DADA (απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο του Hans Richter)

Written by

Το DADA δεν ήταν ένα καλλιτεχνικό κίνημα με την παραδεδεγμένη έννοια. Ήταν μια θύελλα που ξέσπασε στον κόσμο της τέχνης, όπως ο πόλεμος είχε ξεσπάσει πάνω στα έθνη. Ήρθε δίχως προειδοποίηση, από ένα βαρύ, μελαγχολικό ουρανό και άφησε πίσω του μια νέα εποχή, μια εποχή όπου η συσσωρευμένη ενέργεια που είχε αποδεσμεύσει το Νταντά επενδύθηκε σε καινούριες μορφές, καινούρια υλικά, καινούριες ιδέες, καινούριες κατευθύνσεις, καινούριους ανθρώπους.

κατάλογος1

Το Νταντά δεν είχε κάποια ενιαία γνωρίσματα, όπως έχουν τα άλλα καλλιτεχνικά στυλ. Πρόβαλλε όμως ένα καινούριο καλλιτεχνικό ήθος, από το οποίο με απρόβλεπτους τρόπους, ξεπήδησαν καινούρια εκφραστικά μέσα. Τα μέσα αυτά πήραν διάφορες μορφές στις επιμέρους χώρες ανάλογα με το ταμπεραμέντο, το παρελθόν και την καλλιτεχνική ικανότητα του κάθε ντανταϊστή. Το καινούριο αυτό ήθος έπαιρνε άλλοτε θετική κι άλλοτε αρνητική μορφή, άλλοτε παρουσιαζόταν σαν τέχνη κι άλλοτε πάλι σαν άρνηση της τέχνης, άλλοτε εμφανιζόταν σαν κατάφαση ηθικών κατηγοριών κι άλλοτε σαν απόλυτη άρνησή τους.

Δεν είναι δύσκολο ν’ ανακαλύψει κανείς ντανταϊστικές τάσεις και εκδηλώσεις σε αρκετές περιόδους του πρόσφατου αλλά και του μακρινού παρελθόντος, χωρίς να πρέπει να χρησιμοποιήσει τη λέξη Νταντά. Παραμένει όμως γεγονός ότι μεταξύ 1915-1916 ορισμένα παρεμφερή φαινόμενα είδαν το φως της μέρας (ή της νύχτας)σε διαφορετικά σημεία της υδρογείου, και ότι η γενική ονομασία “DADA” τα χαρακτηρίζει όλα εξίσου.

0416dada.5

Ωστόσο, σ’ ένα μόνο από αυτά τα σημεία συντελέστηκε η μαζική εκείνη σύνθεση προσωπικοτήτων και ιδεών που είναι αναγκαία για τη δημιουργία ενός κινήματος. Η χαρακτηριστική ατμόσφαιρα κλειστοφοβίας κι έντασης στην ουδέτερη Ελβετία. ενώ συνεχιζόταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, πρόσφερε το κατάλληλο υπόβαθρο. Σ’ αυτήν την νησίδα ειρήνης, σχηματίστηκε τότε μια ομάδα από εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες, που αργότερα θα εξελίσσονταν σε “κίνημα”. Μόνο σε μία τόσο συμπυκνωμένη ατμόσφαιρα άνθρωποι τόσο απόλυτα διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον θα μπορούσαν να  σμίξουν σε μια κοινή δράση. Φαίνεται εξάλλου πως η ίδια η ασυμβατότητα χαρακτήρων, καταγωγής και στάσης ανάμεσα στους ντανταϊστές δημιούργησε την ένταση εκείνη που ενοποίησε τόσο δυναμικά την τυχαία αυτή σύμπραξη ατόμων κάθε προέλευσης.

Η πραγματική, χωρίς μυθοποιήσεις, ιστορία του Νταντά είναι το άθροισμα των επιτευγμάτων όλων αυτών των επιμέρους μορίων ενέργειας. Αυτό ήταν και το κλειδί για την “ενοποίηση των αντιθέτων”, που για πρώτη φορά στην ιστορία έγινε καλλιτεχνική πραγματικότηταμε τη μορφή του Νταντά.