Αν και η καταγωγή μου είναι από τη Θεσσαλονίκη μέχρι πριν λίγα χρόνια ομολογώ πως δεν είχα ακούσει τίποτα για τις Άγνωστες Καρυάτιδες της Θεσσαλονίκης, για τα «Είδωλα» τις «Μαγεμένες». Κάπως έτσι ξεκινά το νέο βιβλίο της Μαίρης Κόντζογλου «Οι Μαγεμένες – Las Incantadas» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Οι «Μαγεμένες» ήταν ανάγλυφες μυθολογικές μορφές που διακοσμούσαν μια κορινθιακή κιονοστοιχία του 2ου-3ου αι. μ.Χ. κάπου εκεί στα σημερινά ερείπια της αρχαίας αγοράς τής Θεσσαλονίκης. Οκτώ στο σύνολό τους, αναπαριστούσαν τον νεαρό θεό Διόνυσο δίπλα σε έναν πάνθηρα, την Αύρα με το πέπλο της, την Αριάδνη στεφανωμένη με τα φύλλα μιας κληματαριάς, τη Λήδα μαζί με τον κύκνο, μια Μαινάδα που παίζει διπλό φλάουτο, τον Γανυμήδη μαζί με τον Δία μεταμορφωμένο σε αετό, μια Νίκη και έναν Διόσκουρο με μια αναπαράσταση αλόγου στα πόδια του.
O μύθος για τον παράνομο έρωτα του Μεγάλου Αλέξανδρου
Η συγγραφέας που φημίζεται για την έρευνα που κάνει πριν ξεκινήσει να γράφει κάθε νέο της έργο, στην εισαγωγή κάνει μια πλήρη περιγραφή για την άγνωστη στο ευρύ κοινό ιστορία από τις «Μαγεμένες». Στις πρώτες σελίδες μας μεταφέρει τον λαϊκό μύθο, που θέλει τη γέννηση τους να οφείλεται σε έναν παράνομο έρωτα ανάμεσα στον Μέγα Αλέξανδρο και τη γυναίκα του βασιλιά της Θράκης.
Η Θεσσαλονίκη του 1864
Το μυθιστόρημα ξεκινά από τη Βενετία για να μας μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη του 1864 . Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η συγγραφέας Οι Μαγεμένες – Las Incantadas καταρχήν είναι ένα βιβλίο για τη Σαλονίκη και τους κατοίκους της. Τους εβραίους, τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους.
Ακολουθεί συνέντευξη της Μαίρης Κόντζογλου στον Πέτρο Γραμμενίδη του cityculture.gr
………………………………………………………………………………………………………….
Αυτό που αρχικά με εντυπωσίασε στο τελευταίο σας βιβλίο, τις «Μαγεμένες». είναι ο χρόνος που θα πρέπει να αφιερώσατε αφενός στα ιστορικά γεγονότα αλλά και στις συνθήκες που επικρατούσαν. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την έρευνα που κάνατε;
Τώρα μου μοιάζει εύκολο, αλλά είναι μια σύνθετη διαδρομή η έρευνα που απαιτεί ένα ιστορικό μυθιστόρημα.
Δεν αρκεί να ερευνηθούν τα ιστορικά γεγονότα. Για να είναι η αφήγηση συνεπής στην εποχή, στα ήθη, στην ατμόσφαιρα και σε πολλά άλλα θέματα απαιτείται έρευνα εθνολογική, λαογραφική, κοινωνιολογική, γλωσσολογική κ.λπ., εκτός από την ιστορική.
Η έρευνα είναι συναρπαστική. Δεν θα τη χαρακτηρίσω ούτε δύσκολη –για να με θαυμάσετε– ούτε εύκολη – που δεν είναι.
Απαιτεί γνώσεις, επιμονή, διεισδυτικότητα, κρίση. Οι πηγές είναι εκεί και σε περιμένουν. Αρκεί να γνωρίζεις να τις αξιοποιήσεις.
Οι ονομασίες, οι περιγραφές, τα τοπωνύμια ήταν “αβίαστα” ενσωματωμένα μέσα στο κείμενο. Σε καμία περίπτωση δεν φάνηκε να επιδιώκετε τον εντυπωσιασμό κάνοντας κατάχρηση τοπωνυμιών. Είχατε όμως την ευκαιρία αν θέλατε να προσθέσετε πολλές σελίδες με περιγραφές της τότε εποχής και να «εξαργυρώσετε» ακόμα περισσότερο την έρευνα που κάνατε. Είχατε την ευκαιρία για μια ακόμα τριλογία. Δεν μπήκατε στον πειρασμό να γράψετε περισσότερα για τη Θεσσαλονίκη του 1860-70;
Ασφαλώς και δεν επεδίωκα τον εντυπωσιασμό. Αντίθετα, όσο κι αν φαίνεται ίσως απίστευτο, ήθελα το βιβλίο να είναι «χαμηλών τόνων», ο σκοπός μου ήταν να αφηγηθώ το ιστορικό γεγονός, αυτό ήθελα να γνωστοποιήσω. Καθώς δεν είμαι ιστορικός αλλά γνωρίζω να γράφω, έπρεπε να περάσω το ιστορικό γεγονός μέσα από μια μυθιστορία. Νομίζω πως η συγκεκριμένη μυθιστορία και το ιστορικό γεγονός ισορροπούν πολύ καλά και έτσι «δελέασα» τον αναγνώστη για να μάθει το ιστορικό γεγονός.
Όπως αναφέρετε, την εποχή εκείνη -όπως και παλιότερα- οι αρχαιότητες ήταν προϊόντα αγοραπωλησίας και αυτό το εμπόριο το διεξήγαν οι Οθωμανοί, οι ξένοι, αλλά και ο ντόπιος πληθυσμός. Οι Δυτικοί αντιλαμβάνονταν την αξία τους και ήθελαν να τις μεταφέρουν στις πατρίδες τους με το πρόσχημα να τις προστατέψουν. Επειδή έχετε μελετήσει τον Μιλλέρ, πιστεύετε πως τα κίνητρά του ήταν στη πραγματικότητα ταπεινά; Μήπως είναι λίγο βαρύ να τον κρίνουμε με τα σημερινά δεδομένα και να τον θεωρούμε έναν στυγνό αρχαιοκάπηλο;
Αναμφίβολα ο Μιλλέρ στη συγκεκριμένη περίπτωση είχε μια βιασύνη να γυρίσει πίσω. Αυτό είναι εμφανέστατο στις επιστολές του. Επίσης, δεν έχει καταλάβει την «Ανατολή», όπως ονομάζει την υπόδουλη Μακεδονία, δεν εκτιμάει τους κατοίκους της κι αυτό είναι ολοφάνερο.
Συνδυάζοντας και τα αποτελέσματα της έρευνάς μου –κανείς λαός της ανατολικής Μεσογείου και της Β. Αφρικής δεν έδωσε τις αρχαιότητές του στη Δύση οικειοθελώς αλλά σε συνθήκες κατοχής– σκιαγράφησα το «προφίλ» του.
Είναι ένας άνθρωπος που θέλει να πάρει όλα όσα τον ενδιαφέρουν. Αν αγαπούσε αυτό που έκανε, θα τα περιέγραφε, θα τα κατέγραφε, θα απαριθμούσε τα τμήματα στα οποία τα κατακερμάτισε. Μία και μοναδική στιγμή δείχνει πως λυπάται γι’ αυτό που συμβαίνει, που τα έχει κομματιάσει.
Αν ήταν σκλάβος, αμόρφωτος, ανιστόρητος, φοβισμένος, θα του έδινα άλλοθι. Ήταν όμως μορφωμένος, άνθρωπος της Δύσης, ελεύθερος και είχε την εύνοια του αυτοκράτορα. Έπρεπε να ξέρει πόση καταστροφή προξενούσε.
Έχετε σκοπό να γράψετε και άλλα βιβλία που να εμπεριέχουν τη Θεσσαλονίκη και εάν ναι, μπορείτε να μας εκμυστηρευτείτε τουλάχιστον την εποχή και το βασικό θέμα;
Όχι, δεν σκέφτομαι αυτή τη στιγμή να γράψω κάτι τέτοιο.
Μπορείτε να υπολογίσετε τον χρόνο που αφιερώσατε στις «Μαγεμένες»;
Έγραφα τις «Μαγεμένες»για ενάμιση χρόνο.
Ένα βιβλίο πολλές φορές μπορεί να σημαδέψει έναν αναγνώστη, να βρει εκεί τον εαυτό του, απαντήσεις σε ερωτήματα που ούτε καν είχε σκεφτεί να θέσει, ακόμα και να του αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο. Σε εσάς τι έχει προσφέρει η συγγραφή;
Η συγγραφή με έκανε, όπως ακριβώς το λέτε, να βυθιστώ στον ενδότερο εαυτό μου και να ξαναβγώ στην επιφάνεια αναγεννημένη.
Είναι σύνηθες να ρωτούνε σε συνεντεύξεις τον συγγραφέα τι είναι αυτό που τον παρακινεί να γράφει. Θα είχε ενδιαφέρον να μας πείτε τι είναι αυτό που έχει αλλάξει η συγγραφή στη ζωή σας.
Βλέπω κάθε ύπαρξη, κάθε γεγονός και κάθε στιγμή κάτω από το πρίσμα της συγγραφής. Προσπαθώ να το αναλύσω, να το εξηγήσω, να το κατανοήσω. Μοιραία έχω αλλάξει κάπως, εμβαθύνω στα πράγματα λίγο παραπάνω – και να δείτε που όλα έχουν κάτι να σου πούνε επιπλέον.
Εννοείται πως ευτυχώ τις στιγμές που γράφω.
Η διαδικασία του γραψίματος είναι επίπονη και υποθέτω ιδιαίτερα δύσκολη για περιπτώσεις όπως στο τελευταίο σας βιβλίο τις «Μαγεμένες» που μπήκατε στη διαδικασία μιας μεγάλης έρευνας. Υπάρχει η άλλη όψη του νομίσματος; Αισθάνεστε κάτι να χάνετε κατά τη διάρκεια ή μετά τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Τίποτα δεν χάνω, μόνο κερδισμένη βγαίνω από τη συγγραφή. Ειδικά η έρευνα εμένα μου αρέσει, μαθαίνω πράγματα και όσο περισσότερα είναι αυτά, τόσο μεγαλώνει η όρεξη μου για γνώση.
Επίσης, η συγγραφή είναι ψυχανάλυση και γνωριμία με τον «άλλον εαυτό». Τι να πρωτοπώ…
Για να ξεκινήσετε ένα βιβλίο, όπως έχετε πει, έχετε κάποιες ιδέες, υπάρχει κάτι που σας εμπνέει, όπως φαίνεται πρώτα κάνετε μια έρευνα και μετά ξεκινάτε. Έχετε αποφασίσει εκ των προτέρων για το τέλος; Αφήνεστε να παρασυρθείτε από τη ροή της ιστορίας και σας προκύπτουν νέοι δρόμοι ή παραμένετε σταθερή σε έναν βασικό κορμό;
Καλά κάνετε και τονίζετε την έρευνα, απαιτείται σε όλα τα βιβλία, όχι μόνο στα ιστορικά. Και εγώ δεν έχω γράψει μόνο ιστορικά μυθιστορήματα, έχω γράψει και σύγχρονα. Παρ’ όλα αυτά, ναι, απαιτείται πάντα μία μίνιμουμ έρευνα για τον τόπο στον οποίο θα τοποθετήσω την ιστορία μου, για τις οδούς, τις παραλίες, πώς μοιάζουν τα σπίτια, τι ονόματα συνηθίζονται κ.λπ.
Όχι, δεν γνωρίζω παρά ελάχιστα στην αρχή. Η ιστορία που αφηγούμαι με πηγαίνει μόνη της. Σχεδόν.
Κρατάτε σημειώσεις από την καθημερινότητα; Από περιστατικά ή γεγονότα που σας εντυπωσιάζουν, από πρόσωπα ή φράσεις που πιθανολογείτε πως κάποια στιγμή θα βρούνε χώρο σε κάποιο βιβλίο σας;
Όχι, ιδιαίτερα.
Ποιος είναι αυτός που του εμπιστεύεστε να διαβάσει πρώτος κάθε νέο σας βιβλίο;
Στις αρχές είχα ένα δυο άτομα που διάβαζαν αυτά που έγραφα. Τώρα όχι πια, εννοώ πως δεν τα δίνω, είμαι σίγουρη, εμπιστεύομαι το ένστικτό μου.
Σε τι πιστεύετε, κα Κόντζογλου, ποιες είναι οι σταθερές στη ζωή σας;
Μα τι μεγάλη ερώτηση! Στον άνθρωπο πιστεύω. Και στην αλήθεια. Νομίζω πως από εκεί ξεκινούν όλα και εκεί τελειώνουν.
Τι αποκομίσατε από το κάθε βιβλίο που έχετε γράψει; Μπορείτε να μας πείτε για το καθένα, όταν το ολοκληρώσατε, τι ήταν αυτό που σας άφησε σαν γεύση; Τι ήταν αυτό που σας δίδαξε;
Από όλα μου τα βιβλία βγήκα κερδισμένη και αγάπησα περισσότερο τους ανθρώπους. Από ΤΟ ΜΕΛΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ βγήκα ξαναγεννημένη, από το ΠΕΡΠΑΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΣΟΥ έλυσα τις εφηβικές μου απορίες, με τους ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΟΥΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ άγγιξα το θέμα της «ρίζας» και του «γονιδίου». Με το ΧΙΛΙΕΣ ΖΩΕΣ ΑΠΟΨΕ διατύπωσα τις σκέψεις μου για τη λογοτεχνία και τους ανθρώπους γύρω από αυτήν.
Με ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΑΣΗΜΙΑ άγγιξα το θέμα του πεπρωμένου.
Με τις ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ το θέμα της ελευθερίας σε όλες τις εκφάνσεις της.
Αν έπρεπε να απομονωθείτε για καιρό σε ένα νησί, μπορείτε να μας δώσετε τους τίτλους από δέκα πολύ αγαπημένα σας ελληνικά βιβλία που θα παίρνατε μαζί σας και, αν δεν σας βάζουμε σε μεγάλο κόπο, να μας πείτε τον λόγο που επιλέξατε το καθένα;
Θα ξαναδιάβαζα την ΑΣΚΗΤΙΚΗ του Καζαντζάκη, τον ΗΛΙΘΙΟ του Ντοστογιέφσκι, την τριλογία του Τσίρκα ΛΕΣΧΗ, ΑΡΙΑΔΝΗ, ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ, το ΘΕΟΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ της Α Ρόι, τον ΓΕΡΟ ΓΚΡΙΝΓΚΟ του Φουέντες, το ΣΟΥΕΛ της Ι. Καρυστιάνη, το ΟΙ ΚΕΡΑΣΙΕΣ ΘΑ ΑΝΘΙΣΟΥΝ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ και τον ΤΡΕΛΑΝΤΩΝΗ της Π. Δέλτα για να γελάω λίγο.
Ο λόγος είναι πως τα βιβλία αυτά με σημάδεψαν σε διάφορες ηλικίες. Στην εφηβεία αλλά και στην ώριμη ηλικία μου. Τους χρωστώ πολλά.
(Η Μαίρη Κόντζογλου στη συνέντευξη που έδωσε στο cityculture.gr είχε τη καλοσύνη με μεγάλη ευγένεια να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις μας).
cityculture.gr/ γράφει ο Πέτρος Γραμμενίδης
Σημείωση: Τα τέσσερα αμφίπλευρα αγάλματα (της Μαινάδας, του Διονύσου, της Αριάδνης, της Λήδας, του Γανυμήδη, ενός εκ των Διόσκουρων, της Αύρας και της Νίκης) στις 4 Νοεμβρίου του 1864 φορτώθηκαν στο μεταγωγικό πλοίο “La Truite” και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία από τον Γάλλο Εμάνουελ Μιλέρ. Η επιχείρηση της επιστροφής των αντιγράφων τους επιτεύχθηκε χάρη στην πρωτοβουλία της ΔΕΘ-Helexpo με αφορμή τα 80ά γενέθλια (Σεπτέμβριος του 2015) του εκθεσιακού φορέα. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Helexpo – ΔΕΘ Κυριάκο Ποζρικίδη, την έκθεση αντιγράφων των θρυλικών γλυπτών των “Μαγεμένων” επισκέφθηκαν περισσότεροι από 200.000 πολίτες και το σύνολο σχεδόν της πολιτικής ηγεσίας της χώρας,
Οι Μαγεμένες (Las Incantadas)
Μαίρη Κόντζογλου
ISBN: 978-618-03-0987-4
Σελίδες: 528
Ημερομηνία έκδοσης: 11/05/2017
Εκδόσεις Μεταίχμιο