Τα «Αυγά μαύρα»* του πολυδιαβασμένου συγγραφέα Διονύση Χαριτόπουλου είναι ίσως το κορυφαίο αντιπολεμικό βιβλίο που γράφτηκε με αφορμή τον Εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα. Είναι η ιστορία από δύο αδέλφια του Σπύρου και της Μαρίας, που είχαν την ατυχία (;) να έχουν πατέρα αντάρτη. Μια αληθινή ιστορία, ένα σπάραγμα ψυχής, που αφηγήθηκε ένα υπαρκτό πρόσωπο, μια γυναίκα, σε ένα χωριό της Ρούμελης και μαγνητοφώνησε ο Χαριτόπουλος.
Είναι τραγικό ότι η εποχή του Εμφυλίου είναι μια ιστορική περίοδο της πατρίδας μας που έχει αποσιωπηθεί από τα βιβλία της ιστορίας. Ένα μαύρο πέπλο υπάρχει πάνω από τα εφιαλτικά χρόνια που Έλληνες σκότωναν Έλληνες. Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει ιστορίες από τον εμφύλιο, από πρώτο ή δεύτερο χέρι. Σε άλλες διηγήσεις ακούς πόσο καλοί και παλικάρια υπήρξαν οι αντάρτες και σε άλλες ανατριχιάζεις για τα εγκλήματα που τους αποδίδουν, αναλόγως την οπτική αυτού που αφηγείται.
Όμως πέρα από τα βιβλία, τους εγκάθετους, τις πολιτικές, τις -όπως βολεύουν τον καθένα-, αναλύσεις, υπάρχει και η πραγματική ζωή. Και η ιστορία του Σπύρου και της Μαρίας χτυπά κατακούτελα τους φανατικούς της κάθε πλευράς. Κλείστε το στόμα σας φωνάζει, μη μου μιλάτε για ιδεολογίες και σημεία των καιρών. Δύο αδέλφια που μεγάλωσαν μέσα στα χρόνια του εμφυλίου που τους σημάδεψαν καταστροφικά. Κατάφεραν και επιβίωσαν, μεγάλωσαν έκαναν οικογένειες δικά τους παιδιά μπορεί να θεωρούνται ακόμη και «τυχερά» παιδιά. Αλλά όπως θα δούμε ζωή δεν έζησαν.
Αυγά Μαύρα – η παράσταση
Την παράσταση Αυγά Μαύρα του Χαριτόπουλου στη Θεσσαλονίκη την ερμηνεύουν δύο εξαιρετικοί θεατρικοί ηθοποιοί άγνωστοι στο ευρύ κοινό, ο Κώστας Αβραμίδης και η Μαρία Ανθίδου. Με μεγάλη σεμνότητα προσεγγίζουν και ταυτίζονται με τους ήρωες του βιβλίου και καταφέρνουν κάτι μοναδικό. Όχι απλά να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά σε κάνουν να νιώθεις πως αυτό που βλέπεις στη σκηνή αποτελεί ένα κομμάτι της πραγματικότητας που ζεις.
Μια πραγματικότητα που νιώθεις ως δαμόκλειο σπάθη που αιωρείται πάνω από το χειμαδιό της ζωής των άλλων, σαν να συμμετέχεις ο ίδιος πάνω στη σκηνή. Χάνεσαι μέσα στη καλοδουλεμένη παράσταση. Τα συναισθήματα χτυπάνε κόκκινο.
Ο θεατής που παρακολουθεί την παράσταση πιστεύει πως πραγματικά έχει μπροστά του δύο ορφανά του εμφυλίου. Αυτό το πετυχαίνουν οι ηθοποιοί μέσα από το εντελώς φυσικό τους παίξιμο, γίνονται οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Σαν αυτούς που βλέπεις καθημερινά, συναντιέσαι, χαιρετάς και μετά εξακολουθείς το δρόμο σου.
Γιατί ακριβώς όπως οι απλοί άνθρωποι που κουβαλάνε τα προσωπικά τους δράματα οχυρώνονται πίσω από την αξιοπρέπεια τους και κλείνουν τα στεγανά μη επιτρέποντας σε κανέναν να γίνει κοινωνός αυτών που βιώνουν ή βίωσαν, γιατί δεν θέλουν να τους λυπούνται. Μόνο ένας θεός μπορεί να ξέρει τι περνάνε… Μα στο θέατρο ο υπέρτατος κριτής – θεός, είναι ο θεατής. Και ο θεατής με αυτά που βλέπει να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια του μέσα από την σπαρακτική κατάθεση του τι συνέβη τότε, ενστικτωδώς νοιώθει έκσταση, έκπληξη, θυμός, λύπη, συμπόνια,πένθος-.**
Το έργο δεν παίρνει θέση υπέρ της μιας ή της άλλης μεριάς, γιατί στη πραγματικότητα δεν υπήρξαν ποτέ δύο πλευρές. Ήταν η ίδια η χώρα διχασμένη στα δύο, ένα κορμί κομμένο βάρβαρα στη μέση από τις ακρότητες ενός αδελφοκτόνου πολέμου. Και όταν ο εμφύλιος τελείωσε, η χώρα, αντί να επουλώσει τις πληγές της, επέλεξε να στρουθοκαμηλίζει κουβαλώντας μέχρι σήμερα τα τραύματα
Συνοψίζοντας αυτά που είδαμε στη παράσταση που δόθηκε για δημοσιογράφους
Ό,τι δεν αναφέρει η ιστορία έρχεται να το κάνει το θέατρο. Γίνεται καθρέφτης της πραγματικότητας για να πει όσα δεν έχουν ειπωθεί. Αυτό που θα δούνε οι θεατές στα «Αυγά Μαύρα» έχει όλα τα χαρακτηριστικά μια έντιμης και άρτια δουλεμένης θεατρικής παράστασης: Δεν φλυαρεί, δεν φιλολογεί, δεν πλατειάζει. Μέσα από την αβυσσαλέα γοητεία του θρήνου της τραγωδίας, πετυχαίνει αυτό που μπορεί να κάνει μόνο το καλό θέατρο: Θεραπεύει τη ψυχή και έχει παρηγορητικές ιδιότητες.
Οι δύο ταλαντούχοι θεσσαλονικείς ηθοποιοί πλήρως εναρμονισμένοι με το κείμενο κυριολεκτικά σε καθηλώνουν. Ο θρήνος που υπάρχει επί της σκηνής, είναι ένα θαύμα μέτρου και ισορροπίας ανάμεσα στην απώλεια της παιδικής ηλικίας και στη ζωή που ποτέ δεν έζησαν. Τσαλακώνονται, ανοίγουν τις ψυχές τους αποδίδοντας ανάγλυφα μέσα από συνταρακτικές ερμηνείες την ερεβώδη περίοδο της Ελληνικής ιστορίας. Και μέσα από την πραγματική ιστορία, αναμοχλεύοντας τα παλιά, ξετυλίγεται μια δεύτερη και μια τρίτη.
Χαρακτηριστικοί διάλογοι- αποσπάσματα από το έργο
Σπύρος Αφού μας κυνηγούσε ο στρατός τι να έκανε (ο πατέρας) άδειασαν τα χωριά ξεσπιτώσανε τον κόσμο και τον κλείσανε σε στρατόπεδο. Αν δεν κρυβόμασταν θα μας σκοτώνανε
Μαρία Εγώ ξέρω πως άλλα παιδιά του χωριού μεγαλώσανε διαφορετικά. Ανθρώπινα! Είχανε μια μάννα και ένα πατέρα που τα νοιαστήκανε
Σπύρος Πάλι τα ίδια, δεν είπαμε να τα ξεχάσεις;
Μαρία Πως, πες μου πως; Να γυρίσω ένα κουμπί και να σβύσουνε; Δεν γυρίζει το ρημάδι. Όταν είσαι παιδί, ότι και να γίνει, πέφτεις για ύπνο το βράδυ και ξεχνάς. Τώρα δεν μπορώ ούτε να κοιμηθώ, συνέχεια αυτά γυρίζουνε στο μυαλό μου
Σπύρος Μαρία εσύ ήσουνα μωρό και δεν θυμάσαι. Ξέρεις τι γινότανε τότε; Βιετνάμ! Να μη το ζήσει αυτό κανείς ξανά
Μαρία Μίλα βρε άχρηστε και άσε τα χάπια. Είσαι ο μόνος άνθρωπος που με έχει δει μωρό, δεν υπάρχει άλλος. Και στην άκρη του κόσμου να υπήρχε κάποιος, εγώ θα πήγαινα, να τον βρω, να μου πει..
Αυτοί που αγαπάνε το θέατρο θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν κρατώντας την ανάσα τους μια παράσταση που θα τους σημαδέψει
Info
Αυγά Μαύρα
Του Διονύση Χαριτόπουλου
Σκηνοθεσία Κώστας Αβραμίδης
Παίζουν: Κώστας Αβραμίδης, Μαρία Ανθίδου
Θέατρο Άρατος
Διαβάστε εδώ για τις μέρες και ώρες προβολές που παίζεται στη Θεσσαλονίκη
** οι 2 Θεσσαλονικείς ηθοποιοί κάνανε πολλές πρόβες-παραστάσεις σε σπίτια ατόμων με ειδικές ανάγκες , μπροστά σε κάποιους ανθρώπους που έχουν αδυναμία να πάνε να δούνε θέατρο, σε μια αφιλόξενη πόλη, χωρίς ευκολίες προσβασιμότητας. Όπως χαρακτηριστικά είπαν: « είναι υποχρέωση μας και παίρνουμε μεγάλη δύναμη και χαρά. Και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε αφιλοκερδώς όσο καιρό μας το ζητάνε »
cityculture.gr/ γράφει ο Πέτρος Γραμμενίδης
Αυγά Μαύρα: κριτική Πέτρος Γραμμενίδης
Αυγά Μαύρα: κριτική Έλσα Παπαγιαννοπούλου
Αυγά Μαύρα: κριτική Βαγγέλης Ραφτόπουλος