Κωστής Καπελώνης: «το ευρύ κοινό, να αγκαλιάσει τα μικρά θέατρα και το απαιτητικό ρεπερτόριο»

Written by

Kostis Kapelonis

Ο Κωστής Καπελώνης έχει ένα βιογραφικό που θα ζήλευαν πολλοί καλλιτέχνες. Απόφοιτος από τη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Tέχνης Kαρόλου Kουν, σκηνοθέτης, ηθοποιός. Πτυχιούχος του Mαθηματικού τμήματος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Παν/μίου Aθηνών. Εταίρος της Eλληνικής Eταιρείας Θεάτρου “Θέατρο Tέχνης”, Αντιπρόεδρος του Διοικητικού της Συμβουλίου και Διευθυντής της Σχολής του Θεάτρου Τέχνης.

Με μεγάλο σκηνοθετικό έργο και με πολλές συμμετοχές στις παραστάσεις του Θεάτρου Tέχνης μετά τη «Νόρα» και το «Ρόσμερσχολμ» του Ερρίκου Ίψεν, έργα με τα οποία καταπιάστηκε  στο παρελθόν, συνεχίζει την προσπάθεια προσέγγισης του Νορβηγού συγγραφέα με το προτελευταίο έργο του της ψυχολογικής περιόδου: «Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν».

Ο κ. Καπελώνης  πριν την πρεμιέρα της παράστασης στη Θεσσαλονίκη, ευγενικά απάντησε στις ερωτήσεις μας για το  έργο που σκηνοθετεί, για τον Ίψεν,  αλλά και για το Θέατρο Τέχνης.

Γραμμένο με τους κανόνες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας

  • Ανεβάζετε το Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς. Θα ήθελα να σας ζητήσω να μας το παρουσιάσετε με τη δική σας οπτική

Κωστής Καπελώνης: Ο Ίψεν θεωρείται ο κατεξοχήν μάστορας του θεάτρου. Η πλοκή των ώριμων έργων του, αλλά και οι θεατρικοί χαρακτήρες, που σχεδιάζει, είναι μοναδικά. Το προτελευταίο έργο του Ίψεν είναι αναμφισβήτητα ένα αριστούργημα της παγκόσμιας δραματουργίας.  Αυτό που για μένα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι ότι το έργο είναι γραμμένο με τους κανόνες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, ως προς την ενότητα τόπου και χρόνου.

Το έργο αρχίζει μόλις έχει νυχτώσει και τελειώνει πριν από τα μεσάνυχτα. Ο Ίψεν έχει καταφέρει να συμπυκνώσει μέσα σε δυο ώρες, ολόκληρες τις ζωές των επτά ηρώων του και να καταλήξει να τακτοποιήσει και να δώσει κάθαρση στο δράμα του καθενός, με τον καλύτερο τρόπο.

Αυτή η πυκνότητα χρόνου και τόπου υπαγορεύει μια αυστηρότητα έκφρασης, που δίνει τη δυνατότητα στους ηθοποιούς για μια υποκριτική υψηλών επιδόσεων. Το σκηνικό και το μουσικό περιβάλλον, που φτιάξαμε για την παράσταση, νομίζω ότι εξυπηρετεί την δημιουργία της πυκνής και αγωνιώδους ατμόσφαιρας του έργου.

Ioannis Gavriil Mporkman

Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν

Ένα έργο γραμμένο από τον Ίψεν το 1896, επίκαιρο ακόμη και σήμερα

  • Μετά από τη «Νόρα» και το «Ρόσμερσχολμ» του Ερρίκου Ίψεν καταπιάνεστε και πάλι με ένα σπουδαίο έργο του μεγάλου Νορβηγού συγγραφέα. Τι είναι αυτό που κάνει αυτά τα έργα τόσο διαχρονικά;

Κωστής Καπελώνης: Νομίζω ότι δυο πράγματα είναι αυτά που ξεχωρίζουν και συνυπάρχουν στα μεγάλα έργα του Ίψεν. Η κοινωνική κριτική και οι εξαιρετικά σχεδιασμένοι χαρακτήρες. Δηλαδή περιέχει τα δύο σημαντικότερα στοιχεία, που έχει ανάγκη το θέατρο. Αφ’ ενός να αναλύει και να ανασκάπτει τις αιτίες των κοινωνικών πραγμάτων, αφ’ ετέρου να δίνει τη δυνατότητα στους ηθοποιούς να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν στέρεα και γοητευτικά για το κοινό θεατρικά πρόσωπα.

  • Πρόκειται για ένα έργο τόσο κοντά στην σημερινή πραγματικότητα, αλλά και τόσο κοντά στις παναθρώπινες αδυναμίες. Τι καθιστά τον Μπόργκαμ ως έναν τραγικό ήρωα εφάμιλλο αυτών του αρχαίου δράματος;

Κωστής Καπελώνης: Ο Μπόρκμαν έχει διαπράξει τη Ύβρι να ονειρευτεί πέραν του συνήθους. Έχει χρίσει τον εαυτό του σωτήρα της ανθρωπότητας. Η φιλοδοξία του αυτή τον φέρνει αντιμέτωπο, αφ’ ενός με την τρέχουσα αντίληψη των κοινών ανθρώπων για την αποστολή του ατόμου, αφ’ ετέρου με τις αμείλικτες συνθήκες της καπιταλιστικής δομής της οικονομικής πραγματικότητας. Έτσι μοιραία θα πρέπει να τιμωρηθεί, γι’ αυτήν την υπέρβαση και την τόλμη του να υπερβεί τα ανθρώπινα.

  • Το Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν, γράφτηκε από τον Ίψεν το 1896, και είναι επίκαιρο και σήμερα όπως συμβαίνει άλλωστε με όλα τα κλασικά έργα. Αυτό τι σημαίνει; σαν άνθρωποι εξακολουθουμε να είμαστε άφρονες και αμετανόητοι; Υπάρχει τελικά ελπίδα;

Κωστής Καπελώνης: Όλα τα κλασσικά κείμενα έχουν αυτήν την ιδιότητα. Να καταπιάνονται με βασικά ανθρώπινα πάθη και πρωταρχικά κοινωνικά φαινόμενα κι έτσι καταφέρνουν να συνομιλούν με το κοινό κάθε εποχής. Και βέβαια η κοινωνική αναγκαιότητά τους είναι να καταδείξουν τις αδυναμίες του ατόμου, να υπηρετήσει την αποστολή του, για την προκοπή του συνόλου, ή έστω του περιβάλλοντός του.

Έτσι παρουσιάζονται παραδείγματα ανθρώπων ξεχωριστών ή αμετανόητων, για να σημάνουν στον κοινό άνθρωπο την ανάγκη εγρήγορσης και να υπογραμμίσουν την υποχρέωση, να προσπαθήσει να βελτιώσει τη συμπεριφορά του προς το ανθρώπινο περιβάλλον του, τόσο σε συναισθηματικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Τα κλασικά κείμενα, με λίγα λόγια, προσπαθούν να κάνουν τον άνθρωπο καλύτερο. Δυστυχώς, μάλλον δεν το έχουν καταφέρει ακόμη, αν ρίξουμε μια ματιά στη σύγχρονή μας κοινωνία.

«Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί»

  •  Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένας ηθοποιός για να μπορεί να αφομοιώσει το ρόλο του, όταν καλείται να αποδώσει έναν χαρακτήρα ενός έργου του κλασικού ρεπερτορίου. Τι χρειάζεται να γνωρίζει για να μπορεί να καλύψει τις δραματουργικές ανάγκες του έργου; Πόσο σημαντική είναι τελικά η παιδεία του ηθοποιού για την απόδοσή του;

Κωστής Καπελώνης: Οι χαρακτήρες του κλασικού ρεπερτορίου έχουν νομίζω την ανάγκη μεγάλης ενέργειας και αφοσίωσης από μέρους του ηθοποιού. Τόσο σε σωματική αντοχή, όσο και σε ψυχο-συναισθηματική ενέργεια. Επιπροσθέτως, ο ηθοποιός, που υποδύεται έναν τέτοιο χαρακτήρα, πρέπει να έχει σκηνική γοητεία, για να παρασύρει τον θεατή, να ταυτιστεί με τον ήρωα κι έτσι να εμπλακεί στην ιστορία, μεταφέροντας στη δική του ζωή τις αντιστοιχίες, ώστε να καταφέρει να σκεφτεί και -κατά το δυνατόν- να αποφύγει στη δική του ζωή τα λάθη, που κάνει ο θεατρικός ήρωας.

Για να μπορέσει ο ηθοποιός να φέρει σε πέρας αυτή την “αποστολή”, για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση που τονίζεται στο έργο μας, θα πρέπει να ασκηθεί επίμονα, να εκπαιδευτεί σωματικά και πνευματικά, αλλά και να “ζήσει”, δηλαδή να συσσωρεύσει εμπειρία, που είναι απαραίτητη για την κατανόηση αυτών των εξαιρετικών προσώπων, που θα πρέπει να υποδυθεί.

  •  Είστε “παιδί”, αλλά και συνεχιστής του Θεάτρου Τέχνης. Πόσο ηχηρή είναι ακόμα η παρουσία του Κάρολου Κουν; Έχει αλλάξει μέσα στις δεκαετίες το Θέατρο Τέχνης; Ποιο είναι το δικό σας όραμα;

Κωστής Καπελώνης: Ο Κάρολος Κουν υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μορφές του παγκόσμιου θεάτρου. Επομένως η παρουσία του θα είναι ηχηρή επ’ άπειρον, όπως συμβαίνει με όλους του μεγάλους της Τέχνης. Το Θέατρο Τέχνης, το μοναδικό παιδί του Κουν, έχει υποχρέωση να συνεχίσει τον δρόμο που εκείνος χάραξε και να σταθεί αντάξιο της μεγάλης κληρονομιάς.

Ο Κουν έδειξε, με το παράδειγμα της ζωής του, τον τρόπο για τη συνέχεια. Ο ίδιος δίδαξε την προσαρμογή στις νέες, κάθε φορά, συνθήκες. Η υποκριτική, που δίδασκε, αλλά κυρίως η ηθική στάση, που απαιτούσε από τον εαυτό του και από τους κοντινούς του για τη σχέση με το θέατρο και το κοινό, είναι καθοριστική για την πορεία του θεάτρου του.

Πυξίδα γι’ αυτή τη συνεχή πορεία είναι τα λόγια του: “κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας”.

Το δικό μου όραμα είναι να συνεχιστεί αυτή η αποστολή τού Θεάτρου Τέχνης, μέχρι να δούμε αυτόν τον ψυχικά πλούσιο και ακέραιο πολιτισμό στον τόπο μας, ειδικά στη δύσκολη συγκυρία, που περνά η χώρα με την οικονομική και κοινωνική κρίση.

«Επιθυμία μου είναι το ευρύ κοινό, να αγκαλιάσει τα μικρά θέατρα και το απαιτητικό ρεπερτόριο»

  • Τη σαιζόν 2000-2001 συνεργαστήκατε με το Kρατικό Θέατρο Bορείου Eλλάδος, ως σκηνοθέτης-σύμβουλος του καλλιτεχνικού Διευθυντή. Βρίσκεται να υπάρχουν αισθητές διαφορές ανάμεσα στο θεατρικό κοινό της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας;

Κωστής Καπελώνης: Δεν βλέπω μεγάλες διάφορες του κοινού, ανάμεσα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η διάφορα υπάρχει ως προς την αναλογία των θεατρικών χώρων, που στη Αθήνα είναι πια πάρα πολλοί. Όμως βλέπω ότι και η Θεσσαλονίκη ακολουθεί με τη δημιουργία νέων μικρών χώρων.
Το κοινό, νομίζω ότι είναι παντού κατακερματισμένο σε κατηγορίες, που ανάλογα με την εκπαίδευση ή την κοινωνική του θέση παρακολουθεί τη μια ή την άλλη παράσταση.

Δική μου επιθυμία θα ήταν, το ευρύ κοινό, να αγκαλιάσει τα μικρά θέατρα και το απαιτητικό ρεπερτόριο και να βάλει το θέατρο στην πνευματική του διατροφή, με περισσότερο αυστηρές επιλογές, απομακρυσμένες από το μοντέλο, που προτείνουν τα κανάλια-φαστφουντάδικα. Το θέατρο δεν πρέπει να είναι μόνο διασκέδαση. Είναι απαραίτητη και αναγκαία πνευματική τροφή, για τη βελτίωση του ατόμου και της κοινωνίας, σε συνθήκες καλλιέργειας της ελευθερίας της σκέψης και ανατροπής των ενάντιων συνθηκών του βίου.

  • Γιατί επιλέξατε να κάνετε πρεμιέρα του έργου στη Θεσσαλονίκη;

Κωστής Καπελώνης: Ο θίασος Συνθήκη, είναι ένα σύνολο ευαίσθητων κοινωνικά ανθρώπων και πάντα οι επιλογές του λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν την κοινωνική παράμετρο της αποστολής του. Έτσι, όταν μας δόθηκε η ευκαιρία και η αφορμή, από την Γίνονται Έργα, να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας στη Θεσσαλονίκη, θεωρήσαμε ότι μια πρεμιέρα του έργου μας εδώ, θα έδινε και ένα μήνυμα προς την Αθήνα να σκεφτεί περισσότερο τη συμπρωτεύουσα, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους.

Ήταν και μια ευκαιρία προσφοράς προς το θεατρόφιλο κοινό, που αναφέρθηκα προηγουμένως, να τιμηθεί με την παρουσίαση μιας πρεμιέρας στη Θεσσαλονίκη.

————————————————————————————————————-

«Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν» στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη» Μέρες και ώρες παραστάσεων

cityculture.gr/ συνέντευξη Μαρία Ανθίδου