Εκ του οράν το εράν – Ερωτικές μονοκονδυλιές του Sergey Leonidovich Panphilov

Written by

Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

 

 

Στη Βούλα

 

mono1Ω πολυφίλητο κορμί, το πιο κρουφό ‘σαι μονοπάτι

(Νίκος Καζαντζάκης)

         Εκ του οράν το εράν, δηλαδή από το βλέμμα ξεκινάει ο έρωτας, σύμφωνα με μια αρχαιοελληνική επιγραφή. Αιώνες αργότερα ο Μέγας Βασίλειος δείχνει να συμφωνεί με την άποψη αυτή και αναφέρει: Ο έρως εκ των ομμάτων αρχόμενος, ριζούται εις την καρδίαν. Δηλαδή η πρώτη αρχή των ερωτικών σχέσεων γινόταν «δια της των βλεμμάτων αφής».

 

 

Ο θεός Έρωτας ήταν από τους σημαντικότερους θεούς της αρχαιότητας, μία από τις τρεις θεότητες που δημιούργησαν τον κόσμο, σύμφωνα με τη «Θεογονία» του Ησιόδου, που περιγράφει την καταγωγή των θεών. Τρία στοιχεία συνυπάρχουν, το Χάος, η Γαία και ο Έρωτας. Από το Χάος γεννήθηκαν το Έρεβος και η Νύχτα, ενώ τα παιδιά τους ήταν ο Αιθέρας και η Ημέρα. Ο Έρωτας δεν γεννά αλλά ενθαρρύνει και διευκολύνει τη γέννηση και τη δημιουργία.

«Έρως ανίκατε μάχαν…». Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στον θεό Έρωτα από τους αρχαίους τραγικούς. Ο Ευριπίδης διαχωρίζει τον έρωτα σε θετική και αρνητική δύναμη, καθώς μπορεί να οδηγήσει τόσο στην Αρετή όσο και στην Αθλιότητα. Ο έρωτας είναι η μαγική δύναμη που σε κατακλύζει και σε παρασύρει σε μια θεϊκή δίνη, η οποία καταλήγει να είναι η κινητήριος δύναμη της ζωής.

Υπέροχα κείμενα που υμνούν τον έρωτα σώζονται από την ελληνική αρχαιότητα και χιλιάδες ακόμη έχουν γραφεί ως τις ημέρες μας. Ο έρωτας γέννησε την ποίηση, τη μουσική, τα τραγούδια. Χωρίς τον έρωτα τα τραγούδια δεν θα ήταν τόσο σημαντικά. Χωρίς τον έρωτα η ποίηση θα ήταν εξαιρετικά φτωχή και η μουσική ξένη στις ψυχές μας και ανιαρή.

Ο Sergey Leonidovich Panphilov είναι ένας Ρώσος καλλιτέχνης, ο οποίος χρησιμοποιώντας σινική μελάνη πάνω σε ένα απλό χαρτί, σχηματίζει με μονοκονδυλιές γυναικεία σώματα, τα οποία εκπέμπουν έναν άκρατο ερωτισμό. Τα σχέδια του άλλοτε απλά και άλλοτε σύνθετα, κατακτούν το βλέμμα του θεατή αμέσως. Οι νωχελικές συστροφές των σωμάτων, οι καθιστές ή οι όρθιες στάσεις τους, οι μαίανδροι και οι σπείρες που δημιουργούνται, σε οδηγούν σε ένα κόσμο στον οποίο η γυναίκα όπως έγραψε και η μεγάλη φιλόσοφος και συγγραφέας Σιμόν ντε Μποβουάρ: «…προήλθε από το πλευρό του άντρα. Όχι από τα πόδια του, για να ποδοπατιέται. Ούτε από το κεφάλι του, για να είναι ανώτερη. Αλλά  από το πλευρό του, για να είναι ίση. Κάτω από το μπράτσο του, για να προστατεύεται και δίπλα στην καρδιά του, για να αγαπάει και να αγαπιέται».

Από αγνό και αθώο σε προκλητικό και βαθιά ενοχικό, το γυναικείο σώμα παρουσιάζεται σε διάφορα στάδια. Πολλοί καλλιτέχνες για να απεικονίσουν τη γυναικεία μορφή, αντλούσαν έμπνευση από την φιγούρα της θεάς Αφροδίτης, το ισχυρότερο σύμβολο του γυναικείου ερωτισμού.

Απεικονίσεις αντιφατικές με σημείο σύγκλισης το αρεστό στοιχείο του γυναικείου κορμιού παρουσιάζουν τη μορφή της γυναίκας, δίνοντας έμφαση στο ταπεινό της σώμα, αλλά και σε μία εξωτερίκευση του γυναικείου ερωτισμού που συνδυάζει ιδεαλισμό και σεξουαλικότητα.  Το γυναικείο σώμα περνάει από διάφορες διακυμάνσεις όσο αναπτύσσεται. Διαμορφώνεται με τα χρόνια, διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα, εξιδανικεύεται ή απομυθοποιείται ανάλογα με τα στάδια από τα οποία περνάει. Το σώμα μιας γυναίκας, παρά τις παραμορφώσεις που υφίσταται σε διαφορετικές περιόδους της ζωής της, συμβολίζει τους πολλαπλούς ρόλους που αναλαμβάνει στη ζωή της και παρά τη σταδιακή ωρίμανση και την ενδεχόμενη φυσική φθορά, παραμένει σύμβολο έλξης, αιώνιας γοητείας και ερωτισμού.

Πίσω όμως από τα σχέδια του καλλιτέχνη, όσο διακοσμητικά και αν αντιλαμβάνονται αυτά,  κρύβεται μια βαθειά γνώση της κινεζικής φιλοσοφίας και της μάνταλα του θιβετιανού βουδισμού, σύμφωνα με τις οποίες είναι δυνατό να ελεγχθούν οι συναισθηματικές διαθέσεις των ανθρώπων. Οι μύστες των ανατολικών μυστηρίων αναγνωρίζουν αμέσως τα κοσμικά σύμβολα που εκπροσωπούνται από τα γυναικεία σώματα.

mono