Αν κάποιος έκανε βόλτα στη Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη θα αντίκριζε μία πόλη διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε σήμερα. Κοντά στη δημοφιλή Πλατεία Ναυαρίνου, όπου μπορούμε να δούμε και να επισκεφτούμε μέρος των Ανακτόρων του Γαλέριου – ερείπια σήμερα – κατά τα τέλη του 3ου αι. μ.Χ. ξεκίνησε η ανέγερση του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου.
Ο Ιππόδρομος, καλύπτοντας τη σημερινή Πλατεία Ιπποδρομίου, είχε έκταση περίπου 30.000 τετραγωνικά μέτρα με μήκος 450 μέτρα και πλάτος 95 μέτρα. Το βόρειο άκρο του βρισκόταν στην εκκλησία της Υπαπαντής και το νότιο κυκλικό του τμήμα («σφενδόνη») νότια της οδού Μητροπόλεως. Σύμφωνα με τις γραφικές απεικονίσεις του βιβλίου «Γαλεριανό Συγκρότημα: μια εικονική περιήγηση στην αυτοκρατορική κατοικία της Θεσσαλονίκης» (Υπουργείο πολιτισμού και Αθλητισμού, ΙΣΤ ́Εφορεία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων), η σφενδόνη βρισκόταν κοντά στο θαλάσσιο τείχος της Θεσσαλονίκης και ακριβώς έξω από το τείχος διακρινόταν η θάλασσα, βρέχοντας τη σημερινή παραλιακή λεωφόρο. Ο Ιππόδρομος ήταν κατασκευασμένος σε άμεση επαφή με τα ανατολικά τείχη της πόλης και βρισκόταν μεταξύ των τειχών και των Ανακτόρων του Γαλέριου. Αυτό έδινε στο Ρωμαίο αυτοκράτορα εύκολη πρόσβαση στο χώρο.
Ο Ιππόδρομος αποτελούσε χώρο ψυχαγωγίας των πολιτών της Θεσσαλονίκης και οι κερκίδες του χωρούσαν πάνω από 15.000 θεατές. Χρησιμοποιούνταν επίσης ως χώρος επικοινωνίας των πολιτών με τον αυτοκράτορα σχετικά με ζητήματα που απασχολούσαν τους κατοίκους της πόλης. Το 390 μ.Χ. μία συγκέντρωση στον Ιππόδρομο πήρε άσχημη τροπή. Το οργισμένο πλήθος σκότωσε τον αρχηγό της γοτθικής φρουράς Βουτέριχο όταν εκείνος απαγόρευσε να πάρει μέρος στις ιπποδρομίες ένας δημοφιλής ηνίοχος. Τότε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος διέταξε τη σφαγή 7.000 Θεσσαλονικέων στον Ιππόδρομο. Αργότερα ο Ιππόδρομος συνέχισε να φιλοξενεί αγώνες και πολιτικές συγκεντρώσεις τουλάχιστον μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ.
Δυτικά του Ιπποδρόμου (συμβολή των οδών Αλεξάνδρου Σβώλου και Δημητρίου Γούναρη) υπήρχε μία πλούσια διακοσμημένη ορθογώνια αίθουσα, στη βόρεια πλευρά της οποίας βρισκόταν μια αψίδα και στη νότια είσοδος και προθάλαμος. Σύμφωνα με το Δανό αρχαιολόγο Ejnar Dyggve, η αψιδωτή αυτή αίθουσα αποτελούσε το αυτοκρατορικό θεωρείο. Σήμερα, ένα μέρος της αίθουσας έχει ανασκαφεί και μπορεί κανείς να το δει στην οδό Δημητρίου Γούναρη.
Είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς ότι στις οδούς Μητροπολίτου Γρεβενών Εμιλιανού και Στυλιανού Γονατά, κάθετες των οδών Δημητρίου Γούναρη και Πλατείας Ιπποδρομίου, βρίσκονται κλειδωμένες καγκελόπορτες που οδηγούν σε ένα σοκάκι, στο πίσω μέρος κάποιων οικοδομών της Πλατείας Ιπποδρομίου. Σε εκείνο το σοκάκι βρίσκεται και το κτίριο της οδού Πλατείας Ιπποδρομίου 7 στο φωταγωγό της οποίας έχουν βρεθεί υπολείμματα της υποδομής για τη θεμελίωση των κερκίδων του Ιπποδρόμου. Οι κερκίδες αυτές ήταν κατασκευασμένες κατά μήκος της δυτικής πλευράς του. Δεν είναι γνωστό αν υπήρχε η αντίστοιχη υποδομή και στην ανατολική πλευρά.
Άλλο ένα τμήμα του Ιπποδρόμου (της νοτιοδυτικής πλευράς του) βρίσκεται στο πίσω μέρος της εκκλησίας της Νέας Παναγίας, ξεχασμένο και κρυμμένο από μία περίφραξη και από απεριποίητα χόρτα, μεταξύ της εκκλησίας και των μοντέρνων οικοδομών.
Σε υπόγεια και θεμέλια πολυκατοικιών της πλατείας Ιπποδρομίου και των γύρω δρόμων (οδός Φιλικής Εταιρίας, συμβολές οδών Τσιμισκή και Ρωμανού, Αλεξάνδρου Σβώλου και Φιλικής Εταιρείας, Ιπποδρομίου και Τσιμισκή) βρίσκονται τα υπόλοιπα οικοδομικά υπολείμματα του Ιπποδρόμου, τα οποία μόνο ειδικοί ερευνητές μπορούν να επισκεφτούν μετά από συνεννόηση με την αρχαιολογική υπηρεσία.
Ο Ρωμαϊκός Ιππόδρομος αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της Θεσσαλονίκης για τουλάχιστον τρεις αιώνες και σήμερα το μη κατεστραμμένο μέρος του βρίσκεται τμηματικά θαμμένο κάτω από το τσιμέντο της σύγχρονης πόλης. Την επόμενη φορά που θα περπατήσετε κατά μήκος της δημοφιλούς οδού Δημητρίου Γούναρη ή της ίσως λιγότερο γνωστής Πλατείας Ιπποδρομίου, αναλογιστείτε το μέγεθος και τη μεγαλοπρέπεια του Ιπποδρόμου όταν ήταν ακόμα σε λειτουργία και φανταστείτε τα άλογα, τους ιππείς, τον αυτοκράτορα και τους πολίτες να ζωντανεύουν στα κρυμμένα ερείπιά του.
cityculture.gr / γράφει η Αναστασία Αδαμούδη
Βιβλιογραφία:
- Γαλεριανό Συγκρότημα: μια εικονική περιήγηση στην αυτοκρατορική κατοικία της Θεσσαλονίκης, Φανή Αθανασίου, Βασιλική Μισαηλίδου-Δεσποτίδου, Υπουργείο πολιτισμού και Αθλητισμού, ΙΣΤ ́Εφορεία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Θεσσαλονίκη 2013
- Ιστορία της Θεσσαλονίκης, Απόστολος Παπαγιαννόπουλος, Ρέκος, Θεσσαλονίκη 1995