Σκηνοθεσία: Andrey Zvyagintsev
Παίζουν: Aleksey Serebryakov, Elena Lyadova, Roman Madyanov, Vladimir Vdovichenkov, Anna Ukolova
Διάρκεια: 140′
Είχα γράψει για την νέα ταινία του αγαπημένου Αντρέι Ζβαγιντσεφ όταν την πρωτοείδα στο πρόσφατο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Εδώ θα βρείτε την πρώτη κριτική για την ταινία, λίγες μέρες αφότου την είδα για πρώτη φορά. Πέρασε καιρός από τότε και η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν έφυγε από μέσα μου. Γι αυτό και θα μου επιτρέψετε α) να γράψω ξανά για την ταινία και β) να γράψω σε πρώτο πρόσωπο και να κάνω το κείμενο πιο προσωπικό απ’ ό,τι “πρέπει” να είναι.
Λεβιάθαν λοιπόν και ανατρέχουμε στην μυθολογία της Παλαιάς Διαθήκης για να αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες για τον τίτλο. Ο Λεβίαθαν Σύνθετη εβραϊκή λέξη που αποτελείται από τις λέξεις “λεβιάθ” και “θαννέμ”. Θαλάσσιο γιγάντιο τέρας εν ολίγοις και πολύ χωρίς περαιτέρω εμβάθυνση. Και πάμε τώρα στον τόπο που διαδραματίζεται η ιστορία μας. Σύγχρονη Ρωσία. Μία αχανής χώρα, με μεγάλες πληθυσμιακές διαφορές, με πλούσιο ιστορικό παρελθόν και γεμάτο πολιτικό παρόν. Μία υπερδύναμη που καταφέρνει να φαίνεται δημοκρατική χωρίς τελικά να είναι. Σύγχρονοι τσάροι και μικρές κοινωνίες βουτηγμένες στην διαφθορά. Τουλάχιστον αυτά μαθαίνουμε από τα δυτικά μέσα. Και αυτό τελικά μας λέει και Ζβακίντσεφ.
Το στόρυ λοιπόν: Ο Κόλια, ένας νεορώσος, ζει και σε ένα μικρό χωριό, κάπου στη βόρειο Ρωσία ανάμεσα σε υπέροχα τοπία, σε παγωμένες ξηρές επιφάνειες, σε βουνά γεμάτα ηρεμία. Η σύγχρονη ρωσική επαρχία του βορά. Λίγο από Τσέχωφ ε; Μπορεί. Ο Κόλια βγάζει τα προς το ζην από το ιδιόκτητο συνεργείο αυτοκινήτων που βρίσκεται δίπλα στο σπίτι του. Ζει με την νεαρή πανέμορφη γυναίκα του την Λίλια και τον γιο του (από άλλο γάμο) Ρόμα. Σε κείνη την περιοχή λοιπόν, δήμαρχος είναι ένα πολιτικό κάθαρμα. Ο Βαντίμ Σελεβγιάτ είναι διεφθαρμένος μέχρι το μεδούλι και αποφασίζει να πάρει (με “νόμιμα” μέσα) το κτήμα του Κόλια. Αλλά ο Κόλια, θερμόαιμος και μαχητικός από την φύση του, ούτε που σκέφτεται να φύγει από τον τόπο που μεγάλωσε και που μόνο αυτόν γνώρισα τα μάτια του. Και αντιστέκεται. Μάλιστα καλεί από την Μόσχα τον φίλο του και μεγαλοδικηγόρο, τον Ντίμα, ο οποίος απειλεί να βγάλει τις βρομιές του δημάρχου στην φόρα αν δεν αφήσει ήσυχο τον φίλο του.
Ο εξαιρετικός Ζβακίντσεφ φτιάχνει την πιο προσιτή ταινία του. Μετά το αριστουργηματικό “Η επιστροφή” και το εξαιρετικό “Έλενα” συνεχίζει τις υψηλές πτήσεις χτυπώντας την σύγχρονη διεφθαρμένη Ρωσία από τα μέσα. Μία Ρωσία που ανατροφοδοτεί την ρημαγμένη της δημοκρατική (λέμε τώρα) νιότη. Μία Ρωσία που η κεντρομόλος της δύναμη έχει κατευθυνση προς το τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια (μας θυμίζει κάτι;). Μία Ρωσία που το δίκιο του ισχυρού και το ζωώδες ένστικτο της βίας κυριαρχεί της λογικής. Ο Ζβακίντσεφ βάζει μπόλικο λυρικό χιούμορ, μαλακώνει το δράμα, παραμένει σκηνοθετικά λιτός και ευφυής, χρησιμοποιεί την δύναμη της φωτογραφίας και φτιάχνει ένα παιχνίδι ρόλων. Αλλά νομίζω πως τελικά η βασική του κριτική δεν στρέφεται μόνο απέναντι στην Ρωσία, αλλά κεντράρει στην έννοια του κράτους γενικότερα και στην μοναξιά που νιώθει ο πολίτης απέναντι του. Ναι λοιπόν, μοναξιά. Διότι η αδικία δημιουργεί μοναξιά. Η ταξική αδικία είναι μοναξιά. Η δύναμη της εξουσίας παράγει μοναξιά. Έτσι λοιπόν, ο Κόλια, είναι μόνος. Μόνος απέναντι στο κράτος, απέναντι στην γυναίκα του, απέναντι στον περίγυρο του. Μόνος αλλά τουλάχιστον περήφανος.
Ο σκηνοθέτης δέχτηκε τα πυρά έσωθεν αλλά κατάφερε να φτάσει την ταινία μέχρι τα όσκαρ, να δυναμώσει την καλλιτεχνική του δυναμική και τελικά να περάσει ανέπαφο το μήνυμα που ήθελε. Εξαιρετική φωτογραφία για μία ακόμα φορά, η οποία στηρίζεται εν πολλοίς στο φυσικό τοπίο, με μεστές ερμηνείες, με κινηματογραφική απλότητα, με έναν εσωτερικό λυρισμό, με χιούμορ και ειρωνεία και με ξεκάθαρο μήνυμα. Ο Φίλιπ Γκλας στην εξαιρετική μουσική επένδυση.
Καταλήγοντας, αν έπρεπε να την βαθμολογήσω, θα της έβαζα 10/10. Ναι, πρόκειται για αριστούργημα, διότι καταφέρνει να πει την ιστορία απλά, χωρίς να σου ξεφύγει τίποτα, χωρίς να καταλάβεις πως πέρασε ο χρόνος, με τεχνική αρτιότητα, καταφέρνοντας να πάει από το ειδικό στο γενικό (εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα) και να αποδομήσει εν πολλοίς την πατριωτική περηφάνια που πατά στην μαφιόζικη εξουσία αλλά και να τονίσει την πραγματική μοναξιά του πολίτη απέναντι στην άρχουσα τάξη.
Που την βλέπω;: Από Πέμπτη στον κινηματογράφο Ολύμπιον.