Γιώτα Φέστα: Ο λόγος είναι αυτό που κατ αρχήν με γοητεύει στο θέατρο * συνέντευξη

Την «Αναγνώριση» του Άκη Δήμου, μια ερωτική ιστορία σαν κι αυτές που περνούν πάνω απ’ τις ζωές μας και τις σαρώνουν, παρουσιάζει η Γιώτα Φέστα στο Θέατρο Τ για 6 μόνο παραστάσεις. Είχα την χαρά να παρακολουθήσω αυτήν την υπέροχη παράσταση και να συνομιλήσουμε με την Κα Φέστα, η οποία μας παραχώρησε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη για το cityculture.gr .

-Πρόκειται για ένα μονόπρακτο έργο, έναν μονόλογο διάλογο μιας γυναίκας με τις πληγές της. Πόσο δύσκολο είναι για έναν ηθοποιό ένας σκηνικός μονόλογος καθώς εκ των πραγμάτων κουβαλάει μόνος όλο το βάρος της παράστασης;

Ένας μονόλογος εμπεριέχει πάντα το στοιχείο της μοναξιάς. Στη δική μας περίπτωση η μοναξιά είναι εις διπλούν. Η μοναξιά του ηθοποιού και η μοναξιά της ηρωίδας. Μια γυναίκα μόνη στη σκηνή μιλάει για τη μοναξιά. Μπίνγκο!
Η δυσκολία; Ο ηθοποιός πρέπει να είναι “απολύτως παρών” στη σκηνή, που ούτως η άλλως είναι προϋπόθεση, κι όχι μόνο των μονολόγων. Απαιτεί το 100% της συγκέντρωσης σου. Βέβαια πάντα κάπου απευθύνεσαι, αλλά δεν έχεις άλλα βλέμματα, άλλα σώματα γύρω σου. Είναι μια άσκηση στη μοναξιά η ιστορία ενός μονολόγου και πιστεύω πως είναι από τα δυσκολότερα πράγματα στο θέατρο. Πολλές φορές έχω αισθανθεί στην παράσταση σαν ένα αγρίμι μέσα στο κλουβί, που θέλει να δραπετεύσει για να ενωθεί με τον κόσμο.

-Ανατρέχοντας σε διάφορες πηγές πριν έρθω να παρακολουθήσω την παράσταση διάβασα ότι το ταξίδι σας με αυτό το έργο είναι αρκετά μεγάλο. Ξεκίνησε από αναλόγιο στο Εθνικό Θέατρο, ανέβηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, έχετε ξανάρθει στη Θεσσαλονίκη στο Γαλλικό Ινστιτούτο καθώς και αν δεν κάνω λάθος και στο Ρέθυμνο, στα Χανιά, στο Βόλο. Μέσα από τόσες διαφορετικές παραστάσεις και τόσους χώρους τι ανακαλύπτετε κάθε φορά για να παραμένει τόσο γοητευτικό για σας;

Από την πρώτη στιγμή που ο Άκης Δήμου μου έδωσε αυτό το κείμενο, χρόνια πριν, ένιωσα μια σύνδεση δική μου μαζί του. Μια οικειότητα. Το έχω σκεφτεί πολλές φορές, όσο και να θέλω, δεν μπορώ να την εξηγήσω. Ίσως γι αυτό και δεν μπορώ να το αποχωριστώ εύκολα. Είναι σα να έχει ακόμα για μένα κρυμμένα μυστικά που περιμένω να αποκαλυφθούν.
Κάθε παράσταση στους διαφορετικούς χώρους αλλάζει ριζικά. Τίποτα δεν παραμένει το ίδιο. Μόνο το κείμενο. Και καμιά φορά ούτε κι αυτό. Στις πρώτες παραστάσεις είχα προσθέσει δυο κείμενα της Μαργκερίτ Ντυράς. Αλλάζουν οι ήχοι, η μουσική και πάντα η σκηνοθεσία. Βεβαίως παραμένει πάντα ο βασικός πυρήνας το κείμενο.
Ο λόγος είναι αυτό που κατ αρχήν με γοητεύει στο θέατρο.
Μπορεί όμως να έχει και σχέση με μια αίσθηση δικής μου “τελειότητας”, που με κυνηγάει ιδεοψυχαναγκαστικά. Η Γλυκερία Καλαϊτζή μου είπε πρόσφατα πως είναι σα να θέλω να “δαμάσω” το κείμενο. Ποιος ξέρει;
Αισθάνομαι πάντως πως οι παραστάσεις εδώ στο θέατρο Τ, που είναι η τελευταία version, κ την δουλέψαμε μαζί με μια εξαιρετική σκηνοθέτη και αγαπημένη μου φίλη, τη Φρόσω Μαστροκαλου, είναι για μένα η πιο ουσιαστική προσέγγιση του κειμένου.

-Θέλοντας να μην προδώσω η ίδια την αναγνώριση, θέλετε να μας πείτε τι διαπραγματεύεται το έργο και λίγα λόγια για το συγκεκριμένο ανέβασμα;

Το έργο διαπραγματεύεται τον έρωτα και τον θάνατο.
Αρχίζει με μια άκρως ερεθιστική συνθήκη. Σαν αστυνομική ιστορία. Στην τσέπη του σακακιού ενός αυτόχειρα βρίσκεται ένα σημείωμα με τον αριθμό του τηλεφώνου μιας γυναίκας. Την καλούν λοιπόν για “αναγνώριση”. Από αυτό το αστυνομικό δεδομένο κινείται η διαδικασία της αφήγησης της ερωτικής ιστορίας. Μιας ιστορίας που κράτησε εφτά χρόνια.
Το συγκεκριμένο ανέβασμα που παρουσιάζεται στο θέατρο “Τ” είναι αυτό που δουλέψαμε απ’ο μηδενική βάση με τη Φρόσω Μαστροκαλου. Θα έλεγα πως η σκηνοθεσία της παράστασης είναι κατ’ ουσίαν δική της. Στηρίχτηκε πολύ στην “ακινησία” , την εσωτερική και την εξωτερική της ηρωίδας, της γυναίκας του έργου.
Πολλές φορές όταν τελειώναμε την πρόβα της έλεγα “αισθάνομαι σαν Ινδός γιόγκι”, κ μου έλεγε πολύ φυσικά, ” μα ακριβώς έτσι πρέπει να αισθάνεσαι”.

-Αυτή τη γυναίκα ναυάγιο την παρακολουθούμε να εκφράζει την πίστη της σε έναν άνδρα, ακόμα και στην ανάμνησή του. Μοιάζει μέσα στην μοναξιά της να μην είναι ποτέ ξανά ολόκληρη χωρίς αυτόν. Η πίστη της είναι αυτή που την κρατάει ζωντανή ή την κατασπαράσσει καθημερινά;

Η γυναίκα αυτή έρχεται “κενή” πάνω στη σκηνή. Άδεια από αισθήματα. Σιγά σιγά αρχίζει να μιλάει με έναν πιο ιδιωτικό λόγο, να “αναγνωρίζει” τα συναισθήματα της, κι έτσι αποκαλύπτεται ποσό καταλυτικός υπήρξε αυτός ο έρωτας στη ζωή της. Πολύ σωστά θέτετε στην ερώτηση σας το θέμα της πίστης. Έχει η γυναίκα αυτή μια θαυμαστή πίστη σ’ αυτόν τον άντρα, αλλά και στην ανάμνηση του. Και μια γενναιότητα θα έλεγα, που αποκαλύπτει κατά τη διάρκεια της αφήγησης της. Είναι μια γυναίκα που δεν φοβάται (άλλωστε ο φόβος είναι ένας δρόμος κλειστός για τον έρωτα). Αφηγείται τα γεγονότα και την ίδια στιγμή αποτιμά την αξία των γεγονότων αυτών. Ακόμα και ο τρόπος που αποφασίζει να απαλλαγεί από τη “σιωπή” της έχει μια γενναιότητα.
Καλείται επίσης να “αναγνωρίσει” την πίστη της σ’ αυτόν τον έρωτα. Ο έρωτας είναι που μας κάνει να μιλάμε για τα ανείπωτα, να πράττουμε τα απαγορευμένα, να θέτουμε ερωτήσεις για τις οποίες δεν υπάρχει απάντηση, να ονειρευόμαστε καινοτομίες. Κυρίως μεγαλώνει τον χρόνο, κι όλα αυτά συμβαίνουν πολλές φορές και ερήμην του άλλου. Γιατί ερωτεύεται κανείς αυτόν που ερωτεύεται; Κανείς δεν ξέρει.
Στην ιστορία αυτή “αναγνωρίζουμε” κι εμείς μαζί της έναν μεγάλο έρωτα που είναι αυτός που την κράτησε ζωντανή.

-Ενώ τα υπόλοιπα πρόσωπα ονομάζονται κατά την διάρκεια του έργου, αυτή η γυναίκα δεν φαίνεται να έχει όνομα. Έχει απολέσει με κάποιον τρόπο την «ταυτότητά» της;

Ναι, η γυναίκα αυτή δεν έχει όνομα. Πρόσφατα συζητήσαμε με τον Άκη Δήμου αυτό το στοιχείο που δεν είχε τεθεί ποτέ πριν. Ήταν μάλλον δεδομένη για μας η μυστικότητα αυτής της γυναίκας. Στο κείμενο υπάρχει ο Άρης, η Στέλλα και η γυναίκα αυτή, που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε γυναίκα. Μια γυναίκα της διπλανής πόρτας. Αν δεν υπήρχε αυτή η ιστορία πιθανόν κανείς ποτέ δεν θα την μνημόνευε. Είναι μια γυναίκα “μυστική”.
Ναι, μέσα στο σκοτάδι που ζούσε μετά τον χωρισμό της, θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει απολέσει με έναν τρόπο την “ταυτότητα” της. Και την ξαναβρίσκει διηγούμενη την ιστορία. Απαλλάσσεται από τα φαντάσματα της. Βγαίνει από το σκοτάδι στο φως. Επαναπροσδιορίζει την σχέση της με τη ζωή.

-Η αμεσότητα και η αλήθεια του λόγου σας στην παράσταση με παρακινεί να ρωτήσω εάν συνηθίζετε να χρησιμοποιείτε προσωπικά σας στοιχεία στο χτίσιμο των ρόλων σας;

Είναι αναγκαίο, νομίζω, να χρησιμοποιούμε δικά μας στοιχεία για να “χτίσουμε” μια προσωπικότητα. Πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Πρέπει αυτός ο “ξένος” άνθρωπος να γίνει για μας οικείος, κατανοητός, ανθρώπινος. Να τον “αναγνωρίσουμε” και να μας “αναγνωρίσει”. Πιστεύω όλοι οι ηθοποιοί ανακαλύπτουμε προσωπικά μας στοιχεία στους ρόλους μας. Το ζήτημα είναι αυτά τα στοιχεία να γίνονται ενδιαφέροντα και για τους άλλους, να καταφέρνουμε να κάνουμε να τους αφορούν.

-Έχοντας μια πλούσια και μεγάλη διαδρομή στο Θέατρο με συναντήσεις με σπουδαίους ανθρώπους του χώρου, πως ή πόσο θεωρείται ότι έχει αλλάξει ή εξελιχθεί το Θέατρο μέσα στον χρόνο;

Οι άνθρωποι καταφεύγουμε στο θέατρο για να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη ζωή. Να νιώσουμε αισθήματα που ενδεχομένως δεν έχουμε νιώσει στην καθημερινότητα μας. Η εξέλιξη του θεάτρου μέσα στον χρόνο θα έχει πάντα να κάνει με τη σχέση μας με τη ζωή.
Αφηγούμαστε ιστορίες για να μπορέσουμε να ζήσουμε.
Κατά την γνώμη μου, όσο κι αν περάσουμε από στάδια σε σχέση με τη σωματικότητα, σαν στοιχείο στη δράση, η τη χρήση άλλων στοιχείων στην αφήγηση, πάντα θα ανατρέχουμε στον “λόγο” σαν το κυρίαρχο στοιχείο.
Η δουλειά μας, των ηθοποιών, δεν είναι να επιδεικνύουμε τι μπορούμε να κάνουμε αλλά να μεταφέρουμε το κοινό σε έναν άλλο χρόνο και χώρο. Σ’ ένα μέρος που το κοινό δεν έχει τη δυνατότητα να δει στην καθημερινή του ζωή. Είμαστε σαν τον οδηγό που μεταφέρει το κοινό άλλου, σε έναν “τόπο” μαγικό. Όταν αυτό το καταφέρνουμε είμαστε “αληθινοί”.

-Έχοντας κάνει μια μεγάλη διαδρομή με αυτό το κείμενο ενσαρκώνοντας  αυτή τη γυναίκα, πόσο δύσκολο είναι όταν τα πράγματα κάνουν τον κύκλο τους να αποχωριστείς έναν ρόλο;

Ελπίζω πως θα έρθει σύντομα ο καιρός να αποχωριστώ την Αναγνώριση. Άλλωστε έχω τόση περιέργεια και επιθυμία και για άλλα κείμενα. Δυσκολεύομαι είναι η αλήθεια γιατί όλο έχω καινούργιες ιδέες, να αλλάξω πράγματα, καταστάσεις. Στις τελευταίες πρόβες στο “Τ” μου κατέβηκε η ιδέα και μιας ακόμη γυναικείας παρουσίας. Ευτυχώς δεν είχα πολύ χρόνο για να το δοκιμάσω, όποτε γλιτώσαμε..

-Υπάρχουν άνθρωποι σταθμοί στη θεατρική σας πορεία;

Σταθμοί στην θεατρική μου πορεία θα έλεγα πως ήταν η συνάντηση μου, όταν ακόμη ήμουν μαθήτρια στη σχολή του Εθνικού, με τον Πάτη τον Κουτσαφτή και τη Βίκυ την Ψαλτίδου, που ήταν απόφοιτοι τότε και δημιούργησαν μια ομάδα, εξαιρετικά πρωτοποριακή για την εποχή της, αλλά και για σήμερα θα μπορούσα να σας πω, με σκηνοθέτη τον Σπύρο Βραχωρίτη. Αργότερα προστέθηκε και ο Νίκος Σκυλοδήμος και έκαναν σπουδαίες παραστάσεις. Σε δυο από αυτές συμμετείχα και εγώ σαν μαθήτρια ακόμα. Η ωραιότερη παράσταση που έχω δει στην Ελλάδα είναι νομίζω μια παράσταση της ομάδας αυτής, η Γυναίκα της Ζάκυνθος, με τον Σκυλοδήμο κ την Μίρκα Γεμεντζάκη.