Ο πολεοδομικός χαρακτήρας της Θεσσαλονίκης άλλαξε δραστικά τρεις φορές μέσα σε 100 χρόνια, και πιο συγκεκριμένα από το 1869 έως το 1970. Η πρώτη αλλαγή συνέβη το 1869. Η κατεδάφιση του θαλάσσιου και του ανατολικού τείχους της πόλης είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση της προς τα ανατολικά με τη δημιουργία της συνοικίας των εξοχών, αλλά και το άνοιγμα της προς την θάλασσα με άμεση συνέπεια τη δραστική ανάπτυξη του εμπορίου. Ενώ στο κέντρο της πόλης οι εθνοθρησκευτικές ομάδες συνεχίζουν να ζουν παράλληλα και διακριτά, στην καινούρια συνοικία των εξοχών παρατηρείται για πρώτη φορά η συνύπαρξη εβραίων, μουσουλμάνων και χριστιανών.
Η δεύτερη αλλαγή παρατηρείται μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1917 οπότε καταστρέφεται ο μεσαιωνικός και ανατολίτικος χαρακτήρας του κέντρου. Υιοθετείται το σχέδιο Εμπράρ που με την νέα χάραξη των δρόμων, των πλατειών και των συνοικιών δίνει μια καθαρά ευρωπαϊκή φυσιογνωμία στην πόλη. Το σχέδιο αυτό υλοποιείται σχεδόν στο ακέραιο, όσον αφορά στο κέντρο της πόλης, αν και κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθεί στις υπόλοιπες, εκτός κέντρου, συνοικίες της πόλης κυρίως λόγω της μεγάλης εισροής προσφύγων κατά τη δεκαετία του 1920.
Παρ’ όλα αυτά, μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1950 η πόλη παραμένει σχετικά μοντέρνα και λειτουργική. Στη συνέχεια, όμως, υλοποιώντας το δόγμα της ανάπτυξης μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές. Από τη μια, πραγματοποιούνται πολλά έργα χρήσιμα για την πόλη, όπως η πανεπιστημιούπολη, νοσοκομεία, ο νέος σιδηροδρομικός σταθμός κ.ά. κι από την άλλη, η αλλαγή στους νόμους δόμησης εντείνουν την κατάληψη κάθε διαθέσιμου χώρου από μπετόν και πολυκατοικίες. Έτσι φτάνουμε στο 1970 όπου η πόλη έρχεται πλέον αντιμέτωπη με συγκοινωνιακά και περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία ένας σωστότερος σχεδιασμός θα είχε αποτρέψει.
Σήμερα η Θεσσαλονίκη, παρά τα μείζονα προβλήματα, παραμένει μια εμβληματική πόλη της ανατολικής Μεσογείου με προοπτικές ανάπτυξης και ευημερίας. Η ανάδειξη της πλούσιας και συνεχούς ιστορίας της σε συνδυασμό με βήματα προς καλύτερη ποιότητα ζωής είναι οι παράγοντες στους οποίους πρέπει να στηριχθεί, για να ξεπεράσει τα στενά πλαίσια της «φτωχής συγγενούς» της Αθήνας και να αναδειχτεί σε πραγματική τουριστική και εμπορική δύναμη της ευρύτερης βαλκανικής.
Πηγές:Καραδήμου-Γερόλυμπου, Αλ. (2007). Από τον 19ο στον 20αι. Η ανάδυση του σύγχρονου αστικού τοπίου της Θεσσαλονίκης. Τεχνογράφημα, τεύχος 324, σελ. 12-13.
cityculture.gr γράφει ο Άρης Καλοδημίδης