«…όλα αυτά που αποτελούσαν την αθωότητα, την εντιμότητα, την ενσυναίσθηση, εκείνες τις άκρως συγκινητικές χιλιάδες παλιές ιστορίες έρωτα και ελευθερίας, την ασφάλεια της παντοτινής διάρκειας στα βλέμματα, – που απομακρύνονται και πλησιάζουν, που αφυπνίζονται ή βυθίζονται στον ύπνο- τα παιδιά και τους ερωτευμένους, όλα αυτά, είπε, δεν μπορούσε να τα εκφράσει με λέξεις, όπως δεν μπορούσε να εκφράσει με λέξεις και την οδύνη για το ότι είχε απολέσει και δεν μπορούσε πια να επικαλείται αυτό που μας θάμπωνε, μας συγκινούσε και φαινόταν αιώνιο, πολύ απλά, το βάθος αυτής της οδύνης δεν μπορούσε να το περιγράψει, μπορούσε μόνο να το θίξει με κάποιες λέξεις, να το υπαινιχθεί,…»
«Δεν τρελλάθηκα…αλλά βλέπω τόσο καθαρά λες και είμαι τρελλός».
Καταιγιστικό, θλιμμένο, απαισιόδοξο, σκοτεινό, με μιαν αύρα φιλοσοφικού στοχασμού και ρεαλιστικής απεικόνισης, είναι το βιβλίο –Πόλεμος και Πόλεμος του Ούγγρου συγγραφέα LaszloKrasznahorkai.Ο ήρωάς του είναι ο Γκιόργκι Κόριμ, ένας ιστορικός που εργάζεται ως αρχειοφύλακας σε μία πόλη διακόσια είκοσι χιλιόμετρα έξω από τη Βουδαπέστη.Στα σκονισμένα αρχεία της υπηρεσίας του, ανακαλύπτει κάποια μέρα ένα χειρόγραφο πολλών σελίδων το οποίο βρίσκεται σε έναν φάκελλο με το όνομα Βλάσιχ και μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν το έχει διαβάσει κανείς άλλος. Αυτό το απροσδιόριστης κατάταξης έγγραφο, αφού το μελετήσει στο σπίτι του, με έκπληξη ανακαλύπτει ότι έχει γι’ αυτόν μεγάλη σημασία. Αποφασίζει να διασώσει αυτό το κείμενο που εξιστορεί την πορεία επιστροφής τεσσάρων συντρόφων στον κόσμο, μια διαχρονική περιπλάνηση, από τους καιρούς του πολέμου σε σταθμούς πολιτισμικής κορύφωσης, Κρήτη, Κολωνία, Ρώμη, Βενετία, Αγγλία, Γιβραλτάρ,ένα ταξίδι επιστροφής και αναχώρησης. Για να πετύχει το στόχο του, πουλάει ό,τι έχει και ταξιδεύει στην Νέα Υόρκη, το κέντρο του κόσμου. Εκεί, μετά από πολλές περιπέτειες και συναντήσεις, αντιγράφει το έγγραφο σε έναν φορητό υπολογιστή και όταν τελειώσει αυτό το κοπιώδες έργο, αποφασίζει να θέσει τέρμα στη μοναχική περιπλάνηση της ζωής του, μια πράξη που θα λάβει χώρα, από μία τροπή των γεγονότων, στην Ζυρίχη αναζητώντας «θύρα εξόδου» από τον κόσμο.
Η ιστορία αρχίζει με μια σκηνή σε μία πεζογέφυρα πάνω από τις σιδηροδρομικές γραμμές, στη βιομηχανική ζώνη, με τον Κόριμ να εξομολογείται σε μια ομάδα επτά παιδιών, που τον στρίμωξαν για να τον ληστέψουν,τις λεπτομέρειες της ζωής του και τις βασανιστικές του ανησυχίες, από την περιπλοκότητα του κόσμου, τον οξύ του πονοκέφαλο,την ανακάλυψη του εγγράφου, το φόβο, ως τις διαδικασίες, προκειμένου να του επιτραπεί να ταξιδέψει στο κέντρο του κόσμου, να ξεφύγει-κάνοντας ένα άλμα- από τη ζωή που μέχρι τότε ήξερε.Έτσι κυλάει όλη η εξιστόρηση, ως ένας μονόλογος αφήγησης σε διάφορα πρόσωπα και ως αναδιήγηση αυτής της αφήγησης σε τρίτα πρόσωπα, με πλάγιους διαλόγους, μεγάλες φράσεις, παρεκβάσεις, επαναλήψεις, παλινδρομήσεις και παρεμβολές λεπτομερειών, σε τριτοπρόσωπη απολογητική καταγραφή με μια λοξή και αθώα ειρωνεία.
Τα θέματα αυτού του μοναχικού, εξομολογητικού μανιφέστου, θίγονται με ζωηρότητα παραληρηματικής έκφρασης και με μια θεατρικότητα ανάγνωσης της σκοτεινής αλληγορίας του κόσμου. Το παρελθόν και το παρόν του κόσμου, σε παράλληλες τροχιές εξιστόρησης, μονόλογος στο όριο του παραλόγου, μια διαδρομή στο χωροχρόνο του ατομικού και συλλογικού στίγματος, αναζήτηση νοήματος στο οικοδόμημα του κόσμου.
Πόλεμος και Πόλεμος, πολυεπίπεδη ανάγνωση της ταυτότητας και των αξιών του κόσμου. Η αλήθεια και το ψέμα της Ιστορίας, η ελευθερία, το άτομο και ο φόβος, η ζωή και η κοινωνική οργάνωση, η γραφειοκρατία, η βία, ο πόλεμος, η θρησκεία, η πολιτική και το χρήμα, η ομορφιά και η τέχνη, η επικοινωνία, τα βιβλία, οι υπολογιστές, ο χρόνος και η αιωνιότητα, ανιχνεύονται, σε ένα πρώτο επίπεδο, στο μοντέλο του κλειστού, παγκοσμιοποιημένου και κατακερματισμένου κόσμου που μας περιβάλλει ως αντηχητικός θόρυβος και στερητικός καταναγκασμός. Συνομιλία με άλλους συγγραφείς όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Κάφκα, ο Τζόϋς, ο Σαραμάγκου, ο Κούντερα, πάνω σε νήματα σύνδεσης, μέσω της θεματολογίας, του ύφους, της τεχνικής του μυθιστορήματος, στη στόχευση αποτύπωσης του σύγχρονου κόσμου .
Ταξίδια, σχέσεις, συναντήσεις, πόλεις, γλώσσες,φυλές, στο λογοτεχνικό σχήμα του επινοημένου κόσμου, στην τραγικότητα της παράλογης εκδοχής. Λογοτεχνία για την δραματικότητα της ύπαρξης, την αρρώστεια της ψυχής, την έλλειψη επικοινωνίας, την απουσία νοήματος, την παρακμή- κατάρρευση του κόσμου.Ένας προβληματισμός στοχασμού μελλοντικής απήχησης, από τη μοναχική αναζήτηση της ομορφιάς και της γαλήνης, στο εφιαλτικό μοντέλο του σύγχρονου κόσμου.
«…και διαισθάνθηκε τότε ότι αυτή ακριβώς η περιπλοκότητα ήταν η ίδια η ενσάρκωση της ουσίας αυτού του κόσμου τον οποίο προσπαθούσε τόσο απεγνωσμένα να κατανοήσει, πως ο κόσμος ήταν ένα και το αυτό με την ίδια του την περιπλοκότητα, να σε ποιο συμπέρασμα είχε καταλήξει και δεν παραιτήθηκε, όταν, λίγες ημέρες αργότερα, άρχισαν τα προβλήματα με το κεφάλι του».
«…είχε συνειδητοποιήσει, παρατηρώντας την εξαιρετική περιπλοκότητα των πραγμάτων, ότι ο κόσμος δεν υπάρχει, όμως, όλη η ανθρώπινη σκέψη που αναφέρεται σ’ αυτόν είναι απολύτως υπαρκτή και ότι μόνο μ’ αυτό τον τρόπο υφίσταται ο κόσμος, δηλαδή στις χιλιάδες παραλλαγές του: στις χιλιάδες προβολές του ανθρωπίνου πνεύματος που τον περιγράφει, εκείνον, τον κόσμο και, εφόσον, είπε, υπάρχει ως λέξη, ως Ρήμα αιωρούμενο υπεράνω των υδάτων, έγινε αμέσως σαφές για κείνον ότι το να εκφράσει μια τέτοια άποψη και να κάνει υποθέσεις ή να πρέπει να επιλέξει δεν είχε κανένα νόημα,…»
«…και όλα αυτά εξαιτίας αυτού του χειρογράφου, το οποίο δεν έπρεπε να επιστρέψει στα Αρχεία, αλλά να προωθηθεί προς τα μπρος , προς την αθανασία, εκεί όπου ήταν η θέση του, και είχε πάρει λοιπόν την απόφαση να διακινδυνεύσει τη ζωή του γι’ αυτό, και ο κύριος Σάρβαρυ έπρεπε να πάρει τα λόγια του κατά γράμμα, εκείνη τη νύχτα είχε αποφασίσει, εφόσον ούτως ή άλλως επιθυμούσε να πεθάνει, να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του γι’ αυτή την αθανασία, είχε λοιπόν αναλύσει όλες τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν ιστορικά, μια δήλωση, ένα μήνυμα ιερού χαρακτήρα, με τις οποίες μπορούσε κάποιος να περάσει στην αθανασία,… ότι το Διαδίκτυο πρόσφερε για πρώτη φορά στην Ιστορία μια υλική δυνατότητα για να προσεγγίσεις την αθανασία, γιατί υπήρχαν τόσοι υπολογιστές στον κόσμο, που εκ των πραγμάτων, ο υπολογιστής γινόταν άφθαρτος,… έπρεπε να μεταφέρει πάνω σ’ αυτό το πράγμα με το τόσο παράξενο όνομα, σ’ αυτό το καθαρά εικονικό πράγμα, εφόσον υπήρχε μόνο μέσα στο τροφοδοτούμενο από τον υπολογιστή φαντασιακό, να μεταφέρει λοιπόν, στο αιώνιο Διαδίκτυο, αυτό το εξαιρετικά ποιητικό κείμενο που βρέθηκε στα Αρχεία, να το μεταφέρει στην αιωνιότητα, κι αν το κατάφερνε, είχε πει στον εαυτό του, τουλάχιστον δεν θα ήταν άδικος ο θάνατός του, εάν το πετύχαινε, τότε ο θάνατός του θα είχε ένα νόημα, τη στιγμή μάλιστα, είπε ο Κόριμ χαμηλώνοντας τη φωνή του, καθισμένος πάντα στο τραπέζι της κουζίνας, που η ζωή του δεν είχε κανένα».
«…δενυπάρχουνΟύγγροι, δήλωσε, Hungariannoexist, έχουνόλοι τους εξαφανιστεί,theydiedout, είχε ξεκινήσει περίπου εκατό, εκατόν πενήντα χρόνια νωρίτερα, και μ’ έναν απίστευτο τρόπο, εντελώς ασύλληπτο,…διαβεβαίωσε ο Κόριμ με σθένος, η διαδικασία είχε αρχίσει τον 19ο αιώνα, όταν υπήρξε μια τέτοια επιμειξία λαών, που δεν είχε μείνει ούτε ένας Ούγγρος, μόνο ένα μείγμα, και κάποιοι Σουάβοι και Τσιγγάνοι, Σλοβάκοι, Αυστριακοί, Εβραίοι, Ρουμάνοι, Κροάτες, Σέρβοι και ούτω καθεξής, και, κυρίως, άνθρωποι που προέκυψαν απ’ αυτή την επιμειξία των λαών, αλλά οι Ούγγροι, εκείνοι είχαν εξαφανιστεί, επέμενε ο Κόριμ, μόνο η Ουγγαρία υπήρχε ακόμα, όχι οι Ούγγροι, μόνο η Ουγγαρία, Hungaryyes, Hungariannot, μάλιστα δεν έμενε ούτε μια ανάμνηση άθικτη και ειλικρινής απ’ αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο λαό, έναν υπέροχο, υπερήφανο, αήττητο λαό…δεν έμενε πια τίποτε απ’ αυτούς, εκτός από τη γλώσσα τους και την ποίησή τους…»
«…θα έλεγε πόσο αυτή η οδύνη ήταν βαθιά, πόσο πολύ πονούσε».
«…είχε φτάσει για κείνον ο καιρός των εξομολογήσεων, αλλά ήταν ανίκανος να μιλήσει. Κι αυτός ο προσωπικός πόνος, αυτό το αίσθημα καταδίωξης, αυτή η μελαγχολία, οφείλονταν μόνο κατά ένα μέρος στην πικρή απώλεια εκείνων που μόλις είχε περιγράψει, για παράδειγμα, στην οδυνηρή απώλεια του θαμπώματος που εμψύχωνε τα πρωϊνά του, τα βράδια του και φώτιζε τα βλέμματα, στην απώλεια των συγκινητικών ιστοριών και της ενδελέχειας των πραγμάτων, επειδή ο πόνος του ήταν αποτέλεσμα και του- ειρήσθω εν παρόδω- απίστευτου γεγονότος ότι τα πρωϊνά αυτά καθ’ εαυτά είχαν παρέλθει, ότι όλες οι ιστορίες, όλα τα βλέμματα είχαν σβηστεί, ακόμα και τα άσχημα πρωϊνά, τα άσχημα βράδια, οι άσχημες ιστορίες και τα άσχημα βλέμματα, γιατί το καλό παρέσυρε μαζί του στην πτώση του και το κακό,…»
«…με λύπη του ανακοίνωνε ότι ενσάρκωνε τον άνθρωπο του μέλλοντος, γιατί ζούσε ήδη μέσα σ’ αυτό… διότι στη νέα γλώσσα όλα έπρεπε να είναι ψέμα…».
«…μια απλή πλακέτα, που θα εξηγούσε τι είχε συμβεί στον Γκιόργκι Κόριμ, και πάνω στην οποία θα αναγραφόταν μια φράση, λέξη προς λέξη, την οποία εκείνος είχε γράψει πάνω στο κομμάτι το χαρτί , γιατί αυτός ο άνδρας άξιζε να βρει τη γαλήνη μέσα στο κείμενο της πλακέτας, εκείνος ο άνδρας, είπε ο διευθυντής χαμηλώνοντας τη φωνή του, που η ιστορία του είχε τελειώσει στο Σαφχάουζεν. Το τέλος βρίσκεται πραγματικά στο Σαφχάουζεν».
«…όταν θα ξανασκεφτόταν αυτό το αξέχαστο πρωϊνό , κατά το οποίο είχε διαβεί, για πρώτη φορά, εάν του επιτρεπόταν η έκφραση- είπε εμπιστευτικά στον άνδρα που καθόταν στο τραπέζι μαζί του στο κινέζικο εστιατόριο- το κατώφλι της σκοτεινής και τρομακτικής Νέας Υόρκης».
«…για να φτάσει στο Σαχφάουζεν που ήταν ο προορισμός του, στο HallenfurNeueKunstκαι, πιο συγκεκριμένα, στο παγκοσμίως γνωστό έργο του Μάριο Μερτζ…».
«…μέσα στην Ιστορία, δηλαδή στην κατάσταση του διαρκούς πολέμου…».
LasloKrasznahorkai
Πόλεμος και πόλεμος
Μυθιστόρημα
Μετάφραση(από τα Γαλλικά): Ιωάννα Αβραμίδου
Εκδόσεις Πόλις