Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία τα κοράλλια σχηματίστηκαν από το αίμα μιας γοργόνας. Γι αυτό και τα ονόμαζαν «γοργονίδες». Πολλοί συγγραφείς της αρχαιότητας, ανάμεσά τους και ο Αίλιος Ηρωδιανός, θεωρούσαν ότι η λέξη κοράλλι είχε ελληνική ετυμολογία: από το κόρη και αλός, δηλαδή κόρη της θάλασσας. «κοράλλιον: ἴσως τὸ ἅλιον ἔγκειται· ἀπὸ θαλάσσης ταῖς κόραις κόσμος».
Το κοράλλι που χρησιμοποιήθηκε από την προϊστορία κιόλας στην κατασκευή κοσμημάτων και πολυτελών αντικειμένων, είναι ο σκελετός πολλών μικρών θαλάσσιων ζώων, που ζουν μαζί, έχοντας σχηματίσει αποικία. Τα ζώα αυτά είναι πολύποδες της κλάσης των ανθόζωων, μεγέθους λίγων χιλιοστών το καθένα. Κάθε πολύποδας που γεννιέται κολλάει το σκελετό του στην αποικία και την επεκτείνει. Οι αποικίες αυτές κατά τη διάρκεια των αιώνων φτάνουν σε μήκος χιλιομέτρων σχηματίζοντας τους κοραλλιογενείς υφάλους που λέγονται και ατόλες. Στις αποικίες των κοραλλιών, μαζί με τους πολύποδες συμβιώνουν και κάποιες μονοκύτταρες άλγες που λέγονται ζωοξανθέλλες. Αυτές οι άλγες φωτοσυνθέτουν, και προμηθεύουν τροφή στους πολύποδες, αλλά συγχρόνως εκκρίνουν χρωστικές, που χρωματίζουν τα κοράλλια.
Επειδή τα κοράλλια δημιουργούν σχηματισμούς που μοιάζουν με κλαδιά, οι άνθρωποι μέχρι το 1730 πίστευαν ότι είναι φυτά. Ο γιατρός Παύλος ο Αιγινήτης αναφέρει σχετικά: «Κοράλλιον ὥσπερ δενδρῶδές ἐστι φυτὸν ἀπολιθούμενον».
Το κοράλλι όπως και άλλα πολύτιμα υλικά ζωικής προέλευσης (μαργαριτάρι, ταρταρούγα) αναγνωρίζονταν ως πολύτιμος λίθος και ειδικότερα «θηλυκός» λίθος. Στο λεξικό του Ησύχιου αναφέρεται: «κοράλλιον: λίθος θαλάσσιος ἐρυθρός». Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τα αφιέρωναν στην Ίσιδα και οι Ρωμαίοι στην Αφροδίτη.
Η παλαιότερη καταγραφή των μεταφυσικών δυνάμεων του κοραλλιού βρίσκεται στο έργο «Λιθικά» που αποδίδεται στον μυθικό Ορφέα. Στο βιβλίο αυτό αναφέρεται ότι το κοράλλι προστατεύει από θαλάσσιους κινδύνους και αρνητικές επιρροές. Ενισχύει τη γονιμότητα της γης και των σπαρτών. Φέρνει ευημερία, πλούτη και προκοπή, θεωρείται προστατευτικό και καλότυχο. Προσελκύει πάθος και έντονες ερωτικές συγκινήσεις. Προστατεύει τα παιδιά, τόσο από τη βασκανία όσο και από διάφορα ατυχήματα.
Ο Πλίνιος αναφέρει πως οι Ινδοί μάντεις πίστευαν πώς να φοράει κάποιος κοράλλι, είναι ισχυρό αποτρεπτικό για πολλούς κινδύνους, και πως οι ίδιοι τα χρησιμοποιούσαν στις μαγικές τους ιεροτελεστίες.
Τέλος να αναφέρουμε ότι σε πολλούς αναγεννησιακούς πίνακες, απεικονίζεται το θείο βρέφος με ένα κλαδάκι κοράλλι κρεμασμένο στο λαιμό.
Piero della Francesca, 15ος αι.
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή και κυρίως αργότερα, μετά το 16ο αι., το μεσογειακό κοράλλι ήταν ένα από τα πιο περιζήτητα υλικά της κοσμηματοποιίας. Το χρώμα των κοραλλιών σε αυτές τις θάλασσες, κυμαίνεται από ανοιχτό ροζ (το λεγόμενο Corallium angelskin) μέχρι το πιο δημοφιλές βαθύ κόκκινο (Corallium rubrum).
Ρωμαϊκή περίοδος
Η πόλη Torre Del Greco στην περιοχή της Καμπανίας, κοντά στην Νάπολη, ονομάζεται «η πόλη του κοραλλιού». Από το 1400 μ.Χ. έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή εργαστήρια, που επεξεργάζονται τα κοράλλια που αλιεύουν οι κάτοικοι της πόλης από την θάλασσα της Σικελίας.
Η χρυσή περίοδος για το Torre Del Greco ήταν ο 19ος αιώνας όπου χιλιάδες επαγγελματίες, εργάζονταν στην αλιεία, την γλυπτογραφία και την κοσμηματοποιία με βάση το κοράλλι. Σήμερα, παρότι έχει μπει για τα καλά στην προμήθεια και την κατεργασία του κοραλλιού η Κίνα, το Torre Del Greco είναι η τέταρτη βιομηχανική πόλη της Ιταλίας στην κοσμηματοποιία.
Στο Μουσείο Πέπολι της πόλης Τράπανι, επαρχία της Σικελίας, βρίσκεται το μεγαλύτερο Μουσείο στον κόσμο που είναι αφιερωμένο στα κοράλλια. Στις αίθουσες του εκτίθενται μερικά από τα πιο περίτεχνα κοσμήματα και αντικείμενα που προήλθαν από τη συνεχή ενασχόληση των κατοίκων μέσα στους αιώνες. Κατά τον ύστερο Μεσαίωνα έως και τις αρχές του 20ου αι., τα εργαστήρια του Τράπανι προμήθευαν με τις δημιουργίες τους όλες τις βασιλικές αυλές της Ευρώπης.
Η αλιεία και το εμπόριο κοραλλιών, είναι μία δραστηριότητα που διέπεται από την «Συνθήκη για το Διεθνές εμπόριο των απειλούμενων ειδών». Η συνθήκη αυτή που έχει υπογραφεί από 154 χώρες, επιτρέπει κατά περίπτωση την αλιεία των διαφόρων ποιοτήτων κοραλλιών. Στα παραρτήματα της συνθήκης, περιγράφονται λεπτομερώς οι περιοχές και οι ποιότητες κοραλλιών που επιτρέπεται η αλιεία. Στην πράξη όμως δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί αυτή η διαδικασία.
cityculture.gr/ γράφει ο Παναγιώτης Καμπάνης*
* Ο Παναγιώτης Καμπάνης είναι Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
