Καλημέρα Σύντροφοι,
Ondjaki
Μυθιστόρημα
Μετάφραση Αθηνά Ψυλλια
Εκδόσεις Αιώρα
«Βλέποντας όλο εκείνο το νερό, θυμήθηκα τις εκθέσεις που γράφαμε για τη βροχή, για το έδαφος, για τη σπουδαιότητα του νερού. Μια συντρόφισσα καθηγήτρια που είχε το ψώνιο της ποίησης έλεγε πως το νερό είναι που φέρνει όλη αυτή τη μυρωδιά και κάνει το χώμα να μυρίζει μετά τη βροχή, το νερό είναι που κάνει να φυτρώνουν καινούρια πράγματα στη γη, κι αυτό είναι που τρέφει τις ρίζες της, το νερό κάνει «να εκκολάπτεται ένας νέος κύκλος», ήθελε να πει ότι το το νερό κάνει το έδαφος να δίνει νέα φύλλα. Τότε, σκέφτηκα: Πω πω…κι αν έβρεχε σε όλη την Αγκόλα; Μετά χαμογέλασα. Μόνο χαμογέλασα». Σελ. 153
Αυτές είναι οι τελευταίες φράσεις του βιβλίου με τίτλο «Καλημέρα Σύντροφοι», πρώτο μυθιστόρημα του Ondjaki ( Οντζάκι σημαίνει πολεμιστής στη διάλεκτο ουμπούντου της Αγκόλας) ψευδώνυμο του συγγραφέα και ποιητή Ντάλου ντε Αλμέιντα.
Ζώντας σε ταραγμένους καιρούς
Το βιβλίο είναι διαρθρωμένο σε δύο κεφάλαια. Αφηγητής της ιστορίας είναι ο έφηβος Ντάλου, ο οποίος ζει στη Λουάντα με την οικογένειά του. Μαζί με τους φίλους του Μουρτάλα, Κλάουντιο, Μπρούνο, Ρομίνα, Πέτρα, Λουάια, τους συμμαθητές, τους δασκάλους τους και τις οικογένειές τους, απαρτίζουν ένα σύνολο ανθρώπων οι οποίοι ζουν σε ταραγμένους καιρούς στη δίνη ενός εμφυλίου πολέμου και στη σκιά βίαιων επιθέσεων από ομάδες συμμοριών.
Στον απόηχο της αποικιοκρατίας των Πορτογάλων, των γεγονότων της δεκαετίας του 1980 και όσων θα ακολουθήσουν, περιγράφεται σε πρώτο επίπεδο η σχολική καθημερινή δραστηριότητα μιας ομάδας νέων. Μέσα από μικρές ιστορίες σχολικής και οικογενειακής ζωής, φανταστικές επινοήσεις σε εκδοχές γεγονότων και αναδιηγήσεις, αποτυπώνεται η δική τους πραγματικότητα της παιδικής ηλικίας και της εποχής τους, σε ένα πολιτικό σκηνικό το οποίο συγκρίνεται πολιτισμικά -κριτικά και με τρόπο έμμεσο- με άλλες κοινωνίες, ιστορικά πρόσωπα και πολιτικά γεγονότα.
Η σχολική ζωή, ο πόλεμος, η βία, η τρομοκρατία…
και ο φόβος, οι ειδήσεις στο ραδιόφωνο, η καθημερινότητα της πόλης και τα μνημεία της, η ζωή των ανθρώπων και ο θάνατος, παρουσιάζονται σαν κινηματογραφικά πλάνα ψευδαισθητικών κατοπτρισμών με ένα κρυφό χιούμορ εξομολογητικών αναλαμπών. Η θεματολογία του βιβλίου περιλαμβάνει επίσης διαπιστώσεις και παρατηρήσεις σχετικά με τις λεκτικές παρανοήσεις, τα λογοπαίγνια, τις γλωσσικές διαφορές των διαλέκτων, τη διαφορετικότητα στην κουλτούρα λαών, κρατών και κοινωνικών ομάδων.
Το ποδόσφαιρο, οι μύθοι, οι ήρωες και τα πολιτικά συνθήματα, οι μυρωδιές, τα φαγητά, τα όνειρα, τα ταξίδια, οι διαδρομές, γιορτές, σχολικές δραστηριότητες και κωμικά περιστατικά, ομαδικές εμπειρίες και ατομικές αφηγήσεις, εντάσσονται στην εξιστόρηση με τρόπο άμεσο και βιωματικό και με μια αίσθηση νοσταλγίας στην υποδόρια θλίψη συναντήσεων, αναχωρήσεων και ηρωικών αποχαιρετισμών.
Οι διάλογοι είναι σύντομοι και αφήνουν την αίσθηση υπονοήσεων. Οι ερωτήσεις είναι απλές και τις περισσότερες φορές χωρίς απάντηση. Η αφήγηση σε μια επίπεδη διακύμανση, έχει έναν ανάλαφρο τρόπο έκθεσης της καθημερινότητας, των ασχολιών και της ζωής των ανθρώπων στην κρίση της παιδικής παρατηρητικότητας. Η ικανότητα παρουσίασης των γεγονότων και των τρομακτικών ιστοριών με τάσεις υπερβολής και ανταγωνισμού μεταξύ των εφήβων, αφήνει μια ζωηρή εντύπωση ειρωνείας και μια βέβαιη παραδοχή του τέλους μιας εποχής αθωότητας και εκπλήξεων λίγο πριν την ενηλικίωση των ηρώων της ιστορίας.
Καλημέρα Σύντροφοι – Αποσπάσματα
«…μια πρόποση για την Κούβα, μια πρόποση για τους Κουβανούς στρατιώτες που έπεσαν σε αγκολέζικο έδαφος, μια πρόποση για τη θέληση, για την αυτοθυσία, για την απλότητα αυτών των ανθρώπων, μια πρόποση για τον σύντροφο Τσε Γκεβάρα, σημαντικό άνθρωπο και ασήμαντο εργάτη, μια πρόποση για τους συντρόφους Κουβανούς γιατρούς, μια πρόποση και για μας, τα παιδιά, τα «λουλούδια της ανθρωπότητας» όπως μας είπε ο σύντροφος καθηγητής Άνχελ, μια πρόποση για το μέλλον της Αγκόλας στη νέα της πορεία,…» Σελ. 127-128
« Κοίταξα τα δέντρα, τα πουλιά κάθονταν στα κλαδιά τους, δεν κουνιόνταν, μάλλον κι αυτά θα ίδρωναν. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στις καλύβες, πουλούσαν αποξηραμένο ψάρι, αυτό τουλάχιστον όσο περισσότερο έμενε στον ήλιο τόσο καλύτερα. Ημυρωδιά, μου άνοιξε την όρεξη, σε κάποιους δεν αρέσει, αλλά εμένα μου φαίνεται ότι το αποξηραμένο ψάρι μυρίζει πολύ ωραία, είναι σαν συμπυκνωμένος χυμός θάλασσας». Σελ. 67
«Ο Κλάουντιο έβγαλε τα βιβλία, ο Έλντερ, ο Μπρούνο το ίδιο, τα στοιβάξαμε όλα μαζί και τους βάλαμε φωτιά. Η Πέτρα φοβόταν πολύ, αν μας έπιαναν θα είχαμε μάκα, εμείς όμως επιμείναμε να ανάψουμε τη φωτιά στην αυλή του σχολείου. Ο Μπρούνο μάλιστα έκανε πλάκα:Τα παιδιά γύρω απ’ τη φωτιά… 51
*51 Από το εμβληματικό τραγούδι Os meninos de Huambo:Τα παιδιά γύρω απ’ τη φωτιά/ θα μάθουν για το όνειρο και την αλήθεια/ θα μάθουν πώς κερδίζεται μια σημαία/ θα μάθουν τι κόστισε η λευτεριά. Ποίημα του Αγκολέζου Μανουέλ Ρούι Μοντέιρο, ποιητή επίσης των στίχων του εθνικού ύμνου της Αγκόλας». (Σ.τ. Μ.) Σελ.148
Καλημέρα Σύντροφοι,
Ondjaki
Μυθιστόρημα
Μετάφραση Αθηνά Ψυλλια
Εκδόσεις Αιώρα
«Ναι! Εδώ στη Λουάντα δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τις ιστορίες, πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν και υπάρχουν πολλά που και να μην μπορούν, πάλι βρίσκεται τρόπος να συμβούν. Διάολε, εδώ στην Αγκόλα κανείς δεν αμφιβάλλει πια πως κάτι θα συμβεί…». Σελ. 120
«Όταν άνοιξα το ραδιόφωνο τότε κατάλαβα: Επιτέλους έλεγαν πως ο πόλεμος είχε τελειώσει, πως ο σύντροφος πρόεδρος θα συναντιόταν με τον Σαβίμπι, πως δεν θα είχαμε πια μονοκομματισμό και μιλούσαν ακόμα και για εκλογές. Εγώ ήθελα μάλιστα να ρωτήσω μα πώς θα κάνουν εκλογές, αφού η Αγκόλα έχει μόνο ένα κόμμα κι έναν πρόεδρο…αλλά μου είπαν να σωπάσω για να ακούσουμε τις υπόλοιπες ειδήσεις». Σελ. 151-152
«Τότε κατάλαβα κάτι ακόμη: Σε μια χώρα άλλο πράγμα είναι η κυβέρνηση κι άλλο πράγμα ο λαός». Σελ. 28
«…μερικές φορές σ’ ένα μικρό πραγματάκι μπορεί κανείς να βρει όλα τα μεγάλα πράγματα της ζωής, δε χρειάζεται πολλές εξηγήσεις, αρκεί κανείς να κοιτάξει». Σελ. 105
cityculture.gr / Καλημέρα Σύντροφοι / Ondjaki / βιβλιοκριτική Άγγελα Μάντζιου