Την παράσταση Ορέστης του Ευριπίδη παρακολουθήσαμε στο θέατρο Δάσους από το ΚθβΕ. Τραγωδία που διαπραγματεύεται την πραγματικότητα μιας κοινωνίας σε εξέλιξη, στο πλαίσιο της πόλης-κράτους και των δημοκρατικών θεσμών. Παράσταση απλών γραμμών που κράτησε το ενδιαφέρον των θεατών και χειροκροτήθηκε ενθαρρυντικά στην πρεμιέρα.
Η έννοια της ηθικής και του Δικαίου, η θεϊκή τιμωρία και οι χρησμοί, το άγραφο εθιμικό Δίκαιο, ο Νόμος και η ποινή, η στάθμιση των δεδομένων και η απονομή δικαιοσύνης, η ψήφος και οι αποφάσεις των πολιτών, η ευθύνη υπεράσπισης των δημοκρατικών θεσμών, το άτομο και το κοινωνικό σύνολο, οι βουλές των αρχόντων, ο πόλεμος και οι συνέπειες της βίας, τα ένστικτα, οι κοινωνικοί φραγμοί, η δύναμη του χρέους, οι τρόποι τιμωρίας, η αλαζονεία της ύβρεως, η κατάσταση της ασθένειας, οι δεσμοί αίματος και οι βαθμοί συγγένειας, η ιδιοκτησία, ο έρωτας, ο γάμος, η φιλία, ο ρόλος των γυναικών, η αντιπαράθεση των γενεών, η αξία της ζωής και ο φόβος του θανάτου, αναδύονται μέσα από αυτό το έργο του νεωτεριστή ποιητή Ευριπίδη.
Σε σύγχρονη ρέουσα γλώσσα η μετάφραση αποτύπωσε τις λεπτές αποχρώσεις των εννοιών σε ένα λεκτικό θεατρικό παιχνίδισμα και ανέδειξε με αμεσότητα τα νοήματα του έργου και τους στοχασμούς του ποιητή. Στη σκυτάλη της ποίησης και των ζωηρών λεξιπλαστικών εικόνων, ο μεταφραστής-ποιητής, αφουγκράστηκε τον αντίλαλο του μύθου στον αντίκτυπο της σύγχρονης εποχής και στον πολιτικό της πυρήνα.
Σκηνικά – κοστούμια
Το σκηνικό της παράστασης, στο σχήμα σήμανσης ενός απαγορευτικού κύκλου εντός του οποίου επιτελούνται έργα, οριοθέτησε εύστοχα τον χώρο της δράσης στην πρόσοψη ενός δημόσιου κτιρίου, τοποθετώντας τον αρχαίο μύθο στη σύγχρονη εκδοχή, στον πυρήνα της πόλης. Σ’ αυτόν τον σκηνικό χώρο μιας επικείμενης μεταμόρφωσης-μετάπλασης και με ελάχιστα αντικείμενα, ξετυλίχτηκε η διδαχή της παράστασης.
Με μοντέρνους και θαμπούς γρατσουνισμένους ήχους και με τα συνοδευτικά γαυγίσματα των σκύλων που ακούγονταν ως απόηχος του δάσους έξω από το θέατρο, τα λόγια των ηθοποιών τυλίχτηκαν στις συστροφές των σωμάτων, στην αφήγηση και αναπαράσταση της ιστορίας των παιδιών του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, του Ορέστη και της Ηλέκτρας.
Τα κοστούμια σε κλασσικές χρωματικές αντιθέσεις υπογράμμισαν σύγχρονα, το αξίωμα, την τάξη και την ιδιαιτερότητα των προσώπων, στη διαδοχή των γενεών και των γεγονότων της ζωής (πένθος-ασθένεια-διαχωρισμός). Τα κοστούμια των γυναικών του χορού, στους χρωματικούς τους συνδυασμούς και στην εικόνα των ανάλαφρων πτυχώσεων, έδωσαν κίνηση στο σχήμα του σώματος της ομάδας όπως πλαισίωσε ως σύνολο την ηρωίδα Ηλέκτρα.
Οι ηθοποιοί
Οι ηθοποιοί της παράστασης έδωσαν με ερμηνευτικές διακυμάνσεις τα χαρακτηριστικά των ηρώων της τραγωδίας που κλήθηκαν να υπηρετήσουν. Υποκριτικά, σε γενικές γραμμές, κρατήθηκαν οι ισορροπίες του έργου από μικρές ψηφίδες που έπεσαν με τη δύναμη των επιχειρημάτων στον αγώνα των λόγων χρωματίζοντας αισθητικά τα φωνήεντα και τα σύμφωνα του δράματος.
Οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι με καλές στιγμές, άφησαν να διαφανεί και μια άπειρη άρθρωση του σώματος στην αναμέτρηση με τον υπερβατικό λόγο των μεγάλων έργων.
Ο χορός των γυναικών με καλλίφωνη εκφορά πλαισίωσε τους πρωταγωνιστές στην -εξελικτική και με ανατροπές- πορεία του αγώνα τους, έως την «από μηχανής» λύση του δράματος.
Ο ρόλος του αγγελιαφόρου αποδόθηκε με εύπλαστη θέρμη και εκφραστικές ανήσυχες τροπές, μεταφέροντας επί σκηνής τις συνδέσεις των γεγονότων και τον απόηχο της συνέλευσης των πολιτών του Δήμου, σχετικά με την τύχη του Ορέστη.
Ο ρόλος του Τυνδάρεω, άφησε μια ζωηρή εντύπωση, στο κωμικό εκείνο μετέωρο σημείο του τραγικού, πάνω στην κόψη και στην ελευθερία των γηρατειών.
Ο ρόλος του Απόλλωνα, ως από μηχανής θεού, είχε την ήρεμη στιβαρότητα της πειθούς στην θέσφατη επιβολή της λύσης του δράματος. Η φωνή του ακούστηκε συμφιλιωτική, στη διάσταση της σοφής έμπειρης παρατήρησης, όπως αναδύθηκε μέσα από το πλήθος των θεατών, στο υποδεικτικό σκηνοθετικό μοτίβο της συνισταμένης της κοινής γνώμης στη σύγχρονη αντιπαράθεση.
Ορέστης του «από σκηνής φιλοσόφου» ποιητή Ευριπίδη: Αγώνας διερεύνησης της ανθρώπινης ψυχής, στο παράδειγμα των μύθων του κύκλου των Ατρειδών. Τραγωδία πολιτικού στοχασμού ως σχόλιο υπεύθυνης επιλογής και δίκαιης κρίσης των πολιτών στο πολίτευμα της δημοκρατίας.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Ο Ευριπίδης γράφει τον «Ορέστη» σε μια αντιηρωική εποχή και το μυθικό περιβάλλον του έργου αντανακλά αυτή τη συνθήκη.
Σήμερα ζούμε μια αντίστοιχη περίοδο – και δεν εννοώ μονάχα στην Ευρώπη και δεν εννοώ μονάχα στα τελευταία χρόνια της κρίσης.
Σ’ αυτόν τον κόσμο, όπου οι αξίες κλονίζονται και η ανάγκη για επιβίωση βγάζει στο φως τη θνητή μας φύση, ανεβαίνει σήμερα ο «Ορέστης». Τα πρόσωπα αγριεύουν, οι ψυχές ταράζονται, οι σκέψεις μας θολώνουν. Πώς να είσαι ψύχραιμος και από πού να κρατηθείς όταν το αίμα βράζει μέσα μας και γύρω μας, όταν το Τέλος πλησιάζει καλπάζοντας;
Τη θέση του πολίτη σε μια πολιτεία που κλυδωνίζεται, θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε με την παράστασή μας. Αλλά και τη θέση μιας πολιτείας που αυτοτιμωρείται τιμωρώντας. Κι αν κάτι μας διαφοροποιεί από το Μύθο του Ορέστη είναι πως όλοι μας ξέρουμε ότι «από μηχανής θεοί» δεν υπάρχουν πια.
Ορέστης του Ευριπίδη – συντελεστές
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία: Γιάννης Αναστασάκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιάννης Θαβώρης
Μουσική: Μπάμπης Παπαδόπουλος
Κίνηση: Αλέξης Τσιάμογλου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βουδούρης
Boηθός σκηνοθέτη: Σαμψών Φύτρος
Βοηθός Σκηνογράφου: Ελίνα Ευταξία
Φωτογράφιση παράστασης: Τάσος Θώμογλου
Οργάνωση Παραγωγής: Marleen Verschuuren
Ηθοποιοί
Χρίστος Στυλιανού: Ορέστης
Ιωάννα Κολλιοπούλου: Ηλέκτρα
Δάφνη Λαμπρόγιαννη: Ελένη
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Αγγελιοφόρος
Δημήτρης Μορφακίδης: Πυλάδης
Δημοσθένης Παπαδόπουλος: Απόλλωνας
Μαριάννα Πουρέγκα: Ερμιόνη
Κώστας Σαντάς: Τυνδάρεως
Χρήστος Στέργιογλου: Τρώας
Χριστόδουλος Στυλιανού: Μενέλαος
Χορός: Ελευθερία Αγγελίτσα, Μομώ Βλάχου, Στελλίνα Βογιατζή, Αναστασία Εξηνταβελόνη, Παυλίνα Ζάχρα, Μαρία Κωνσταντά, Χριστίνα Παπατριανταφύλλου.
Μαρία Πετεβή, Ελίνα Ρίζου, Εύη Σαρμή, Χριστίνα Χριστοδούλου, Στυλιανή Ψαρουδάκη.
cityculture.gr / Ορέστης του Ευριπίδη / θέατρο / κριτική Άγγελα Μάντζιου