• Την εσπέραν εκείνην, παραμονήν των Χριστουγέννων του έτους 185…, δύο παιδία κατήρχοντο με ζωηρά βήματα το λιθόστρωτον και οι πόδες των, ασυνήθιστοι εις τα πέδιλα, τα οποία είχον φορέσει ίσως εκτάκτως την εσπέραν εκείνην,… (Της Κοκκώνας το σπίτι).
Με κάλαντα -μέσα σε φωνές ανθρώπων που σιγά- σιγά ησύχασαν- ξεκίνησε η παράσταση, που παρακολουθήσαμε στο Καφεθέατρο Ελληνικόν, σε σκηνοθεσία-δραματουργική επεξεργασία- κ. Δ. Σακατζή. Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη, μία παράσταση αφηγηματικής δράσης, ψυχογραφικής κοινωνικής λαογραφίας, στον θεματικό κύκλο της γιορτής των Χριστουγέννων και στον χώρο ενός καφωδείου-καφεθεάτρου, σε συνειρμικό συμβολισμό λαϊκότητας, γιορτινής συμμετοχικής ενατένισης. Στη μικρή σκηνή του καφεθεάτρου, χώρεσε όλη η ενέργεια του κειμένου και της θεατρικής δράσης, ο λόγος ακούστηκε μεστός, καθαρός και παραμυθητικός, σμιλεμένος από έναν λεπταίσθητα ευαίσθητο παρατηρητή- συγγραφέα, ο οποίος κατέγραψε -με τόσο ιδιαίτερη γλώσσα στα διηγήματά του- έναν ολόκληρο κόσμο στις λεπτομερείς του εκφάνσεις, νησιωτικό και αστικό παράλληλα, φυσικό και μεταφυσικό ταυτόχρονα, με επίκεντρο στοχασμού τον άνθρωπο, τις περιπέτειες και τα δεινά του.
Τέσσερεις άνδρες ηθοποιοί στη σκηνή και μία γυναικεία μορφή στη σκιά, στον απόηχο των λόγων τους και των μουσικών μοτίβων σύνδεσης των ιστοριών αφήγησης, εξιστόρησαν με τη ζωηρή ενάργεια των παραμυθιών, τα περιστατικά ιστοριών, που ακουμπούν στη νύχτα της χαρμόσυνης γιορτής των Χριστουγέννων στον κύκλο του δωδεκαήμερου, φωτίζοντας παράλληλα και το κοινωνικό σκηνικό των ανθρώπων. Ανθρώπων όλων των ηλικιών, σε μια μικρογραφική κλίμακα επιμέρους καταγραφής των όψεων της περιπέτειας της ζωής τους.
Η αφηγηματική αναπαράσταση έδωσε, με μεγάλη εκφραστική πλαστικότητα, δυνατές εικόνες δράσης- τόσο στην κίνηση όσο και στην ακινησία τους- και με ελάχιστα μέσα επί σκηνής, δημιούργησε μια συμμετοχική ατμόσφαιρα ευφρόσυνης κατάνυξης, αυθεντικής λαϊκότητας και θεατρικής προσήλωσης, που γεννούν τα μεγάλα καλλιτεχνικά έργα.
Η σκηνοθετική σκέψη κέντησε στα θεματικά κέντρα των ιστοριών πολλές αποχρώσεις ηχομιμητικής , σωματικής δράσης, με υπόβαθρο το κείμενο, που αναδείχθηκε ποικιλοτρόπως σε μια αισθαντική παράσταση η οποία είχε τη χαρμολύπη της ασημαντότητας και του μεγαλείου της ύπαρξης. Φωνές, ανθρώπινοι χαρακτήρες, ιστορίες κωμικής και δραματικής έντασης, συμβάντα και ένας έμμεσος σχολιασμός, αθώος στο βαθύτερο κοίταγμά του, αξιοποιήθηκαν από τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς της παράστασης που υποδύθηκαν πολλούς ρόλους, με τρόπο ιδιαίτερα άμεσο και διεισδυτικό, ως εικόνες θεάτρου που μιλά βιωματικά για την ύλη ζωής, για τα έθιμα και τα ήθη μιας εποχής, για την κοινωνία και τους ανθρώπους, για τη φτώχεια, τον έρωτα, την ξενητιά, τις συνήθειες της καθημερινότητας, με μια φιλοσοφική- φυσική θρησκευτικότητα.
Τα συνδετικά μοτίβα της μουσικής και των τραγουδιών-χορών, εκτελεσμένα με το ανάλογο ύφος, εμπλούτισαν την παράσταση, άγγιξαν το νοσταλγικό πεδίο αναζήτησης της εξιδανικευμένης γυναικείας μορφής και τη λαϊκότητα μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, ενός νησιού του 19ου αιώνα, στις ποικίλες ιστορίες της κοινωνίας των ανθρώπων. Ανθρώπων, στην ομίχλη των περασμένων χρόνων και του παλιού καιρού, που άφησαν το στίγμα τους στους λογοτεχνικούς ήρωες του μεγάλου αυτού συγγραφέα και αποτελούν -στο ποιητικά αθώο τους υπόβαθρο- βιωματική ύλη Ελληνικότητας, ως συμβολική ψίχα ανάγνωσης του σύμπαντος κόσμου.
• Η θεια -Κυρατσώ, μετά τόσα έτη, εφόρεσεν επ’ ολίγας στιγμάς χρωματιστήν πολίτικην μανδήλαν, διά ν’ ασπασθή τα στέφανα. Και την παραμονή του Αγίου Βασιλείου το εσπέρας, ισταμένη εις τον εξώστην, ηκούσθη φωνούσα προς τους διερχομένους ομίλους των παίδων:
«Ελάτε, παιδιά, να τραγ’δήστε!». (Ο Αμερικάνος).
Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη, παράσταση δυνατής ενέργειας και ευαίσθητης έκφρασης, που της αξίζει τόσο το θερμό χειροκρότημα των θεατών όσο και ο έπαινος της κριτικής.
Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη
Σκηνοθεσία-Δραματουργική επεξεργασία : Δημήτρης Σακατζής
Επιμέλεια μουσικής-Τραγούδι : Έλσα Μουρατίδου
Παίζουν:
Αλέξανδρος Καλτζίδης, Δημήτρης Κουστολίδης, Δημήτρης Σακατζής, Περικλής Σταύρου.