Ο Αυστριακός εξπρεσιονιστής καλλιτέχνης Egon Schiele (Έγκον Σίλε) (1890-1918) επηρεάστηκε από την Αρ Νουβό ενώ γνωστή ήταν η ιδιαίτερη σχέση που είχε με τον Gustav Klimt του οποίου υπήρξε προστατευόμενος. Η τέχνη του Egon Schiele απασχόλησε και προβλημάτισε το ευρύ κοινό σε τέτοιο βαθμό ώστε να κατηγορηθεί για πορνογραφία σε κάποια από τα έργα του και μάλιστα να φυλακισθεί γι’ αυτό. Ταραχώδης υπήρξε η ζωή του ζωγράφου όταν αυτός ήταν ακόμη νέος, αφού στην ηλικία των 15 χρόνων του έχασε τον πατέρα του από σύφιλη. Την απώλεια του πατέρα του ακολούθησε πολύ αργότερα η απώλεια της γυναίκας του Edith, η οποία προσβλήθηκε από την Ισπανική γρίπη ενώ η ίδια ήταν έγκυος. Ο Schiele πέθανε μόλις στα 28 του χρόνια, τρεις μέρες μετά τον θάνατο της γυναίκας του. Ασχολήθηκε με τα πορτρέτα, αυτοπροσωπογραφίες και την τέχνη του γυμνού σώματος. Αυτό που δεν είναι και τόσο γνωστό είναι ότι ο Schiele ήταν και ποιητής. Πολλά από τα ποιήματά του φυλάσσονται στο μουσείο Leopold της Βιέννης. Τα έργα του Schiele είτε ζωγραφικά είτε ποιητικά διακρίνονται για τα έντονα εξπρεσιονιστικά τους στοιχεία: την έντονη έκφραση συναισθημάτων και ευαισθησίας, την παραμόρφωση της πραγματικότητας, την ένταση, την πρόκληση, το υποκειμενικό στοιχείο.
Τα σχέδια του Egon Schiele αποτελούν όμως μια άλλη πτυχή του εξπρεσιονιστή ζωγράφου. Είναι μοντέρνα και αποκαλύπτουν την ιδιοσυγκρασία και την ταυτότητα του καλλιτέχνη. Δεν απουσιάζει ο ερωτισμός και η ένταση όμως αυτό που κυριαρχεί είναι η ευαισθησία, η αποτύπωση του γυμνού σώματος που άλλοτε αποδίδεται με δυναμική και ιδιαίτερη ένταση κι άλλοτε οι γραμμές λειαίνουν, απλοποιούνται. Ακόμη έμφαση δίνεται στην εστίαση του ανθρώπινου βλέμματος, την ανθρώπινη έκφραση. Στα σχέδια του Schiele τίποτε δεν είναι απόλυτο, δεν υπάρχουν κανόνες, δεν υπάρχει ακαδημαϊσμός. Οι φιγούρες και οι εκφράσεις είτε απλοποιούνται είτε γίνονται πιο σύνθετες και λεπτομερείς. Σταθεροί άξονες παραμένουν πάντα η ευαισθησία, ο αισθησιασμός και η έμφαση στο ανθρώπινο βλέμμα και σώμα.
Στα δύο αυτά σχέδια παρατηρούμε λιτές γραμμές να σχηματίζουν μια γυναικεία μορφή στην κάθε περίπτωση. Η Καθιστή γυναίκα με ανασηκωμένα πόδια (“Crouching woman with legs drawn up”) αποτυπώνεται με περισσότερες λεπτομέρειες από την άλλη καθιστή γυναίκα. Και οι δύο γυναίκες απεικονίζονται γυμνές και ελαφρώς παραμορφωμένες και επιμηκυμένες-εξπρεσιονιστικό στοιχείο. Η Καθιστή γυναίκα με τα ανασηκωμένα πόδια έχει τα μάτια της ανοιχτά και το βλέμμα της είναι χαμηλωμένο, ενώ η καθιστή γυναίκα με τα ανασηκωμένα χέρια έχει τα μάτια της κλειστά. Και στις δύο περιπτώσεις η γυναικεία μορφή παρουσιάζεται θηλυκή, ερωτική και αισθησιακή.
Γυμνή γυναίκα θηλάζει ένα βρέφος, (“Nude woman nursing an infant”), 1910, μολύβι.
Σε αυτό το σχέδιο προβάλλεται η γυναίκα ως σύμβολο ερωτισμού, σύμβολο αισθησιασμού και παράλληλα είναι σύμβολο μητρότητας με το βρέφος δίπλα της να θηλάζει από το γυμνό της στήθος. Ακόμη περισσότερο η γυναίκα εδώ παρουσιάζεται ως τροφός και σύμβολο ζωής. Οι γραμμές είναι λιτές και συγκεκριμένες, αφού αποσκοπούν περισσότερο στο να τονίσουν κυρίως τα βασικά γυναικεία χαρακτηριστικά. Οι γραμμές του βρέφους είναι πιο πυκνές επιτυγχάνοντας την χαρακτηριστική απόδοση της κίνησης του νηπίου που δοκιμάζει τη ζωή.
Tα δύο επόμενα σχέδια δημιουργήθηκαν τον ίδιο χρόνο (1909). Τα μάτια και των δύο ζευγαριών είναι κλειστά. Οι γραμμές και στα δύο σχέδια είναι λιτές, ωστόσο καταφέρνουν να αποδώσουν με μεγάλη ακρίβεια τη σωματικότητα στους Εραστές και τα χαρακτηριστικά των προσώπων του ζευγαριού που κοιμάται. Η σχεδιαστική λιτότητα στις δύο αυτές περιπτώσεις αφήνει χώρο στα συναισθήματα και στην ερωτισμό που αναπτύσσεται μεταξύ των δύο φύλων. Τονίζεται η σχέση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού που όμως βρίσκεται σε αρμονία, καμία μορφή δεν υπερισχύει της άλλης.
Στα δύο σχέδια όπου απεικονίζονται παιδιά παρατηρείται μια κοινωνική αντίθεση. Το πρώτο σχέδιο είναι περισσότερο πολυπληθές, απεικονίζονται τρεις παιδικές φιγούρες ενώ στο δεύτερο απεικονίζεται μόνο μία παιδική φιγούρα. Στην πρώτη περίπτωση τα παιδιά, που είναι παιδιά του δρόμου, απεικονίζονται με περισσότερες διαγραμμίσεις, με τσαλακωμένα ρούχα και υπάρχει μία ένταση, ενώ στη δεύτερη το μικρό παιδί δείχνει να είναι καλοαναθρεμμένο, οι γραμμές γίνονται πιο καμπυλωτές, πιο λείες και ελεγχόμενες, απουσιάζει η ένταση και κυριαρχεί απλότητα και ηρεμία. Το βλέμμα των τριών παιδιών του δρόμου δείχνει ανήσυχο, προβληματισμένο ενώ το παιδί στο πορτρέτο είναι ήρεμο.
Μέσα από μερικά μόνο παραδείγματα από τα σχέδια του Egon Schiele καταλαβαίνει κανείς τη σπουδαιότητα του τόσο μεγάλου, παρεξηγημένου και πολυσχιδούς εξπρεσιονιστή καλλιτέχνη. Τα σχέδια φανερώνουν το πρωτογενές στάδιο της ζωγραφικής του Schiele, την ένταση των γραμμών του. Κάθε σχέδιο, κάθε γραμμή του σχεδίου, είναι ένας δρόμος ευαισθησίας και αποκάλυψης του απεικονιζόμενου. Προφανώς ο καλλιτέχνης έβλεπε πιο πέρα από την εποχή του. Ζούσε ζωγραφίζοντας μια πραγματικότητα σχεδόν παραμορφωμένη και νοσηρή μα ταυτόχρονα αισθησιακή, αυθεντική, ανθρώπινη. Δεν είναι τυχαίο που ο Schiele υπήρξε προστατευόμενος του Gustav Klimt, αφού ο τελευταίος ασχολούνταν επίσης με το γυμνό στην τέχνη και το αισθησιακό. Κάπου εκεί βρίσκεται και το μοντέρνο, εκεί απέβλεπε η τέχνη των δύο αυτών Αυστριακών ζωγράφων, στο διαφορετικό, στο ανατρεπτικό μα πέρα από όλα, στο ανθρώπινο.
cityculture.gr/ γράφει η Βασιλική Ρούσκα