Σίκο Μπουάρκε Βουδαπέστη κριτική Άγγελα Μάντζιου

Written by

Σίκο Μπουάρκε Βουδαπέστη

κριτική Άγγελα Μάντζιου

Βιβλίο στο μεταίχμιο δύο εαυτών, δύο χωρών, στη σκιά της λογοτεχνίας και της γραφής, των βιβλίων και της καθημερινότητας της ζωής ανάμεσα σε δύο ταυτότητες.


Ανάμεσα σε δύο γλώσσες, τα Πορτογαλικά και τα Ουγγρικά, την γλώσσα της γραφής και της αφιέρωσης όπως σημειώνει η μεταφράστρια του βιβλίου, κινούνται οι εξομολογήσεις ενός συγγραφέα που γράφει λόγους και βιβλία για άλλους και βρίσκεται ανάμεσα σε δύο γυναίκες και δύο ζωές σε διαφορετικούς τόπους.


Το βιβλίο «Βουδαπέστη», μετατοπίζει τα λογοτεχνικά όρια σε ένα παιχνίδισμα επιθυμιών και προσδοκιών, συνδυασμών και επιλογών, τυχαιοτήτων και προγραμματισμών. Με ονόματα δανεισμένα από τους παίκτες της Εθνικής Ουγγαρίας του 1954, ο Βραζιλιάνος συγγραφέας δίνει τίτλους σε ήρωες και χώρους στο βιβλίο του. Γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, με χιούμορ και μια διάθεση ανοίγματος σε νέες οπτικές, με την αύρα αναφορών σε άλλους συγγραφείς, αφουγκράζεται κάτι από τη ζωηρότητα και ανησυχία του ύφους τους, μπολιασμένη στον δικό του τρόπο θεώρησης του κόσμου της γραφής και της λογοτεχνίας.


Παρατηρήσεις και διαπιστώσεις για την λογοτεχνική γλώσσα και την λειτουργία της επικοινωνίας, ενταγμένες στην σύγχρονη εποχή των αεροπορικών ταξιδιών, των μαζικών μετακινήσεων, των απρόβλεπτων επιλογών και των κωδίκων της κουλτούρας, συμφύρονται συγκριτικά με τις προσωπικές εκμυστηρεύσεις του συγγραφέα ο οποίος μελετά το ύφος αυτών για τους οποίους γράφει δίνοντας υπόσταση στο έργο τους.

Οι ήρωες του βιβλίου με τα δανεικά ονόματα και με ποικίλες επαγγελματικές ιδιότητες γίνονται πρόσωπα στα βιβλία που υπογράφει με ονόματα ξένα κι όχι με το δικό του όνομα. Μια παρόρμηση τον ωθεί να αποκαλύψει στην μία από τις δύο γυναίκες που αγαπά, την αληθινή ταυτότητα του συγγραφέα του βιβλίου που εκείνη διαβάζει. Όταν ο ίδιος καταφέρνει να γράψει ένα βιβλίο με τα πραγματικά ονόματα και τα συμβάντα της ζωής του ανάμεσα στις δύο χώρες, νιώθει παράξενα όταν ομολογεί σε μια ομήγυρη συγγραφέων ότι δεν είναι αυτός ο συγγραφέας του βιβλίου. Την ίδια δήλωση αποποίησης δεν αποτολμά παρά μόνο ως εσωτερική σκέψη μπροστά στην άλλη γυναίκα, την οποία ερωτεύεται παράλληλα με τα βήματα κατάκτησης της Ουγγρικής γλώσσας.


Ξαφνιάζουν ευχάριστα τον αναγνώστη η προφορική ροή και η αμεσότητα αναφορών σε συνήθειες της καθημερινότητας, ο εξομολογητικός τόνος, οι γρήγορες σκέψεις και το ανάλαφρο στυλ της οπτικής. Η οικειοποίηση του ξένου ονόματος, η πλαστότητα της υπογραφής και η σφραγίδα του ύφους, βρίσκεται στον πυρήνα προβληματισμού του βιβλίου, παράλληλα με την εξιστόρηση περιπετειών. Τα κεφάλαια του βιβλίου έχουν ως τίτλους τις φράσεις εισαγωγής της κάθε ενότητας ή άλλες φράσεις ενταγμένες στη ροή της αφήγησης.


Στο επίκεντρο της λογοτεχνικής παραγωγής και της αξίας των πολιτισμικών αγαθών, της προσωπικής λάμψης και της φήμης ενός συγγραφέα και της σκιάς του- του ανωνύμου προσώπου, εκείνου που κρύβεται πίσω από την δημιουργία και το οποίο υπογράφει με το όνομα ενός άλλου- εκφράζονται σκέψεις και προβληματισμοί ανατροπών σε θέματα είναι- φαίνεσθαι, γνήσιο- πλαστό, στο διπολικό σχήμα γραφής και υπογραφής ενός έργου τέχνης.


« Άλλο είδος παράλληλου συγγραφέα (που αποκαλείται επίσης nègre ή, πιο μοντέρνα, ghost) είναι εκείνος που γράφει ώστε άλλοι να απολαύσουν την υποτιθέμενη ή πραγματική δόξα να δουν το όνομά τους γραμμένο στο εξώφυλλο ενός βιβλίου. Αυτό πραγματεύεται φαινομενικά το μυθιστόρημα – Βουδαπέστη- του Σίκο Μπουάρκε ντε Ολάντα, κι όταν λέω «φαινομενικά», είναι γιατί ο συγγραφέας «φάντασμα», τις κωμικοτραγικές περιπέτειες του οποίου παρακολουθούμε διασκεδαστικά, αλλά και συμπονετικά ταυτόχρονα, είναι απλώς η ασυνείδητη αιτία μιας διαδικασίας διαδοχικών επαναλήψεων που, παρότι δεν αφορούν σύμπαντα ούτε και λογοτεχνίες, αφορούν αναμφισβήτητα συγγραφείς και βιβλία». ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΣΙΚΟ ΜΠΟΥΑΡΚΕ ΝΤΕ ΟΛΑΝΤΑ του Ζοζέ Σαραμάγκου. Σελ. 9-10


Από το βιβλίο του Ζοζέ Σαραμάγκου Το τετράδιο Μετάφραση Αθηνά Ψυλλιά

«Έξω από την Ουγγαρία δεν υπάρχει ζωή, λέει μια παροιμία, και καθώς την έπαιρνε κατά γράμμα, η Κρίσκα δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να μάθει ποιος ήμουν ή τι έκανα, από πού ήμουν. Μια πόλη που την έλεγαν Ρίο ντε Τζανέιρο, τα τούνελ της, οι οδογέφυρές της, οι παράγκες της από χαρτόνι, τα πρόσωπα των κατοίκων της, η γλώσσα που μιλούσαν εκεί, τα ουρουμπού και τα αιωρόπτερα, τα χρώματα των ρούχων και η μυρωδιά της θάλασσας, όλα αυτά για την Κρίσκα δεν ήταν τίποτα, ήταν μόνο το υλικό των ονείρων μου». Σελ.70

« Ο συγγραφέας του βιβλίου μου δεν είμαι εγώ, συμπλήρωσα και το πλήθος ξέσπασε σε γέλια». Σελ. 157

«Ούτε και θα χρειαζόταν να ζήσω στην απομόνωση ή μεταμφιεσμένος, γιατί όντας ένας ανώνυμος καλλιτέχνης και όχι κάποιος που έχασε τη δόξα του, δεν είχαν να φοβηθώ τον δημόσιο σαρκασμό». Σελ.102

«Για έναν μετανάστη, η προφορά μπορεί να είναι ένα είδος εκδίκησης, ένας τρόπος να κακομεταχειριστεί τη γλώσσα που τον καταπιέζει. Θα αναμασάει πάντα κάποιες λέξεις από αυτή τη γλώσσα που δεν εκτιμά, αυτές που του είναι απαραίτητες για τη δουλειά του και για την καθημερινότητά του, ούτε μία παραπάνω. Και ακόμη κι αυτές, θα τις ξεχάσει στο τέλος της ζωής του για να επιστρέψει στο λεξιλόγιο της παιδικής του ηλικίας». Σελ.121

«Εκείνη τη μετέωρη στιγμή με μια φωνή που δεν ήταν η δική μου, της ανακοίνωσα: ο συγγραφέας του βιβλίου είμαι εγώ». Σελ.107

«Ευτυχώς, μου ανήκαν τα όνειρα, και στα όνειρα ήμουν πάντα σε μια γέφυρα στον Δούναβη, στις νεκρές ώρες της νύχτας, να χαζεύω τα μολυβένια νερά». Σελ.157

« Έπρεπε να αποδείξω ότι εξακολουθούσα να είμαι ο Ζοζέ Κόστα, που υπερασπιζόταν το όνομά του, ο οποίος για τίποτα στον κόσμο δεν θα εγκατέλειπε την ανωνυμία». Σελ. 86

«Ο συγγραφέας του βιβλίου μου δεν είμαι εγώ, ήθελα να της πω, αλλά δεν μου έβγαινε η φωνή και όταν μπόρεσα να μιλήσω, το μόνο πράγμα που είπα ήταν: μόνο εσένα έχω». Σελ.156

Βουδαπέστη
Συγγραφέας:
BUARKE SIKO – Σίκο Μπουάρκε
Εκδότης: Καστανιώτης
ISBN: 978-960-03-6437-8



cityculture.gr / Σίκο Μπουάρκε Βουδαπέστη / κριτική / Άγγελα Μάντζιου