Ο Αυτοκράτορας των χρωμάτων

Written by

Το όνομά του είναι Ιωάννης Καϊσερλής. Οι φίλοι του όμως τον φωνάζουν Kaiser (αυτοκράτορας στα γερμανικά).

Με σπουδές στο βιομηχανικό σχεδιασμό, ξεκίνησε να εργάζεται στην οικογενειακή επιχείρηση δείχνοντας από νωρίς το ταλέντο του στις εφαρμοσμένες τέχνες.  Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, κάποια στιγμή της ζωής του αποφάσισε να περάσει το δικό του «Ρουβικώνα», διοχετεύοντας όλη την ενέργεια και ευαισθησία του, στην ζωγραφική τέχνη. Σήμερα θεωρείται ένας εξαιρετικά παραγωγικός καλλιτέχνης, ο οποίος βλέπει, κατανοεί και απεικονίζει το σύγχρονο αντιφατικό κόσμο με τη δική του ιδιαίτερη ματιά.

Παρατηρώντας το σύνολο του έργου του, αμέσως γίνεται αντιληπτή η επίδραση που άσκησαν πάνω του δυο καλλιτέχνες μεγάλου βεληνεκούς των αρχών του 20ου αι., οι Juan Miro και Jackson  Pollock. Τόσο ο υπερρεαλιστικός κόσμος του πρώτου, όσο και ο αφηρημένος του δεύτερου, βρήκαν περίοπτη θέση, πρώτα από όλα στην ψυχή του και κατόπιν στην αισθητική θεώρησή του. 

Όπως ο  πρωτοποριακός και μοναδικός επαναστάτης Miro, εξέφρασε με το έργο του την περιφρόνησή του στις συμβατικές μεθόδους ζωγραφικής, που λειτουργούσαν ως μέσο υποστήριξης της αστικής κοινωνίας και κήρυξε τη «δολοφονία της ζωγραφικής» υπέρ της ανατροπής των οπτικών στοιχείων στα κρατούντα της εικαστικής τέχνης, έτσι και ο Καϊσερλής ανοίγει τις πόρτες του δημιουργικού του σύμπαντος και μετασχηματίζει τον κόσμο του με την απλότητα των μέσων που χρησιμοποιεί, καταφέρνοντας να δημιουργήσει μια οπτική γλώσσα με εκπληκτικές συνδέσεις και ασυνήθιστους συνδυασμούς.

Βαθιά συμβολικός, διαμόρφωσε ένα εντελώς δικό του ύφος. Οι συχνοί πειραματισμοί του σε απροετοίμαστους καμβάδες, τον οδήγησαν στο να αποτυπώσει στα καλλιτεχνήματά του, τόσο τον υλικό, όσο και τον κόσμο που δεν βλέπει. Όλα, ορατά και αόρατα, παρουσιάζονται μέσα από τη φωτεινή ψυχή του. Το υπαρξιακό καλλιτεχνικό του άγχος τον οδηγεί στην αναζήτηση της αλήθειας, στην εναλλακτική της όμως, πραγματικότητα.

Χαρακτηριστικά στοιχεία της τέχνης του θεωρούνται τα έντονα καθαρά χρώματα και οι ακαθόριστες και ημιαφηρημένες φόρμες, που αναδύονται απ’ τα βάθη του υποσυνείδητου. Στην πραγματικότητα, ανέπτυξε αυτό που ο André Breton αποκαλούσε «καθαρό ψυχικό αυτοματισμό».

Οι όροι με τους οποίους ο Charles Baudelaire χαρακτήριζε το τι προκαλεί η τέχνη ήταν: «σκιρτήματα συνείδησης» και «κύματα διαύγειας».

Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός, στον οποίο ο Καϊσερλής αποφάσισε να ενταχθεί, αποτελεί καλλιτεχνικό ρεύμα στη ζωγραφική που αναπτύχθηκε με κέντρο την Νέα Υόρκη μεταπολεμικά. Ήταν ίσως το πρώτο σημαντικό κίνημα στην τέχνη που γεννήθηκε στην Αμερική, δηλώνοντας παράλληλα την ανεξαρτησία του από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά ρεύματα στη μοντέρνα τέχνη.

Ο όρος αφηρημένος εξπρεσιονισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1946 από τον κριτικό τέχνης Robert Coates. Η συγκεκριμένη ονομασία εμπεριέχει τα κύρια τεχνικά και αισθητικά χαρακτηριστικά του κινήματος, καθώς συνδύαζε σε μεγάλο βαθμό τον γερμανικό εξπρεσιονισμό με τις καθαρά αφηρημένες τάσεις άλλων σύγχρονων κινημάτων όπως του φουτουρισμού ή του κυβισμού. Από πολλούς θεωρείται πως ο κύριος προκάτοχός του είναι ο υπερρεαλισμός, λόγω της έμφασής του στην αυθόρμητη, αυτόματη ή υποσυνείδητη έκφραση.

Ο μεγαλύτερος ίσως εκπρόσωπος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, ο Pollock, ανέπτυξε μια πολύ ιδιαίτερη τεχνική στη ζωγραφική (μέθοδος dripping), κατά την οποία έσταζε με χαοτικό τρόπο τη μπογιά πάνω στον καμβά, τον οποίο τοποθετούσε στο έδαφος. Τα δημιουργήματά του, που έχουν μια fractal δομή, θεωρείται σχεδόν αδύνατο να αναπαραχθούν από μιμητές, καθώς αντανακλούν την ιδιαίτερη εσωτερική δομή του καλλιτέχνη.

Την περίοδο του 1960, το κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού άρχισε να χάνει σε μεγάλο βαθμό την ακτινοβολία του και έπαψε να επηρεάζει σημαντικά άλλους καλλιτέχνες.

Στη εποχή μας, που είναι έντονο το φαινόμενο του επαναπροσδιορισμού, όχι μόνο της τέχνης, αλλά και το σύνολο ανθρώπινης σκέψης, θεωρείται ευχής έργον που κάποιοι καλλιτέχνες εμπνέονται από αυτά τα «μοντέρνα κινήματα», τα οποία επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη των κοινωνιών.  

Το χαοτικό αποτέλεσμα της τεχνικής του dripping, μπορεί να δημιουργεί σε κάποιους αρχικά μια αρνητική εντύπωση, ακόμη και δυσφορία και μια αβεβαιότητα σε αυτό που βλέπει. Στη συνέχεια όμως παρατηρώντας το, όχι με κριτική διάθεση, ανακαλύπτει ένα δομημένο έργο, στο οποίο τα χρώματα και τα σχήματα ισορροπούν, με τρόπο που διεγείρουν τον νου και το συναίσθημα. Είναι η δημιουργική έκφραση, η οποία μέσα στο έργο αποτυπώνει την ψυχική κατάσταση, τα συναισθήματα, τις ιδέες, την αίσθηση και τον οραματισμό του καλλιτέχνη. Αν αφήσουμε τον εαυτό μας ελεύθερο να το αισθανθεί, τότε θα νιώσουμε ότι μέσα του κρύβεται μια καρδιά που πάλλεται διαρκώς. Όπως ο σύγχρονος κόσμος που ζούμε. Κοιτάζοντάς το, δημιουργείται η αίσθηση της δημιουργίας. Σαν κάτι να εγκυμονεί και αναμένουμε με αγωνία να δούμε τι είναι αυτό.  

«Όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει ο κόσμος ζωγραφιά….», τραγουδά ο γνωστός βάρδος Κώστας Χατζής. Σχεδόν όλοι θεωρούν τον Pollock και τους «καλλιτεχνικούς απογόνους» του, αφηρημένους καλλιτέχνες. Προσωπικά, τους κατατάσσω στους παραστατικούς. Όταν δεν υπήρχαν τα drones για αεροφωτογραφίες, η ψυχή του καλλιτέχνη υψώνονταν στον ουρανό και αγνάντευε. Όταν επέστρεφε αποτύπωνε στον καμβά με τον δικό του τρόπο αυτό που είδε η ψυχή του.

Ο σύγχρονος κόσμος…

…και ο κόσμος του Καϊσερλή