Παναγία του Βλαντίμιρ, φύλακας πασών των Ρωσιών

Written by

Αν κάποιος ήθελε να σε ζωγραφίσει, Παρθένε,

Θα χρειαζόταν το φως των άστρων και όχι των Χρωμάτων,

ώστε σαν Πύλη Φωτός, να σε ζωγράφιζε με φώς∙

όμως τα ουράνια σώματα δεν υπακούουν στα λόγια των θνητών∙

με όσα μας εκχώρησαν οι νόμοι της ζωγραφικής κι η φύση,

μ’ αυτά ο άνθρωπος θα σε ιστορίσει και θα σε ζωγραφίσει.

(Κωνσταντίνος ο Ρόδιος, τέλη 9ου αι.)

 

          Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Βλαντίμιρ μια από τις πιο γνωστές εικόνες της Ρωσίας συνδέεται με τον ρωσικό λαό από τις απαρχές του ακόμα. Ο πιστός λαός την ευλαβείται πολύ ενώ η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων.

         Η παράδοση αποδίδει την ιστόρηση της ιεράς εικόνας στον Ευαγγελιστή Λουκά. Έως και το 450 η εικόνα βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ και κατόπιν μεταφέρθηκε στο ναό της Ελεούσας Κωνσταντινουπόλεως, που κτίσθηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Β’ Κομνηνό (1118 – 1143). Ο πατριάρχης Λουκάς Χρυσοβέργης (1157-1169) τη δώρισε στον κνέζη Γιούρι Βλαντιμίροβιτς Ντολγκορούκι ο οποίος την τοποθέτησε στο γυναικείο μοναστήρι του Βισεγκόροντ.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, ο πρώτος αγιογράφος της Παναγίας ΟδηγήτριαςPskov State United Historical, Architectural and Fine Arts Museum, 16ος αι.

 

          Το 1155 ο πρίγκιπας Αντρέι Βογκομπουλίσκι την μετέφερε στο Βλαντίμιρ όπου έχτισε έναν μεγαλόπρεπο ναό αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου για να τοποθετήσει την πολύτιμη αυτή εικόνα, η οποία έμεινε στο Βλαντίμιρ για τρεις αιώνες.

Το Βλαντίμιρ είναι πόλη της Ρωσίας, πρωτεύουσα της ομώνυμης περιφέρειας και είναι χτισμένο στον ποταμό Κλιάζμα, 176 χλμ ανατολικά της Μόσχας.  Κατά παράδοση η ίδρυση της πόλης ανάγεται στο έτος 1108. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, αποδίδεται η ίδρυση της πόλης καθώς και το όνομά της στο Βλαδίμηρο Μονομάχο, που κληρονόμησε την περιοχή ως τμήμα του Πριγκιπάτου του Ροστόφ-Σούζνταλ τον 11ο αι. Η ίδρυσή του αποδίδεται στην πρόθεση του Βλαδίμηρου να απομακρυνθεί από τα αρχαία κέντρα της επιρροής των βογιάρων, όπως το Ροστόφ και το Σούζνταλ.

Προσκύνηση της Ι. εικόνας από τον Μητροπολίτη Κιέβου, 1549–1552

 

Σ’ όλο αυτό το διάστημα η Παναγία δε σταμάτησε να ελεεί και να βοηθεί όσους επικαλούνταν τη βοήθειά της. Το ότι γλύτωσε ανέγγιχτη από μια φωτιά που έκαψε τον καθεδρικό ναό, μετ’ ότι γλύτωσε από την λεηλασία των Τατάρων, με τ’ ότι συνόδευσε τον πρίγκιπα Ανδρέα στις μάχες που έδωσε κοντά στο Βόλγα με τους Βούλγαρους, αλλά και πολλά άλλα θαύματά, της έδωσαν τη φήμη της θαυματουργής εικόνας.
Όταν ο τρομερός Τιμούρ Λένκ επιτέθηκε στη Μόσχα το 1395,ο πρίγκιπας Βασίλειος Ντιμιτρίεβιτς και ο μητροπολίτης Κυπριανός, λιτάνευσαν την εικόνα για να σώσουν την πόλη. Η λιτανεία κράτησε 10 ημέρες και στις 26 Αυγούστου 1395, χιλιάδες λαού την υποδέχθηκαν και την τοποθέτησαν στον καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Εκείνη τη στιγμή ο Ταμερλάνος κοιμόνταν στη σκηνή του και είδε ένα τρομερό όνειρο
Κατέβαιναν λέει από ένα ψηλό βουνό πολλοί αρχιερείς κρατώντας χρυσές ποιμαντορικές ράβδους και από πάνω τους στέκονταν μια γυναίκα μέσα σε μία λάμψη. Γύρω της αμέτρητοι άγγελοι κρατούσαν πύρινα σπαθιά. Ξαφνικά όρμησαν κατά πάνω του. Ξυπνώντας τρομαγμένος ρώτησε τους συμβούλους περί τίνος πρόκειται. Εκείνοι του είπαν πως ήταν η προστάτρια των Ρώσων, η Παναγία των χριστιανών. Ο Ταμερλάνος αποφάσισε υποχώρηση.

Το Χρονικό που αναφέρει το γεγονός κλείνει λέγοντας: «Και έφυγε ο Ταμερλάνος διώχνοντάς τον η δύναμη της Παναγίας». Στο μέρος που ο λαός υποδέχτηκε την εικόνα της Παναγίας του Βλαντίμιρ, χτίστηκε η Ιερά Μονή Σρετένσκι. Επίσης, σ’ αυτήν την εικόνα αποδίδονται οι νίκες των Ρώσων κατά των Τατάρων το 1408,1451,1459. Διάσημη είναι και η μάχη στον ποταμό Ούγκρα, όταν στις 23 Ιουνίου 1480 ο Αχμέτ Χαν υποχώρησε μπροστά στον κνέζη Ιωάννη τον Γ, χωρίς μάχη. Όλος ο στρατός του κατελήφθη από έναν ανεξήγητο φόβο.

          Εικάζεται ότι ο άθεος Στάλιν κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Γερμανούς, πάνω στην απόγνωσή του «επιβίβασε» την εικόνα σε ένα αεροπλάνο και έκανε «εναέρια» λιτανεία γύρω από τη Μόσχα. Μετά από λίγο τα γερμανικά στρατεύματα υποχώρησαν.

          Το 1480 η εικόνα μεταφέρθηκε οριστικά στη Μόσχα. Μπροστά της ανακηρύσσονταν οι πατριάρχες και στέφονταν οι τσάροι. Τον 15ο αιώνα, μετά από διαμαρτυρίες και απαίτηση των κατοίκων του Βλαντίμιρ, που ζητούσαν την εικόνα τους, ο Άγιος Ανδρέας (Ρούμπλιεφ) αγιογράφησε ένα αντίγραφο, το οποίο τοποθέτησε στο Βλαντίμιρ στη θέση του πρωτοτύπου.

          Το 1918 μεταφέρθηκε στο Μουσείο Ιστορίας της Μόσχας και από εκεί στην Γκαλερί Τρετιακώφ, όπου βρίσκεται και σήμερα σ’ ένα παρεκκλήσι.

 

Ι. Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βλαντίμιρ 1155

 

Ι. Μονή Σρετένσκι 1395

Σύναξις της Υπεραγίας Θεοτόκου του Βλαντίμιρ, 15ος αι.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η απελευθέρωση της Μόσχας από την επιδρομή του χάνου Ακμάτ, 1480

 

Το έτος 2016 ανακηρύχθηκε επίσημα ως έτος Ελληνορωσικής φιλίας.

γράφει  ο  Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος –Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού / Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης