Όταν κάνουμε λόγο για ευθύνη εννοούμε την υποχρέωση ενός ατόμου, μιας κοινωνικής ομάδας, μιας πόλης, ενός κράτους να αντεπεξέλθει σε κάποιο καθήκον, σε κάποια υπόσχεση ή εντολή. Όσο ένας άνθρωπος βρίσκεται σε πολλή μικρή ηλικία, ευθύνη δεν υφίσταται αφού την κηδεμονία και ευθύνη του έχουν οι γονείς ή οι κηδεμόνες του. Αυτό είναι απόλυτα λογικό μια και στην βρεφική ή νηπιακή ηλικία είναι αδύνατον ο άνθρωπος να είναι σε θέση να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη. Όσο όμως ο άνθρωπος μεγαλώνει και ωριμάζει διαπιστώνει σταδιακά πως αρχίζει να αποκτά κι εκείνος ευθύνη και μάλιστα ευθύνη σε αριθμό πληθυντικό: αποκτάει ευθύνες. Προφανώς η περίοδος χάριτος έχει τελειώσει -αυτό είναι το μόνο βέβαιο- αλλά η όποια ανεξαρτησία του ατόμου από το οικογενειακό περιβάλλον, πέρα από την ίδια την ενηλικίωσή του, συνεπάγεται και τον επωμισμό των ευθυνών του. Το ίδιο ισχύει και για μια ομάδα, μια πόλη, ένα κράτος. Όλα τα κοινωνικά σύνολα αποσκοπούν κάπου, αποβλέπουν μακροπρόθεσμα ή βραχυπρόθεσμα να επιτύχουν τον εκάστοτε στόχο τους είτε αυτός εντάσσεται στο μέλλον είτε στο παρόν.
Τι γίνεται όμως όταν ο στόχος στον οποίο οι άνθρωποι αποβλέπουν παραμείνει απλά ένα μακρινό άπιαστο όνειρο; Τι γίνεται όταν η οκνηρία και η στρεβλή εικόνα για τα πράγματα θολώσουν την οπτική μας απέναντι στους άλλους; Τότε γίνεται λόγος για ανευθυνότητα.
Ανευθυνότητα είναι η αποποίηση της προσωπικής ευθύνης. Ακόμη είναι η κατάργηση λόγων ειπωμένων και η υποστατική κατάργηση του ανθρώπου. Με άλλα λόγια ο άνθρωπος αυτοαναιρείται. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος διαθέτει λογική και προσωπικότητα, διαθέτει και ευθύνη για τον εαυτό του και ό,τι συνεπάγεται τον ίδιο και τις επιλογές του. Όλα όσα ο άνθρωπος επιλέγει να κάνει ή να μην κάνει έχουν την υπογραφή του, την ευθύνη του για αυτά. Δικαιολογία καμία δεν υφίσταται αφού για οτιδήποτε μπορεί να συμβεί από τον άνθρωπο έχει ταυτόχρονα ο ίδιος την ευθύνη του για αυτό, είναι ο υπαίτιος της όποιας πράξης ή επιλογής του. Συνεπώς οι πράξεις και οι επιλογές του ανθρώπου είναι αυτές που καθορίζουν τη ζωή του άρα και η ζωή του είναι αποτέλεσμα των επιλογών και πράξεών του και, πολύ περισσότερο, η ζωή του είναι κι αυτή ευθύνη του-τελικά…! Κατά αυτή τη συλλογιστική μια ζωή μπορεί να αποτιμηθεί ευτυχισμένη ή δυστυχής, εύκολη ή δύσκολη και πολλά άλλα ακόμη με μία όμως αδιαπραγμάτευτη σταθερά, ότι η ευθύνη μας για τη ζωή και τον τρόπο που θα τη ζήσουμε εξαρτάται από εμάς. Δικαιολογίες περί των λάθος επιλογών δεν υφίστανται διότι το ψέμα το φανερώνει ο χρόνος που πάντοτε υπάρχει για την εκσφαλμάτωση λαθών- ή έστω για τη μετρίασή τους.
Σίγουρα η παραδοχή για κάποιο ατομικό σφάλμα δεν είναι εύκολη όμως είναι τουλάχιστον αστείο ένας ενήλικας να αποποιείται της ευθύνης του. Θυμίζει πολύ την πολιτική των Ελλήνων πολιτικών οι οποίοι προκειμένου να αποποιηθούν της όποιας δικής τους ευθύνης απέναντι στις πολιτικές τους κατηγορούν τις προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες. Μα δεν είναι έτσι και ας μην κρυβόμαστε από την παραδοχή του σφάλματος γιατί το δικαίωμα φέρνει και την ευθύνη. Η παραδοχή του όποιου σφάλματος είναι η ελάχιστη ειλικρίνεια που οφείλει κανείς πρώτα απ’ όλα στον ίδιο του τον εαυτό. Δεν γίνεται λόγος τόσο για ηθική όσο για κοινή απλή λογική. Πόσες φορές άλλωστε ακούμε στα Μ.Μ.Ε. ανθρώπους «αγανακτισμένους» οποιαδήποτε και αν είναι η αφορμή, με πολλή ευκολία να προσάπτουν ευθύνες και κατηγορίες σε πολλαπλούς αποδέκτες; Την πιθανότητα μιας ελάχιστης προσωπικής ευθύνης συνήθως την αποφεύγουν ως σκέψη οι περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι σαν αποτέλεσμα αυτοί οι άνθρωποι δεν εξελίσσονται παρά μένουν άπραγοι σε οτιδήποτε διαθέτει παλμό και ζωή. Προτιμούν δηλαδή να μείνουν σε μια στατική θέση όπου για οτιδήποτε κακό συμβαίνει «φταίει ο άλλος». Και, ναι, τότε πράγματι η ζωή τους είναι δυστυχισμένη αλλά και μίζερη γιατί για μια ακόμη φορά, η έστω και αποποιημένη ευθύνη, είναι δική τους.
cityculture.gr / γράφει η Βασιλική Ρούσκα