Σκηνοθεσία: Andrey Zvyasintsev
Παίζουν: Vladimir Garin, Ivan Dobronravov, Konstantin Lavronenko
Υπόθεση: Ένας πατέρας επιστρέφει μετά από χρόνια στην οικογενειακή εστία και μαζί με τους δυο γιους του ξεκινά ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό και αδιευκρίνιστη αιτία.
Γιατί να την δω;: Η οικογένεια είναι και θα είναι για τις σύγχρονες κοινωνίες ένας από τους βασικούς πυλώνες δόμησης της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου. Αν λείπει ένα κομμάτι η ισορροπία, τουλάχιστον με όρους συμβατικής λογικής, καταστρέφεται. Ο πατέρας, το σύμβολο της σταθερότητας και ο φύλακας της οικογένειας, διαμορφώνει με τον τρόπο του τις προσωπικότητες των γιων του. Όταν λείπει ο πατέρας , τα μικρά αρσενικά της οικογένειας προσπαθούν να καλύψουν την απουσία του. Έλλειπε χρόνια πολλά ο Otets, πατέρας δύο μικρών αγοριών. Και όταν γύρισε τα αγόρια ούτε που τον γνώρισαν. Αυτό που ήθελε πρώτα να ικανοποιήσει ήταν το κορμί του. Και η γυναίκα του σαν άλλη Πηνελόπη, άνοιξε τα χέρια της και τον καλωσόρισε.
Και αφού ευχαριστήθηκε το σώμα του, κείνη την μουντή Δευτέρα, σαν άλλος ηγεμόνας που γυρνά χωρίς κανείς να αμφισβητήσει τον θρόνο του στο παλάτι του, θέλησε να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τα παιδιά του. Χωρίς δεύτερη σκέψη και χωρίς κανένα περιθώριο άρνησης, οι δυο του γιοι, ο Andrey και ο Ivan, μπαίνουν στο αμάξι και μαζί μ αυτό τον άγνωστο άντρα που όμως στις φλέβες τους κυλά το ίδιο αίμα, ξεκινούν για έναν άγνωστο προορισμό. Και αν ο μεγάλος γιος, ο Andrey, έχει κουραστεί να είναι προστάτης της οικογένειας και έτσι δέχεται την αποκατάσταση του ρόλου από τον βασικό του κάτοχο, ο μικρός, ο Ivan, δεν μπορεί να χωνέψει πως αυτός ο άντρας, είναι ο πατέρας του. Πώς να του το συγχωρέσει ότι τόσα χρόνια ούτε την μορφή του σαν φωτογραφία θολή δεν έχει δει;
Και αν δεν μας νοιάζει το βαθύτερο νόημα της ταινίας, η δεύτερη ανάγνωση και η ερμηνεία πίσω από τα γεγονότα, μας ενδιαφέρει το πώς ένας άγνωστος μέχρι τότε σκηνοθέτης, στην πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, καταφέρνει να μεταφέρει στην κινηματογραφική αίθουσα την μυρωδιά του υγρού χώματος της Ρωσίας, τον δροσερό άνεμο που χτυπά τα μαλλιά των μικρών αγοριών, την αμηχανία και την ένταση που κρύβει αυτή η απρόσμενη συνάντηση. Το χουμε ξαναπεί και θα το ξαναλέμε. Το παν σε μία ταινία είναι να καταφέρεις να αφηγηθείς σωστά αυτό που έχεις στο μυαλό σου και να καταφέρεις να περάσεις την ατμόσφαιρα αυτού που οι χαρακτήρες βιώνουν εκείνη την στιγμή της δράσης.
Στον κινηματογράφο ανάμεσα στην σκηνή και στο ανθρώπινο μάτι μεσολαβεί ο φακός. Δύναμη και σκλαβιά. Έχεις άπειρα μέσα να διαχειριστείς αλλά αν δεν καταφέρεις να κάνεις τον φακό να σε υπακούσει, τότε απέτυχες. Ο Andrei Zvyagintsev το καταφέρνει και με το παραπάνω. Οι Ταρκοφσκικές καταβολές του είναι ολοφάνερες. Η φωτογραφία του από μόνη της φτιάχνει την αναγκαία συνθήκη διαμόρφωσης της πολυπλοκότητας της σχέσης που μόλις αναπτύσσεται. Πόσο δύσκολο είναι να αντέξει η τεχνική την ποίηση; Πως η διαλεκτική μπορεί να καθοδηγήσει τον σκηνοθέτη να ταιριάξει αυτές τις δύο έννοιες;
Ο Andrei Zvyagintsev πραγματοποιεί ένα ανεπανάληπτο ντεμπούτο και ανανεώνει μία περιθωριοποιημένη οπτική του σινεμά. Παίρνει αφορμή από μία ιστορία αμιγώς ρώσικη- βλέπετε ο πατερναλισμός των Ρώσων διαπερνά πολλές γενιές- και της βάζει όλες εκείνες τις ποιητικές ενέσεις που χρειάζεται, παίρνει την κάμερα και την στήνει έτσι ώστε οι ηθοποιοί να υπακούσουν στο κάλεσμα της, τα κάδρα να στριμώξουν και να πετάξουν πάνω μας ό,τι έχει στο μυαλό του ο σκηνοθέτης, οι διάλογοι να είναι εκεί για τα απολύτως απαραίτητα, τα ρωσικά τοπία να παίρνουν πάνω τους το κομμάτι σκηνικά-υποστήριξη δημιουργίας ατμόσφαιρας και τελικά η ένταση στην σχέση να κάνει συνεχώς να εμφανιστεί αλλά να σταματά ακριβώς πριν την έκρηξη.
Θα ‘ ταν άδικο αν δεν λέγαμε κάτι για τις ερμηνείες. Ναι, έρχονται σε δεύτερο επίπεδο (το πραγματικό σινεμά είναι του σκηνοθέτη).Πως μπορούμε όμως να μην αναφερθούμε στην συγκλονιστική ερμηνεία του μικρού της παρέας (Ivan Dobronarov); Πώς να μην μιλήσουμε για την σχέση που κατάφεραν να κάνουν να φτάσει μέχρι τα μάτια μας οι δύο νεαροί ηθοποιοί; Πώς να μην θαυμάσουμε τον Konstantin Lavronenko με την τόσο ήρεμη αλλά ταυτόχρονα τόσο δυναμική ερμηνεία που κατάφερε με ελάχιστα στοιχεία να σε πείσει για το ποιος έχει το πάνω χέρι;
Το ρωσικό σινεμά έχει μακρά ιστορία. Η παράδοση του δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο κανέναν σκηνοθέτη, πολύ περισσότερο τους ίδιους του Ρώσους. Το ευτύχημα με την συγκεκριμένη ταινία είναι ότι ήρθε ακριβώς την στιγμή που έπρεπε. Όχι, δεν φτιάχνει κάτι καινούργιο. Πολλοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν μ’ αυτό που θα λέγαμε ποιητικό σινεμά (αν και δεν ανήκει ακριβώς σ’ αυτό το είδος Η επιστροφή, αλλά η προέκταση της είναι σίγουρα ποιητική). Έρχεται όμως να ανανεώσει μια γραφή που παρήκμαζε στα χρονοντούλαπα ή προσεγγιζόταν με αλαζονεία και υπεροψία και όχι με την ταπεινότητα που πρέπει να διακατέχει έναν ποιητή. Ο Andrei Zvyagintsev λοιπόν συμμορφώνει την κάμερα του και την βάζει να ποιεί πάνω σε μία διαλεκτική σχέση της τεχνικής με την ποίηση. Και η ευσταθής ισορροπία που πετυχαίνει κερδίζει και τον πλέον δύσπιστο!