Ο κύκλος του αίματος και η θεία Δίκη
Την τριλογία Ορέστεια, του αρχαίου ποιητή Αισχύλου, παρακολουθήσαμε στο θέατρο Δάσους, σε συμπυκνωμένη εκδοχή, σε μία παράσταση υπερβατική, μοντέρνα και συγκεκριμένης αφόρμησης. Παράσταση, που ανέδειξε τα πολυεπίπεδα νοήματα των έργων της τριλογίας και τον στοχασμό του ποιητή, σχολιάζοντας το παρελθόν και τα πάθη των ανθρώπων, στο παρόν του θεατρικού αγωνίσματος και στο πλαίσιο του θεσμού του δημοκρατικού πολιτεύματος, προβάλλοντας τη μελλοντική δίκαιη κρίση, κάθαρση στη λύση του δράματος.
Ο μύθος των Ατρειδών, ο κύκλος του αίματος, της εκδίκησης, των φόνων και της εξιλέωσης, αναδύθηκαν στο θεατρικό αγώνισμα και ανέδειξαν το αέναο αίτημα. Η δίκαιη κρίση, απάντηση λόγου στο εκάστοτε πρόβλημα και ως ζητούμενο στο ερώτημα, όπως προκύπτει από την διαδικασία συμμετοχής, ατομικής ευθύνης και απόφαση των πολιτών στο δημοκρατικό πολίτευμα. Λύση του δράματος και αθωωτική απαλλαγή, έστω και με την συνεπικουρία της θεάς, προστάτιδας της πόλης, στο σημείο του δικαστικού αγώνα που η κοινή γνώμη διχάζεται και ισοψηφεί, αδυνατώντας να εκδώσει πόρισμα.
Ο σκηνοθέτης κ. Γ. Χουβαρδάς, με αφετηρία το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν, έστησε μία παράσταση πυκνοδομημένη νοηματικά και αισθητικά, γεφυρώνοντας και επαναπροσδιορίζοντας ταυτόχρονα, το χρονικό κενό αιώνων, ως προς την ανάγνωση των μύθων και των συμβόλων των τραγωδιών της τριλογίας.Τοποθετώντας τα πρόσωπα του μύθου σε ένα αστικό κατά βάση περιβάλλον, με αναγνωρίσιμες εικόνες και ακούσματα του εθνικού μας έπους, στο πλαίσιο της νίκης, της ήττας, της εμφύλιας διαμάχης και του αλληλοσπαραγμού, οδηγήθηκε στις επόμενες δεκαετίες δηλωτικές των ατομικών και ομαδικών επιλογών και τέλος σε έναν χώρο μιας απροσδιοριστίας, εσωτερικού τύπου, όταν η ταραγμένη συνείδηση, ζητά τον έλεο του θεατή, τη λύση του δράματος, θέτοντας στην κρίση των πολλών, το αποτρόπαιο ως πράξη,αλλά και την πρακτική απονομής δικαιοσύνης. Αυτό το αποτρόπαιο, που ως παρελθόν, αναμετράται συνεχώς με το παρόν, ως διαδικασία, έστω και διά της συμβιβαστικής αντιπαράθεσης:Νέοι θεσμοί, όπως αυτός του Αρείου Πάγου, στην συμβολική εικόνα των παλαιών σεβάσμιων θεών,των χθόνιων Ερινύων, του Απόλλωνα και της Αθηνάς προστάτιδας της πόλης της Αθήνας.
Εύληπτη η ανάγνωση της Ορέστειας από το πρόσφατο εθνικό μας παρελθόν, εικόνα αφετηρίας, αλλά ταυτόχρονα σύνθετη και πολυεπίπεδη στην μελέτη των συμβόλων του κύκλου των Ατρειδών και με τα ονόματα του μύθου, ως προβολή σύγχρονων ηρώων και συλλογικών, ιστορικών δεινών, στο κάτοπτρο του μέλλοντος, στην χρονική επαλληλία κύκλων παρελθόντος, παρόντος.
Από ένα λιτό και δηλωτικό σκηνικό, με ελάχιστα αντικείμενα, τα οποία φωτίστηκαν σημασιολογικά με την ανάπτυξη των τραγωδιών, ξεκίνησε η δράση. Ο ξύλινος κύβος, έμμεση παραπομπή και στον Δούρειο ίππο του μύθου της άλωσης της Τροίας, που έδειξε το κενό, αποκάλυψε τον θεσμικό χώρο των ανακτόρων και το εσωτερικό της ξεφυλλισμένης συνείδησης, αφήνοντας το αμυδρό αίσθημα της εισόδου του θεατή στον άδυτο τόπο, όπου λαμβάνουν χώρα τα εξελικτικά,αποτρόπαια εγκλήματα και οι φωνές της εσωτερικής πάλης. Ο χώρος της σκηνής του θεάτρου, μετατοπίστηκε ελαφρά και με την είσοδο της Αθηνάς και των πολιτών–κριτών στο δικαστήριο του Αρείου Πάγου, από τον χώρο των θεατών, προς την ορχήστρα της δράσης, με το τέλος της τριλογίας, υποδηλώνοντας την ενέργεια κίνησης από και προς το θέατρο, ως διαδικασία πολιτικής διαπαιδαγώγησης.
Οι ηθοποιοί της παράστασης, υποδυόμενοι πολλούς ρόλους, ανέπτυξαν αυτήν την σύνθετη εκδοχή της Ορέστειας, ως άθλο παρουσίασης μιας τριλογίας, κατά το παλαιό έθος του θεατρικού αγωνίσματος. Απευθύνθηκαν ως πρόσωπα και Χορός ταυτόχρονα, στους θεατές, καθηλώνοντάς τους, με την σκευή του ήθους του ρόλου και με την μελετημένη εξάσκηση όλων των εκφραστικών τους μέσων. Οι ερμηνείες τους, αποκάλυψαν τα κίνητρα, τους προβληματισμούς και τους χαρακτηρολογικούς τύπους, των προσώπων του μύθου, μετατοπισμένων στο σύγχρονο εθνικό παρελθόν και χρωματισμένων με μια ελαφριά απεικονιστική κίνηση, με αναγνωρίσιμη αισθητική και πολιτική ιδεολογία. Με ωραίους σχηματισμούς και πολλά προσωπεία, έσπασαν τις φωνές των χορικών σε αντηχήσεις ατομικού στοχασμού και αντίστροφα, απηχώντας και με το τραγούδι τους, την εποχή που γέννησε τις συνθήκες της νίκης και της ήττας, τον ατομικό και συλλογικό σπαραγμό, παραπέμποντας και σε άλλες καλλιτεχνικές αναγνώσεις, όπως έδειξε η σκηνοθετική σκέψη.Από τον περιεκτικό, πολυσήμαντο λόγο της μετάφρασης του κ. Δ. Δημητριάδη, κύλησαν με ρευστότητα, ποιητική ακρίβεια και εκφραστική πυκνότητα τα νοήματα της τριλογίας, στη σύγχρονη συνομιλία και στο μέτρο των ανθρώπων, όπως αναμετρώνται με το τραγικό και υπερβατικό, στον χρόνο της ζωής τους και στον κύκλο των καιρών. Αυτοί οι σπουδαίοι ηθοποιοί, πλαισίωσαν την βασίλισσα Κλυταιμνήστρα στην ιερατική έκφραση της κ. Κ. Καραμπέτη, έδωσαν στα λόγια του κειμένου τη βαρύτητα που τους άρμοζε και υπέδειξαν, με την μεγαλοπρέπεια των κωδίκων της τραγωδίας,στους μικρούς και στους μεγάλους ρόλους, την διφορούμενη εκδοχή της ασημαντότητας των ανθρωπίνων, στην αναμέτρηση, στη σύγκρουση και στη συντριβή όπως ανιχνεύεται φιλοσοφικά στην ποιητική της.
«Άνασσα Αθηνά, …
Εσύ κρίνε αν έπραξα δίκαια ή άδικα» Ορέστης- Ευμενίδες
«θα εκλέξω ορκωτούς δικαστές να κρίνουν τον φόνο, και θα ορίσω ο θεσμός αυτός να υπάρχει αιώνια.
…Θα έρθω αφού επιλέξω τους καλύτερους πολίτες, να κρίνουν την υπόθεση αυτήν, με φιλαλήθεια,
χωρίς να υπερβεί τον όρκο τους άδικη συνείδηση». Αθηνά–Ευμενίδες
«Συμβουλεύω τους πολίτες να μην ανέχονται ούτε αναρχία ούτε τυραννία…
Και τώρα σηκωθείτε και δώσετε την ψήφο σας για να αποδώσετε δικαιοσύνη». Αθηνά–Ευμενίδες
«Είναι η θάλασσα- και ποιος θα την τελειώσει
που τρέφει ανεξάντλητο δάκρυ πορφύρας». Κλυταιμνήστρα – Αγαμέμνων
«…δακρυσμένη ελπίδα σωτηρίας του γένους μας,…» Ηλέκτρα – Χοηφόροι
ΟΡΕΣΤΕΙΑ
ΔΙΑΝΟΜΗ
Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Κλυταιμνήστρα)
Νίκος Κουρής (Αγαμέμνων, Τροφός)
Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης (Ορέστης)
Στεφανία Γουλιώτη (Ηλέκτρα, Αθηνά)
Νίκος Ψαρράς (Απόλλων, Πυλάδης)
Άλκηστις Πουλοπούλου (Κασσάνδρα, Πυθία)
Δημήτρης Παπανικολάου (Αίγισθος)
Ιερώνυμος Καλετσάνος (Κήρυκας)
Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Φύλακας)
Σύρμω Κεκέ (Κορυφαία)
Χριστίνα Μαξούρη (Κορυφαία, Δούλα)
Πολύδωρος Βογιατζής (Κορυφαίος)
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Διασκευή, σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Κίνηση: Σταυρούλα Σιάμου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Φωτογραφίες: Έφη Γούση
Βίντεο: Μιχάλης Κλουκίνας
Βοηθοί σκηνοθέτη: Σύλβια Λιούλιου, Νικολέτα Φιλόσογλου
Βοηθός σκηνογράφου: Θάλεια Μέλισσα
Βοηθός παραγωγής: Αλεξάνδρα Μουζακίτη
Διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα
Παραγωγός: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος
cityculture.gr / Άγγελα Μάντζιου