Τι δουλειά έχει η Γκόλφω στο Εθνικό; Τι νέο μπορεί να φέρει, δώσει ένα ανέβασμα, του ιστορικού πλέον βουκολικού, δραματικού ειδυλλίου του Περεσιάδη; Αναρωτιόμουν. Αλλά οι ιστορίες αγάπης φαίνεται ότι πάντα κρύβουν ένα δυνατό χαρτί. Συγκινούν. Η θρυλική ιστορία της Γκόλφως και του Τάσου, βαδίζει αντάμα με την νεοελληνική κουλτούρα και παράδοση. Το έργο γνώρισε πολλά ανεβάσματα, έγινε κινηματογραφική ταινία, σατιρίστηκε, διακωμωδήθηκε αλλά φαίνεται ότι η δύναμη της αγάπης και το τραγικό μεγαλείο πάντα συγκινεί.
Το έργο γράφτηκε και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1893 στην Ακράτα, τον τόπο διαμονής του Περεσιάδη. Από εκεί και πέρα το έργο γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Μεταφέρεται στην Αθήνα αλλά και σε όλες τις περιοχές του ελεύθερου ή υπόδουλου ελληνισμού. Συγκινεί τους Τούρκους, όταν παίζεται στην Κωνσταντινούπολη και χύνουν μαύρα δάκρυα, αλλά και στη Σμύρνη όπου παίχτηκε. Αμερική, Αυστραλία, Νότιο Αφρική, Αβησσυνία. Η Γκόλφω χαιρετά τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο θέατρο Εδέμ στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Και η Γκόλφω είναι η πρώτη κινηματογραφική ελληνική ταινία. Και οπερέτα και στη Λυρική αλλά χρησιμοποιήθηκε και ως αντιστασιακό έργο απέναντι στη δικτατορία του Μεταξά. Ίδια επιτυχία και μετά την απελευθέρωση. Και αργότερα στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη με σκηνογραφία του Σπύρου Βασιλείου, το 1974 Ελεύθερο Θέατρο και Μια ζωή Γκόλφω και στον Αγγελόπουλο στον Θίασό του και πάλι ανέβασμα Γκόλφως. Το 1955 επιτυχία σημειώνει μια ακόμα κινηματογραφική της διασκευή με την Αντιγόνη Βαλάκου, Βύρωνα Πάλλη, Μίμη Φωτόπουλο, Κώστα Χατζηχρήστο, Κυβέλη (Δείτε αποσπάσματα από την ταινία ΕΔΩ )
Η πρόταση του Καραθάνου έδωσε νέα πνοή στο έργο και μας παρέδωσε ένα έργο σύγχρονο, καίριο, επίκαιρο, απολαυστικό.
Η αγάπη, το χρήμα και η δύναμη που πηγάζει από αυτό, η έπαρση που δημιουργεί, η αλαζονεία, οι αξίες του λόγου, της υπόσχεσης, αλλά πάνω από όλα και κυρίαρχο όλων η αγάπη, η αγάπη που ξεπερνά όλα τα άλλα.
Πολλές οι καινοτομίες του Καραθάνου. Η πιο σημαντική το σπάσιμο των ρόλων στα τρία. Τρεις ρόλοι για την Γκόλφω και τρεις για τον Τάσο:το νεανικό ζευγάρι ερμηνεύουν οι Χάρης Φραγκούλης και η Εύη Σαουλίδου και εκπροσωπούν την άδολη αγάπη, την ανόθευτη την ώρα που ονειρεύονται και χτυποκαρδούν. Κάθε φορά που αγκαλιάζονται είναι κελάηδημα πουλιών. Και μετά ο Τάσος του Νίκου Καραθάνου, ο Τάσος αυτός, που το συμφέρον τον οδηγεί και απαρνιέται τη Γκόλφω του. Ζευγάρι με την τραγική πλέον Γκόλφω της Λυδίας Φωτοπούλου. Και τέλος, το ώριμο ζευγάρι, τραγικό και αθάνατο στο χρόνο: Γιάννης Βογιατζής και Αλίκη Αλεξανδράκη. Με αυτό το ζευγάρι ανοίγει και κλείνει το έργο. Το αγκάλιασμά τους αγαπημένο, τρυφερό, συγχωρετικό: έτσι θα ήταν άραγε η αγάπη τους αν ζούσαν τελικά μαζί, αγαπημένοι, τρυφεροί, αγκαλιά να φεύγουν ψιθυρίζοντας γλυκόλογα; Ψυχή μου, Τάσο μου, γλυκιά μου. Και ανατριχιάζεις από το τρυφερό άγγιγμα, τη δύναμη και το μεγαλείο της αγάπης.
Λιτό και υποβλητικό το ολόμαυρο σκηνικό. Παρασάγγες μακριά από το βουκολικό και νατουραλιστικό στοιχείο της αρχικής Γκόλφως. Μαύρα και τα κοστούμια, ολόμαυρες οι φουστανέλες. Πρόκληση στα δεδομένα της κλασικής μας παράδοσης. Γιατί η Γκόλφω είναι η παράδοσή μας, η ιδεολογία μας, τα στερεότυπά μας, η συλλογική μας μνήμη, το ηρωικό παρελθόν μας. Που μέσα από αυτήν γαλουχήθηκαν γενιές, που δάκρυσαν και γέλασαν, που αναστέναξαν και βόγκηξαν από τον πόνο.
Πολλά τα σκηνοθετικά τα ευρήματα. Ίσως όχι όλα τόσο επιτυχημένα αλλά μια παράσταση κρίνεται από το τελικό της αποτέλεσμα και από την αίσθηση που αποκομίζεις φεύγοντας. Κορυφαία σκηνή ο μονόλογος της Γκόλφως. Η Γκόλφω της Λυδίας Κονιόρδου, ο σπαραχτικός της μονόλογος, έκανε όλο το θέατρο να ανατριχιάσει. Ο λυγμός της μας συνόδεψε και θα μας συνοδεύει κάθε φορά που θα μιλάμε και θα αναζητάμε το νόημα της αγάπης.
Αχ, η αγάπη μάνα μου, χόρτο δεν είναι, για να βγει με τόση ευκολία. Είναι δεντρί βαθύριζο, μαθές για να το βγάλεις, πριχού μονάχο μαραθεί σ’ οργώνει την καρδιά σου. Βγαίνει μαζί με την καρδιά. Είν’ η αγάπη βάτος, που αν τύχει μάνα και μπλεχτείς μέσα στις αγκαθιές του δεν ξεμπερδεύεις εύκολα. Θα φύγεις λαβωμένος…
Είν’ η αγάπη φονικό που ζωντανό σ´ αφήνει. Ειν’ η αγάπη όνειρο που θέλεις για να τρέξεις μα από τη γη τα πόδια σου δε λες να ξεκολλήσεις. Είν’ η αγάπη χείμαρρος χιμάει και σε συντρίβει. Αρρώστια είναι ν’ αγαπάς αρρώστια που σε λιώνει μα δε γυρεύεις γιατρικό δε θέλεις να μερώσεις Αγάπη είναι ν’ αγαπάς όποια πληγή σ’ ανοίγει Αγάπη είναι η μοναξιά που πρέπει στον καθένα Αγάπη είναι να κοιτάς την πόρτα ολοένα, αγάπη είναι να μιλάς στα φύλλα και στα δέντρα, στα τριαντάφυλλα, στους τοίχους, στα ταβάνια.
Είν’ η αγάπη μάνα μου…..
(απολαύστε τον μονόλογο ΕΔΩ )
Δεύτερη κορυφαία σκηνή ο χορός του γλεντιού: καρικατούρες, σκιες που παραπέμπουν σε φιγούρες καραγκιόζη, άτομα παραζαλισμένα από την οσμή του χρήματος. Παραδομένοι σε αυτό και γι’ αυτό. Και ανάμεσα σε όλα αυτά η Γκόλφω, ναι τραγική φιγούρα, που μοιάζει γραφική, την λοιδορούν, την προσβάλλουν «κι εμείς αγαπήσαμε αλλά δεν κάναμε έτσι». Μόνος υπερασπιστής της ο Κίτσος. Το τσελιγγόπουλο με την αγνή καρδιά. Που την διεκδίκησε αλλά αυτή τον απαρνήθηκε, μένοντας πιστή στον Τάσο. Και όμως ο Κίτσος μόνο θα σταθεί να την προστατέψει. Η αγνή αγάπη από την πλευρά του άντρα αυτή τη φορά.
Πόσο γνώριμοι χαρακτήρες όλοι. Ιδιαίτερα ο αρχοντόβλαχος του Ζήση (εξαιρετικός ο Άγγελος Παπαδημητρίου). Οι αρχοντοβλαχαίοι της αλαζονείας και της ξιπασιάς που μετρώντας ανθρώπους με χρήμα θεωρούν ότι όλα μπορούν να τα εξαγοράσουν. Και τις περισσότερες φορές βέβαια η πραγματικότητα τους δικαιώνει. Η Ελλάδα των νεόπλουτων, του μέσου, της αρπαγής, της διαφθοράς. Η πλούσια θυγατέρα, αρκούδα, με εύκολο βέβαια χοντροκομμένο αλληγορικό συμβολισμό, με περίσσιο θράσος (πόσο γνώριμη αλήθεια φιγούρα και αυτή στην καθημερινότητά μας) απαιτεί και αγοράζει εξαγοράζοντας: φιλίες, άντρες, αγάπες, όνειρα, ελπίδες, ζωές τσαλαπατώντας άλλους.
Ο Καραθάνος κράτησε όλα τα θετικά στοιχεία. Τον στίχο τον ιαμβικό, στιβαρός δωρικός, και με όλες τις λαϊκές εκφράσεις. Συνάμα έδιωξε όλα τα περιττά και ενοχλητικά στολίδια που παρέπεμπαν στον βουκολισμό και την ηθογραφία. Το κωμικό στοιχείο με μέτρο να εναλλάσσεται με την πικράδα. Μπράβο σε όλους τους ηθοποιούς.
Ο Καραθάνος μας έδωσε μια Γκόλφω τραγική, μεγαλειώδη, διαχρονική. Μας παρέσυρε. Και τον ευχαριστούμε γι’ αυτό. Γιατί είναι μαγικό να παρασύρεσαι από τη μαγεία μιας βαθιάς αγάπης που κρατά από το 1893!!! Είναι μαγικό να μπορεί να σε παρασύρει κάποιος με μια « απλοϊκή» Γκόλφω.
Σημείωση: Έχω μια εμμονή με τα θεατρικά προγράμματα. Τα θεωρώ βασικό στοιχείο μιας καλής παράστασης που συμβάλλουν με τη σειρά τους στην απόλαυση, ερμηνεία, κατανόηση του έργου. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι φτωχό συγκριτικά με την παράσταση. Πρέπει επιτέλους να σταματήσει η νοοτροπία των πολλών φωτογραφιών και να εμπλουτισθούν τα προγράμματα περισσότερο με στοιχεία για την ίδια την παράσταση και με το κείμενό της. Γιατί όχι το ίδιο το κείμενο; Ωραία η ιδέα με το πλαστικοποιημένο εξώφυλλο εδώ αλλά τελείως αποτυχημένο το ίδιο το εξώφυλλο που δεν έχει καμία σύνδεση με την αισθητική της ίδιας της παράστασης. Σε άλλη παράσταση παραπέμπει.