Γραμματόπουλος Κωνσταντίνος, ο καλλιτέχνης της μνήμης μας

Written by

Στο ΄Ιδρυμα Θεοχαράκη τρέχει αυτό το διάστημα έκθεση με έργα του Κώστα Γραμματόπουλου. O Kώστας Γραμματόπουλος, σπουδαίος χαράκτης και ζωγράφος, σφραγίστηκε στις καρδιές μας μέσα από την εικονογράφηση των δύο πολύ γνωστών αλφαβηταρίων.

Αντίγραφο από Untitled-14 Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 4 Σεπτεμβρίου του 1916 και, δείχνοντας ιδιαίτερη κλίση στις καλές τέχνες,  μαθητεύει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών:ζωγραφική στο εργαστήριο του Ουμβέρτου Αργυρού και χαρακτική στο εργαστήριο του Γιάννη Κεφαλληνού. Ο Κεφαλληνός, διευθυντής στην Έδρα χαρακτικής, έχει εικονογραφήσει ένα άλλο πολύ σημαντικό αλφαβητάρι με τον τίτλο «Παιδάκια».Συμμαθητές του Γραμματόπουλου στην ΑΣΚΤ ήταν ο Τάσσος (Τάσος Αλεβίζος) και η Βάσω Κατράκη. Το 1950 διαδέχτηκε τον Κεφαλληνό στη διεύθυνση του εργαστηρίου χαρακτικής της ΑΣΚΤ, θέση την οποία κράτησε έως το 1985.

DSC08284

Το 1944 ξεκινά την επαγγελματική του δραστηριότητα με τη δημιουργία σειράς προσωπογραφιών πολλών μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών για το περιοδικό Νέα Εστία. Για να εξασφαλίσει τα προς το ζην εργάζεται στο λιθογραφείο του Β. Παπαχρύσανθου, που ασχολείται με εικονογράφηση βιβλίων. Ο ίδιος είχε πει: «Περίπου το 1944, προς το τέλος της κατοχής, έκανα για πρώτη φορά, το πρώτο μου βιβλίο, τη Γαλήνη του Βενέζη. […] ΄Ητανε σε πλάγιο ξύλο. Μου άρεσε πάντοτε το πλάγιο ξύλο διότι η χάραξη είναι πιο ζωντανή και πιο ελεύθερη. Αποφεύγονται οι πολλές λεπτομέρειες, οι τόνοι οι πολύ λεπτοί όπως είναι με το burin, που το burin, στο όρθιο ξύλο, πολλές φορές θυμίζει καλλιγραφία. Βέβαια δεν μπορούσα μεταχειριστώ το vélo διότι αυτό δεν ήταν εύκολο να τυπωθεί […] και ήτανε πολύ κατάλληλο το πλάγιο ξύλο, βέβαια παρα-πολύ καλό ξύλο, σκληρό, κελεμπέκι, […]».

DSC08275

Με την κήρυξη του πολέμου  ο Κώστας Γραμματόπουλος θα ασχοληθεί με τη δημιουργία προπαγανδιστικών αφισών για τις ανάγκες του πολέμου και αργότερα στα χρόνια της γερμανικής κατοχής θα φιλοτεχνήσει αφίσες εναντίον των κατακτητών που έγιναν μάλιστα αιτία να συλληφθεί κατά τη διάρκεια της κατοχής.

images (1)

Το 1967 βραβεύεται με το Α΄ Βραβείο στην Μπιενάλε Βενετίας ενώ για το έργο του Αιγαίο τιμήθηκε το 1974 με χρυσό βραβείο στην Μπιενάλε της Φλωρεντίας. Το Αιγαίο, εξάλλου  ήταν ένα από τα αγαπημένα του θέματα και δικαιολογημένα χαρακτηρίστηκε ως «ο χαράκτης και ζωγράφος του Αιγαίου, με ονειρικά πλάνα που αλληλοκαλύπτονται σαν πέπλα πάνω από τη θάλασσα μαζί με μυθικές μορφές».

DSC08299

Το 1975 θα φιλοτεχνήσει το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας που μπαίνει στις σφραγίδες των δημόσιων υπηρεσιών. Το 1982 θα σχεδιάσει το Ημερολόγιο της ΑΓΕΤ Ηρακλής με θέμα το Αιγαίο. Ακόμα θα ασχοληθεί με την εικονογράφηση τευχών στα Κλασικά Εικονογραφημένα (Περσέας και Ανδρομέδα, Θησέας και Μινώταυρος, Κολοκοτρώνης).

DSC08294

Μεγάλη αναδρομική έκθεση των έργων του οργάνωσε η Εθνική Πινακοθήκη αλλά και  πολλές γνωστές γκαλερί πραγματοποίησαν εκθέσεις με έργα του.

Έφυγε από τη ζωή τον Οκτώβριο του 2003, σε ηλικία 87 ετών, ύστερα από πολύχρονη ασθένεια, η οποία τον κράτησε μακριά από το έργο του για δέκα περίπου έτη.

DSC08307 Εικονογράφησε πολλά βιβλία, λογοτεχνικά και παιδικά, αλλά κυρίως έγινε γνωστός από τα αλφαβητάρια. Με το αλφαβητάριο «Τα καλά παιδιά» του Επαμεινώντα Γεραντώνη κερδίζει το πρώτο βραβείο στην Διεθνή Έκθεση του Λαίκεν του Βελγίου το 1949.  Για το «Αναγνωστικό» αυτό έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης: «Αυτό το βιβλίο και μια αφίσα του ΕΑΜ μου έδωσαν χαρά και ελπίδα. Ευχαριστώ τον Γραμματόπουλο». Η ζωή του αλφαβηταρίου αυτού, αν και πολύ επιτυχημένο,  ήταν πολύ περιορισμένη και το 1954 εικονογραφεί ένα άλλο πολύ γνωστό αλφαβητάρι, το αλφαβητάρι με τον Μίμη και την Άννα, των Γιαννέλη και Σακκά. Το Αλφαβητάρι αυτό είχε στοιχειοθετηθεί με τους χαρακτήρες Nebiolo που ήταν πολύ πιο ευανάγνωστοι από τους χαρακτήρες Helvetica,  που χρησιμοποιούνταν στα βιβλία του ΟΕ∆Β. Το Αλφαβητάρι αυτό, γνωστό έως σήμερα, συγκέντρωσε επικρίσεις στην εποχή του για την τεχνική με την οποία ήταν εικονογραφημένο.

Εκτός από τα αλφαβητάρια έχει εικονογραφήσει και πολλά άλλα σχολικά και λογοτεχνικά βιβλία όπως τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα της Α΄ Γυμνασίου του 1950 και βιβλία των Π.Σ. Δέλτα, Π. Πρεβελάκη, Π. Χάρη, Ν. Βρεττάκου. Στα βιβλία αυτά θα χρησιμοποιήσει έξοχες ξυλογραφίες κυρίως με ελληνικά θέματα και τοπία.

DSC08297

 Και όπως έλεγε ο ίδιος:

«Η φαντασία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ελεύθερη ανάπλαση της μνήμης. Το σχέδιο με γραμμές είναι η πιο παλαιά (αρχέγονη) αφαίρεση στην τέχνη».

Στο Ίδρυμα Θεοχαράκη θα έχετε την ευκαιρία  να δείτε πάνω από 150 έργα του Κωνσταντίνου Γραμματόπουλου από το 1930 έως το 1991.  Η έκθεση συνοδεύεται από τον κατάλογο «Κωνσταντίνος Γραμματόπουλος: Ζωγραφική – Χαρακτική» με κείμενα του Τάκη Μαυρωτά και των καθηγητών της Α.Σ.Κ.Τ. Μιχάλη Αρφαρά και Γιώργου Μήλιου.

Επιμέλεια έκθεσης: Τάκης Μαυρωτάς Διάρκεια έκθεσης: 19 Ιουνίου 2014 – 5 Οκτωβρίου 2014 Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 10:00-18:00 Πέμπτη: 10:00-20:00 (Ιούλιος-Αύγουστος: 10.00-18.00) Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 106 71 Αθήνα T: 210-3611206 F: 210-3611380 E: [email protected] www.thf.gr