Μαρία Στιούαρτ, κριτική παράστασης

Written by

«Πορτοκαλί»
[…] Κι οι αγκαλιές στέρεψαν στις θηλιές μιας σιδεριάς.
Εκεί, που κρεμάστηκε ο τελευταίος έρωτας.
–Δημήτρης Γλυφός: Παρεστιγμένος [1]

Σώμα—δίχτυ

Πίσω από παραβάν που κάνουν το πρόσωπο να φαίνεται θολό / πίσω από παραβάν που θολώνουν τη φιγούρα, αλλοιώνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Που μετατρέπουν το πρόσωπο σε ένα ίχνος προσώπου, που η φιγούρα γίνεται α ό ρ ι σ τ η: ούτε αόρατη, ούτε ορατή, αλλά αχνή. Η  θ α μ π ή  πλέον αντανάκλαση αυτού που έχει σφυρηλατήσει και σχηματίσει ο χρόνος, το θάμπωμα της προσωπικότητας – η δυσκολία της αναγνώρισης. Αυτή η ημι-διαγραφή της σμιλεμένης προσωπικότητας, που επιφέρει η κυριαρχία των παραβάν επί σκηνής αποτυπώνει την ουσία της φυλακής. Η Μαρία Στιούαρτ εγκλωβισμένη πίσω από τα διαβρωτικά παραβάν, που την μετατρέπουν σε ένα φάντασμα. Σε μια ύπαρξη θολωμένη, σε μια ωχρή σκιά αυτού που κάποτε υπήρξε. Αλυσοδεμένη στην γκρίζα ζώνη του ανάμεσα, ούτε μέσα στη ζωή, ούτε μέσα στον θάνατο, λίγο πιο κάτω απ’ τη ζωή, λίγο πιο πάνω απ’ τον θάνατο. Παραβάν—φυλακή, το παραβάν ως η μήτρα παραγωγής ανθρώπων—σκιών, εκεί όπου αποτυπώνεται / αιχμαλωτίζεται / αλυσοδένεται το ίχνος αυτού που κάποτε υπήρξε, εκεί όπου πραγματοποιείται μία καθοδική ολίσθηση, από το διπλό σώμα του βασιλιά, στο ελάχιστο σώμα του καταδίκου. [2] Και έτσι το ίδιο το σώμα υπάρχει μονάχα ως ένα πεδίο διαρκών εγγραφών και επανεγγραφών, το σώμα υπάρχει μονάχα ως ένα  δ ί χ τ υ: ως το μέσο πραγματοποίησης διαρκών αιχμαλωσιών / φυλακίσεων. Το σώμα—δίχτυ, το σώμα ως ο φορέας που επιβάλλει και που παράλληλα υφίσταται την εξουσία. Η εξουσία ως ένα γιγάντιο δίχτυ [3], από το οποίο δεν μπορεί κανείς να απεγκλωβιστεί / αποφυλακιστεί. Αλλά και ως μία μήτρα διαρκών μετασχηματισμών [4]: «Από το διπλό σώμα του βασιλιά στο ελάχιστο σώμα του καταδίκου». Η φυλακισμένη Μαρία Στιούαρτ: η θόλωση—αποτύπωση αυτής της ταλάντευσης ανάμεσα στο σώμα φορέα της μέγιστης και παράλληλα της ελάχιστης εξουσιαστικής βαθμίδας, καταρρίπτοντας ένα δίπολο.

Κυνήγι

Κι έπειτα τα παραβάν μετατρέπονται σε οθόνες που φέρουν επάνω τους τον ουρανό γεμάτο με σύννεφα που κινούνται, ως η οπτική αποτύπωση της ελευθερίας, ως το αντίδοτο της αιχμαλωσίας. Η οποία όμως αποτυπώνεται ως τα σύννεφα που κινούνται: ως το φευγαλέο, το μονίμως διαφεύγον, το σχεδόν άυλο, το παραλίγο υλικό, που συνεχώς ξεγλιστρά, που μονίμως απομακρύνεται, που είναι πολύ μακριά, που είναι πολύ ψηλά. Η ελευθερία ως η απεραντοσύνη, σε αντιδιαστολή με την στενότητα του κελιού. Τα σύννεφα που τρέχουν / η ζωή που τρέχει και παράλληλα η ζωή που στερεύει. Η Μαρία Στιούαρτ «έχει αδειάσει ως τον πάτο το ποτό των απολαύσεων» και τώρα βλέπει το άδειασμα της δικής της ζωής, σε μια πορεία πλέον μονόδρομη. Ο εγκλεισμός / η απομόνωση / η στέρηση ως μορφή βασανιστηρίου, ως η μετατόπιση του θανάτου μέσα στη ζωή, ως η υποδιαίρεση σε χίλιους θανάτους [5]. Συνωμοσίες—ραδιουργίες—βασανιστήρια—αποκεφαλισμοί μετατρέπονται σε καθημερινότητα, ως μηχανισμοί διεκδίκησης, απόκτησης, συντήρησης, απώλειας της εξουσίας. Το βασίλειο μετατρέπεται στην απεικόνιση αυτού του εξουσιαστικού διχτυού, ένα δίχτυ που σφίγγει με ολοένα και μεγαλύτερη δύναμη, που στενεύει ολοένα και πιο ασφυκτικά, όλο και πιο αποπνικτικά, καταλήγοντας σε έναν άψογο πνιγμό. Ο αντίπαλος πρέπει να εξουδετερωθεί μέσα από ένα λαβυρινθώδες και ατελεύτητο κυνηγητό παγίδων και εξοντώσεων.  

Μετάβαση

Η Μαρία πρέπει να αποκεφαλιστεί. Ο αποκεφαλισμός ως η πράξη που επιφέρει τον ακαριαίο θάνατο, την ακαριαία μετάβαση από τη ζωή στην απουσία της. Ένας θάνατος δίχως αργοπορία, δίχως αναμονή, μα με την ελάχιστη μεταβατική διάρκεια, εκεί όπου «σε μια στιγμή γίνεται η αλλαγή από το πρόσκαιρο στο αιώνιο». Η Άντζελα Μπρούσκου αποτυπώνει επί σκηνής αυτή τη μετάβαση, δημιουργώντας μια εικόνα άψογης αισθητικής. Ο δήμιος περπατά με -επιδεικτική- άνεση στο μπροστινό μέρος της σκηνής, κρατώντας το τσεκούρι σα να είναι μια προέκταση του χεριού του, περιφέροντάς το επάνω από τα κεφάλια του κοινού, δημιουργώντας αυτόματα την ιεραρχία, την αμφίδρομη σχέση εξουσίας: αφενός ο δήμιος—φορέας του θανάτου, ως κυρίαρχος, στον οποίο και ο καθένας από εμάς είναι υποταγμένος και αφετέρου ο καθένας από εμάς ως ο κυρίαρχος, καθώς η ύπαρξη και η εξουσία του δημίου θα ακυρωνόταν, θα έσβηνε αυτόματα, δίχως την ύπαρξη του καθενός από εμάς, όντας πλήρως εξαρτημένος. Τ α υ τ ό χ ρ ο ν α  ασκεί και υφίσταται την εξουσία. Κρατά ένα πορτοκάλι, το οποίο και τεμαχίζει με το τσεκούρι, για να ελέγξει την αποτελεσματικότητά του. Το πορτοκάλι αστραπιαία σχίζεται στα δύο. Σαν μια ακριβή προσομοίωση με το κεφάλι της Μαρίας Στιούαρτ, το οποίο φαντάζει ξαφνικά σαν ένα αναλώσιμο—άψυχο—αντικείμενο, έρμαιο και παραδομένο στα χέρια του δημίου του. Η Μπρούσκου αποδίδει εξαιρετικά τη σκηνή του αποκεφαλισμού, ως μία τελετουργία, ως ένα κράμα εξιλέωσης / αυτοτιμωρίας -η εικόνα του αυτομαστιγώματος-, συνομωσίας, μυστικισμού, ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι, ανάμεσα στο εδώ και το επέκεινα, στο γήινο και το υπερβατικό, τη ζωή και την αποχώρησή της· το purgatorio / η ζώνη του λυκόφωτος / η βασανιστική αναμονή, η μετάβαση από το «είναι» στο «μηδέν».

Και μέσα σε όλα αυτά να κυριαρχεί η  ο μ ο ρ φ ι ά. Η πορεία της Παρθενόπης Μπουζούρη από την είσοδό της στη σκηνή, έως τη στιγμή του αποκεφαλισμού της μέσα στο πορφυρό μεταξένιο φόρεμά της, γίνεται ξανά βασίλισσα στην τελευταία της πομπή, σε αυτήν την διαδρομή ολισθήσεων και μεταβάσεων, από τη σκιώδη / ωχρή ζώνη του καταδίκου, στην εξιδανικευμένη ζώνη της βασίλισσας, έως την αμετάκλητη / οριστική ζώνη του θανάτου. Η Παρθενόπη Μπουζούρη για άλλη μια φορά μαγνητική, αναδύει την γοητεία αναμεμειγμένη με τον εκφυλιστικό εγκλωβισμό της ηρωίδας, πλάθοντας ένα πλάσμα—αποτύπωμα ισχυρών και αντιφατικών δυνάμεων: το χορτασμένο από τις ηδονές σώμα του Τότε – το μαρτυρικό / αποστεωμένο, φυλακισμένο σώμα του Τώρα. Η ταχυδακτυλουργός της ραδιουργίας – η επιβεβλημένη πορεία προς τον θάνατο / το κεφάλι που τοποθετείται κάτω από το τσεκούρι του δημίου ανίκανο να προβάλλει πλέον οποιαδήποτε μορφή αντίδρασης.            

[1] Γλυφός Δημήτρης: «Πορτοκαλί», Παρεστιγμένος, Πανοπτικόν, Αθήνα 2015, σ. 50-51.
[2]  Foucault M.: Η μικροφυσική της εξουσίας, Ύψιλον, Αθήνα 1991, σ.38.
[3] Ό.π., σ.100-107.
[4] Foucault M.: Ιστορία της σεξουαλικότητας. Η βούληση για γνώση, Πλέθρον, Αθήνα 2011, σ. 107-111.
[5] Foucault M: Επιτήρηση και τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής, Πλέθρον, Αθήνα 2011, σ. 43.

Ταυτότητα της παράστασης στο Θέατρο Άλμα, Αθήνα

Διασκευή – Σκηνοθεσία | ΑΝΤΖΕΛΑ ΜΠΡΟΥΣΚΟΥ
Μετάφραση | ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΠΑΣΤΑΣ
Σκηνικό: ΣΤΑΥΡΟΣ  ΛΙΤΙΝΑΣ
Κοστούμια | ΣΤΑΥΡΟΣ  ΛΙΤΙΝΑΣ – ΑΝΤΖΕΛΑ  ΜΠΡΟΥΣΚΟΥ
Μουσική | ΓΙΩΡΓΟΣ  ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ
Φωτισμοί |  ΝΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
Bοηθός σκηνοθέτη | ΒΙΚΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ
Φωτογραφίες | ΕΛΙΝΑ  ΓΙΟΥΝΑΝΛΗ

Παίζουν:
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ | ΠΑΡΘΕΝΟΠΗ ΜΠΟΥΖΟΥΡΗ | ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΔΩΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΜΣΙΑΡΗΣ | ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΡΙΤΖΗΛΑΣ | ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ

Παραγωγή: 5η Εποχή
Παραστάσεις: 2 Νοεμβρίου – 19 Ιανουαρίου
Πέμπτη & Κυριακή, ώρα 20.00
Παρασκευή & Σάββατο, ώρα 21.00
Τιμές εισιτηρίων:   Πέμπτη 14 € Γενική είσοδος
Παρασκευή & Κυριακή: 18 € | 15 € φοιτητές, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+
Σάββατο: 20 € | 15 € φοιτητές, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+

cityculture.gr/ γράφει η Ιφιγένεια Καφετζοπούλου