Η πόλη της Ράκκα βρίσκεται στα βόρεια της κεντρικής Συρίας, μεταξύ της Αμφιπόλεως και της Δούρας Ευρωπού, επί της συμβολής του ποταμού Ευφράτη με τον Βιλήχα ποταμό.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς Ισίδωρο Χαρακηνό και Πλίνιο, η πόλη ιδρύθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο κατά το 331 π.Χ. όταν βάδιζε για την αποφασιστική μάχη των Γαυγαμήλων, αντιλαμβανόμενος τα πλεονεκτήματα της τοποθεσίας. Η πόλη αρχικά ονομάσθηκε Νικηφόριον, από το ναό που έχτισε ο Μέγας Αλέξανδρος προς τιμή του Διός Νικηφόρου. Αργότερα ο Σέλευκος Β’ ο Καλλίνικος επανίδρυσε την πόλη και την ονόμασε Καλλίνικον.
Πιθανώς κατά τα τέλη του 2ου αι. π.Χ. η πόλη καταλήφθηκε από το βασίλειο των Πάρθων, για να περάσει λίγο αργότερα στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Κατά τον Σπαρτιανό από το ναό του Διός Νικηφόρου, ο Αδριανός -με χρησμό- έμαθε ότι θα γινόταν αυτοκράτορας. Κατά τη βυζαντινή περίοδο, το Καλλίνικον μετονομάστηκε από τον αυτοκράτορα Λέοντα Α΄ (457–474 μ.Χ.) σε Λεοντόπολη, αλλά η ελληνιστική επισκίασε τη βυζαντινή της ονομασία. Τον 6ο αι., η πόλη έγινε το κέντρο του συριακού χριστιανικού μοναχισμού. Κατά το 509 μ.Χ. ιδρύθηκε στα βόρεια της ελληνιστικής πόλης, η μονή του αγίου Ζακχαίου (Deir Mār Zakkā) στην περιοχή Tall al-Bi’a, αποκτώντας μεγάλη φήμη. Ένα άλλο μοναστήρι της περιοχής ήταν η Bīzūnā ή Dairā d-Esţunā που σημαίνει το μοναστήρι της στήλης. Αργότερα κατά τον 9ο αι., όταν η Συρία ανήκε πλέον στο χαλιφάτο των Αββασιδών, το μοναστήρι έγινε η έδρα του Πατριαρχείου της Αντιόχειας. Το 639 μ.Χ. η πόλη έπεσε στα χέρια των Αράβων του ‘Iyāḍ ibn Ghanm μετά από συνθηκολόγηση και μετονομάσθηκε για μια ακόμη φορά σε Ράκκα. Σήμερα, δυστυχώς αποτελεί την πρωτεύουσα του Ισλαμικού Κράτους.
Η Ράκκα ήταν μια πλούσια πόλη με μεγάλη εμπορική σημασία. Λειτουργούσαν πολλά εργαστήρια, με πιο γνωστά αυτά της κεραμικής. Τα προϊόντα τους εξάγονταν σε όλη την Ανατολή και τη Δύση.
Γῇ κεραμικῇ, μεθ’ ὕδατος μεμιγμένη, ἐν πυρὶ λάβρῳ καίοντα.
Η κεραμική αποτελεί μια από τις σημαντικότερες και αρχαιότερες τέχνες που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας, με αρχαιολογικά ευρήματα που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό της κάθε εποχής.
Η παραγωγή των περίφημων κεραμικών της Ράκκα ξεκινά τον 9ο αι. και φτάνει έως τις μέρες μας. Την περίοδο αυτή στο Βυζάντιο επανεμφανίζεται και εξελίσσεται σε μεγάλο βαθμό η τεχνική της εφυάλωσης. Ένα λεπτό στρώμα γυαλιού καλύπτει συνήθως την εσωτερική επιφάνεια των αγγείων με πρωταρχικό στόχο την αδιαβροχοποίηση του πηλού, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισαν διαχρονικά όλοι οι κεραμείς. Ωστόσο, τα λαμπερά και πλούσια χρώματα που προέκυπταν από τα οξείδια των μετάλλων που χρησιμοποιούνταν, σε μεγάλο βαθμό συντελέσαν και στην αισθητική εμφάνιση των αγγείων. Για τον ισλαμικό κόσμο αυτό είχε ιδιαίτερη αξία, γιατί η θρησκεία τους απαγόρευε την χρήση σκευών για βρώση και πόση, κατασκευασμένα από πολύτιμα μέταλλα, όπως χρυσό και ασήμι. Αυτό ώθησε τον εφυαλωτή τεχνίτη να προσπαθεί διαρκώς να βελτιώνει την τέχνη του και να καταβάλλει κάθε προσπάθεια ώστε να παρουσιάζει αισθητικά άψογα σκεύη.
Τα σχήματα των αγγείων είναι απλά. Συνήθως απαντούν μικρά αβαθή πινάκια με πλατύ χείλος, αρκετές φορές με πριονωτή απόληξη και κανάτια με μια λαβή, δυο λαβές ή χωρίς καθόλου λαβές. Η διακόσμηση, ανεικονική πάντα, είναι γραπτή με μαύρο χρώμα, έχοντας επιρροές τόσο από την κινεζική, όσο και από την περσική κεραμική. Χρησιμοποιούνται γεωμετρικά και φυτικά θέματα, αραβουργήματα, ενώ ορισμένες φορές παρεμβάλλονται και κουφικές επιγραφές (είδος της περίφημης αραβικής καλλιγραφίας).
Εκείνο όμως που κάνει τα κεραμικά της Ράκκα τόσο ξεχωριστά και πολύτιμα είναι η εφυάλωση χρώματος μπλε σε διάφορες αποχρώσεις του γαλαζοπράσινου και του τιρκουάζ, αποτέλεσμα της προσθήκης οξειδωμένου χαλκού. 
Αν και στην Ανατολή το μπλε χρώμα και ιδιαίτερα το τιρκουάζ χρησιμοποιήθηκε ευρέως μέσα στους αιώνες, κυρίως από τους Αιγύπτιους (είναι πασίγνωστα τα καρδιακά φυλακτά των σκαραβαίων από τιρκουάζ), εντούτοις δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ από τους βυζαντινούς καλλιτέχνες, θεωρώντάς το βαρβαρικό. Αυτό έδωσε μοναδικότητα στον ανταγωνισμό μεταξύ των προϊόντων.
Τα κεραμικά των φωτογραφιών που ακολουθούν χρονολογούνται μεταξύ 12ου και 14ου αι. και αποτελούν μέρος των συλλογών του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης και του Μουσείου Ashmolean της Οξφόρδης.
cityculture.gr / γράφει ο Παναγιώτης Καμπάνης*
* Ο Παναγιώτης Καμπάνης είναι Δρ. Αρχαιολόγος-Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης