έδωσε την στιλιστική έμπνευση που χρειαζόταν. BONUS: Για την ταινία που προσωπικά ξεχωρίζω είχα να διαλέξω από μία τεράστια δεξαμενή γεμάτη μόνο με αριστουργήματα. Casablanca, Τα Σταφύλια της Οργής, Ο Μεγάλος Δικτάτωρ είναι μόνο μερικά από τα διαχρονικά έργα τέχνης που μας χάρισε η δεκαετία των 40s. Αν έπρεπε να ξεχωρίσω μία προσωπική αγαπημένη ταινία όμως, αυτή θα ήταν το The Best Years of Our Lives (1946) . Η ήσυχη στιλιστικά ταινία του Wyler έγινε η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της δεκαετίας και φυσικά καθόλου τυχαία. Οι μεταπολεμικές αγωνίες μεταδίδονται σε ένα απόλυτα ανθρώπινο και καθόλου θεατρινίστικο επίπεδο, το εκπληκτικό cast παίζει ομαδικά και μόνο, χωρίς στολισμένους αστέρες και το μήνυμα ανθρώπινου σθένους ξεπερνάει δεκαετίες και περιστάσεις μένοντας πάντα επίκαιρο.
Στα 50s,την εποχή της τηλεοπτικής «επανάστασης», τα βασικά κινηματογραφικά studio είχαν κυρίως μία αγωνία: να επαναφέρουν το κοινό από την τηλεόραση στο σινεμά. Για να το καταφέρουν ξόδεψαν εκατομμύρια δολάρια για την ενίσχυση των τεχνολογιών προβολής και λήψης. Μην ξεχνάτε πως είναι η δεκαετία του Ben-Hur (1959) του ιστορικού έπους των 220 λεπτών. Για πολλούς η καλύτερη ταινία της δεκαετίας είναι το Vertigo (1958) του Hitchcock που όσο να ΄ναι υπήρξε πολύ παραγωγικός στα 50s. Κριτικοί και κοινό, όμως, λατρεύουν (κυρίως στα μετέπειτα χρόνια, γιατί τότε πέρασε και δεν ακούμπησε) το 12 Ένορκοι (1957) του Sidney Lumet. Ένα σκηνικό βοηθητικού δωματίου δικαστηρίου και 12 ανώνυμοι χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν σε κλίμακα τις εσωτερικές εντάσεις και συγκρούσεις της Αμερικάνικης κοινωνίας, επαρκούν και με το παραπάνω ώστε ο Lumet να δημιουργήσει μία ταινία- αισθητικό αριστούργημα. BONUS: Στη δική μου επιλογή υπάρχει μία πεισματική ισοπαλία καθώς μου είναι αδύνατον να διαλέξω. Λεωφορείον ο Πόθος (1951) του καθόλου δικού μας Elia Kazan (ανάθεμα και αν τον ξέρουμε εδώ πέρα) αλλά του Kazan που δημιούργησε σχολή υποκριτικής στο παγκόσμιο σινεμά και το διαμετρικά διαφορετικό Singin’ In the Rain (1952) του Gene Kelly, της Debbie Reynolds και του μοναδικού Donald O’Connor. Όσον αφορά την πρώτη δεν έχει υπάρξει ταινία που μεταφέρει στη σκηνή τόσο σπαρακτικά, άμεσα αλλά και με σεβασμό και ευαισθησία τα εσωτερικά βασανιστήρια μιας ψυχής. Η ερμηνεία που εκμαιεύει η μέθοδος Kazan από την Vivien Leigh στον εικονικό ρόλο της Blanche DuBois θα μου προκαλεί αιωνίως ανατριχίλα. Όσο για το δεύτερο… πιθανώς το πιο δημοφιλές musical όλων των εποχών που λατρεύει το Hollywood και το σατιρίζει ανελέητα χάρη στη λατρεία αυτή, ενώ το Make’em Laugh δεν αποτυγχάνει εν έτει 2016 να κάνει ακριβώς αυτό που υπόσχεται ο O’Connor, να τους κάνει να γελάσουν!
60s: η δεκαετία που ξεκίνησε με western, κλασσικά έπη και ιστορικά δράματα και κάπου στα μισά της συνειδητοποίησε την πολιτισμική επανάσταση και προχώρησε σε πιο πειραματικές αποφάσεις που καθόρισαν κινηματογραφικά την δεκαετία που τη διαδέχτηκε. Η καλύτερη ταινία των 60s αποτελεί για πολλούς το The Good The Bad and The Ugly (1966), κλασσικό τώρα πια (γιατί τότε «έφαγε» σκληρό κράξιμο) spaghetti western του μοναδικού Sergio Leone. 
Ο Καλός ο Κακός και ο Άσχημος ανήκει στην κατηγόρια με τις πιο έντεχνα σκηνοθετημένες ταινίες, ενώ η συνεργασία Leone και Ennio Morricone είναι απλώς εικονική. Προσωπικά πάντως, από western προτιμώ το The Man Who Shot Liberty Valance (1960). BONUS: Στα 60s είδαμε αριστουργήματα που έγιναν σινεματικά κεφάλαια, West Side Story (1961), The Apartment (1960), Psycho (1960) και δεκάδες ακόμα. Το Dolce Vita (1960) όμως του Federico Fellini κατέχει μία εξέχουσα θέση στη νοερή μου ταινιοθήκη χάρη στον αφυπνιστικό τρόπο με τον οποίο μπερδεύει φαντασιακό στυλ με μπαρόκ εικόνες, εξπρεσιονισμό με νεορεαλισμό και γη με ουρανό τόσο αριστουργηματικά που είναι αδύνατον να συζητηθεί σε μία παραγραφούλα. Απλώς δείτε τη Γλυκιά Ζωή και απολαύστε τον τρόπο με τον οποίο ο σκηνοθέτης χειρίζεται τα πλάνα του για να χαϊδέψει την Anita Ekberg ενώ εκείνη λικνίζεται μέσα στην Fontana Di Trevi.
Μην απομακρύνεστε…. To be continued…. Διαβάστε εδώ το Μέρος Δεύτερο
cityculture.gr / γράφει η Άντα Λειβαδά