Πρωτίστως να πω ότι η παράσταση ήταν ανατριχιαστική. Συγκλονιστική. Κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο μέχρι το τέλος. Ενώ, σε πολλές στιγμές το κοινό κρατούσε την ανάσα του και τίποτα δεν μπορούσε να διασπάσει την προσήλωσή του.
Κάθε χρόνο το Φεστιβάλ Ολύμπου ορίζει μία τιμώμενη χώρα η οποία καλείται να συμμετέχει σε αυτό είτε με εικαστικές εκθέσεις, είτε με παραστάσεις ή συναυλίες. Φέτος η Κύπρος, ως τιμώμενη χώρα, συμμετείχε στο Φεστιβάλ με την εξαιρετική παράσταση Πέρσες του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη.
Η τραγωδία του Αισχύλου είναι η αρχαιότερη σωζόμενη και η πρώτη βασισμένη σε ιστορικά γεγονότα. Ο ποιητής την έγραψε οχτώ χρόνια μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας, στην οποία ηττήθηκε ο Ξέρξης παρόλη την στρατιωτική υπεροχή του. Μάλιστα, ο Αισχύλος συμμετείχε και ο ίδιος στην ναυμαχία.
Η τραγωδία αφορά την πλευρά των Περσών και όχι των Ελλήνων. Αφηγείται το πώς οι Πέρσες αναμένουν τα νέα από την Ελλάδα και την αντίδρασή τους στα φρικτά νέα της ήττας. Σκιαγραφεί την αγωνία της βασίλισσας Άτοσσας, μητέρας του Ξέρξη και συζύγου του ήδη νεκρού Δαρείου, για το αν ο γιός της είναι ζωντανός, αλλά και για την τύχη του λαού μετά την ήττα. Στην τραγωδία αυτή το μεγαλύτερο ρόλο τον κρατά ο χορός, αποτελούμενος από τους γέρους σύμβουλους της βασίλισσας. Στην κορύφωση της οδύνης, και για να ακουστεί μία φωνή σύνεσης μέσα στον θρήνο, καλείται το πνεύμα του Δαρείου από τον κάτω κόσμο. Είναι αυτός που ηρεμεί το πανικόβλητο λαό που θρηνεί το χαμένο μεγαλείο και τη δύναμη της Περσίας. Αλλά και για να τον αποτρέψει από μία νέα εκστρατεία εκδίκησης και αφανισμού των Ελλήνων, λίγο πριν φθάσει στην πόλη ο ίδιος ο Ξέρξης. Το έργο γράφτηκε από τον Αισχύλο ως προειδοποίηση προς τους Έλληνες για τις επιπτώσεις της αλαζονείας, που μπορεί να προκύψει μετά από μία νίκη σαν αυτήν της ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Και σαν παράδειγμα φέρνει τους Πέρσες που θεωρούσαν εαυτόν ανίκητο.
Η ανατρεπτική ματιά του σκηνοθέτη Άρη Μπινιάρη μεταμορφώνει τους γέροντες του χορού σε ανδρειωμένους πολεμιστές, που είναι έτοιμοι σε κάθε περίπτωση να ριχθούν στην μάχη. Ο χορός αποτελείται από δεκατρία άτομα. Τα χορικά δεν απαγγέλλονται αλλά τραγουδιούνται. Ο ρυθμός ακολουθεί τον χτύπο της καρδιάς και ενισχύεται με ένα ή δύο τύμπανα και έναν τζουρά. Η ένταση αυξάνει σταδιακά, ενώ οι δυνατές λέξεις επαναλαμβάνονται συνεχώς, μέχρι να επιτευχθεί η κορύφωση. Και μετά, για αρκετά δευτερόλεπτα ξαφνική σιωπή. Εκκωφαντική σιωπή που ενισχύει, αλλά ταυτόχρονα εκτονώνει, την προηγούμενη ένταση. Η κίνηση του χορού ακολουθεί τον ρυθμό και θυμίζει ομαδική εμψύχωση πριν ριχθούν στην μάχη. Είναι, ίσως, ο συγκλονιστικότερος χορός που έχω δει σε τραγωδία. Η δύναμη του ρυθμού μεταδίδεται και στο κοινό, που όσο προχωρά η παράσταση ξαφνιάζεται όταν σταματά για τους διαλόγους.
Η Άτοσσα της Καριοφυλιάς Καραμπέτη, είναι δυναμική. Δεν χάνει ούτε στιγμή, σχεδόν, την αυτοκυριαρχία της. Μιλάει με ήπια χαμηλή φωνή, όπως μία βασίλισσα οφείλει να κάνει, για να ηρεμίσει το χορό, το λαό. Η μόνη στιγμή που φανερώνει την αγωνία της, και μπαίνει στον ρόλο της μητέρας, είναι όταν μαθαίνει ότι ο γιος της ζει. Εκεί, το ξαφνικό γέλιο ανακούφισης που της ξεφεύγει και ο τρόπος με τον οποίο το μαζεύει, δείχνει το υποκριτικό μεγαλείο της ηθοποιού. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η Καραμπέτη καταπονείται σωματικά σε αυτόν τον ρόλο. Κατά την διάρκεια της επίκλησης του πνεύματος του Δαρείου, που διαρκεί σίγουρα πάνω από πέντε λεπτά, είναι γονατισμένη και περιστρέφει το κεφάλι της.
Μόλις τελειώνει η επίκληση σηκώνεται και χωρίς να χάσει ούτε ένα βηματισμό πηγαίνει στην άκρη της σκηνής. Αρχίζει να περιστρέφεται, όπως οι δερβίσηδες στον μυστικιστικό χορό τους. Ο χορός της διαρκεί όσο και η παρουσία του Δαρείου. Σχεδόν δεκαπέντε λεπτά. Χωρίς να χάσει τον ρυθμό της, χωρίς να χάσει την ανάσα της, μόλις σταματά μιλά κανονικά με τον ήπιο τόνο της βασίλισσας. Η Καριοφυλιά Καραμπέτη σε αυτόν τον ρόλο αποδεικνύει περίτρανα ότι είναι μεγάλη τραγωδός.
Στον ρόλο του Δαρείου ο Νίκος Ψαράς σηκώνει επάξια το βάρος του ρόλου. Με επιβλητική αν και ήρεμη φωνή παραδέχεται ότι το εγχείρημα του γιου του Ξέρξη να καθυποτάξει την Ελλάδα είναι, αν μη τι άλλο, ανόητο, ενώ προβλέπει την πτώση της δυναστείας και της περσικής αυτοκρατορίας.
Το μόνο που χάλασε ίσως την μαγεία της όλης παράστασης ήταν ο Ξέρξης του Αντώνη Μυριαγκού. Η ερμηνεία είχε σκαμπανεβάσματα, και ατυχεί ξεσπάσματα, μειώνοντας την έντονη ψυχολογική κατάσταση ενός βασιλιά που γκρεμίστηκε άδοξα από το βάθρο του. Αν και εν τέλει παρέμεινε βασιλιάς των Περσών, μετά τις παραινέσεις της Άτοσσας και του Δαρείου.
Ο κορυφαίος του χορού αξίζει επίσης συγχαρητήρια. Η παράσταση όπως είπα και στην αρχή ήταν ανατριχιαστική. Δικαίως το κοινό, στο αρχαίο θέατρο του Δίου, χειροκρότησε όρθιο και για αρκετή ώρα, φωνάζοντας μπράβο.
Οι συντελεστές της παράστασης:
Μετάφραση: Παναγιώτης Μουλλάς
Σκηνοθεσία/Μουσική Δραματουργία: Άρης Μπινιάρης
Μετρική Διδασκαλία: Θεόδωρος Στεφανόπουλος
Σκηνικά: Κωνσταντίνος Λουκά
Κοστούμια: Ελένη Τζιρκαλλή
Κινησιολογία: Λία Χαράκη
Σχεδιασμός Φωτισμών: Γεώργιος Κουκουμάς
Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Χειμώνας
Ερμηνεύουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Άτοσσα), Χάρης Χαραλάμπους (Αγγελιαφόρος), Νίκος Ψαρράς (Δαρείος), Αντώνης Μυριαγκός (Ξέρξης)
Χορός: Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Νεκτάριος Θεοδώρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Άρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Μάνος Πετράκης, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής
