Το βιβλίο του Τσαγιού, Kakuzo Okakura, βιβλιοκριτική

Written by

KAKUZO OKAKURA
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΤΣΑΓΙΟΥ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΘΕΟΧΑΡΗ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΞΥ

Το βιβλίο του τσαγιού, του Ιάπωνα συγγραφέα Κακούζο Οκάκουρα (1862-1913), επιχειρεί την  ανίχνευση, αποτύπωση και  διασύνδεση των όψεων, των μέσων, των  τεχνικών που αφορούν την φιλοσοφία της τελετουργίας του τσαγιού. Από τον κινέζικο Ταοϊσμό ως την τελετή του ιαπωνικού Ζεν, η παραδοσιακή πρακτική ανάγεται σε μια ιεροτελεστία, η οποία συμπυκνώνει το νόημα ζωής, αισθητικής και τέχνης της Ανατολής έναντι της Δύσης.

Δοκιμιακού χαρακτήρα μελέτη, εξετάζει τον τρόπο έκφρασης της αισθητικής σκέψης της απόλαυσης μιας κούπας τσαγιού, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ιστορική, φιλοσοφική, πολιτισμική, κοινωνική, πολιτική  και οικονομική  ιδιαιτερότητα και ιδιοσυστασία της ασιατικής κοινωνίας.

Στα  επτά κεφάλαια του βιβλίου, με χαρακτηριστικούς τίτλους- Η κούπα της ανθρωπότητας, Οι σχολές του τσαγιού, Ταοϊσμός και Ζεν, Η αίθουσα του τσαγιού, Εκτιμώντας την τέχνη, Άνθη, Δάσκαλοι του τσαγιού- φωτίζεται διεξοδικά η πρακτική- στην εξέλιξή της ανά τους αιώνες- και υπογραμμίζεται  η αξία μιας αρχέγονης  πολιτισμικής κληρονομιάς, καθώς και η επίδραση της επιρροής στη Δύση.

Πίσω από ιστορικές αναφορές, πρακτικές, διδασκαλίες και συνήθειες, διαφαίνεται η κοινωνιολογική προσέγγιση εξήγησης  των διαφορών, των προσαρμογών, των αποκλίσεων των παρερμηνειών μιας οικονομικής- κοινωνικής δραστηριότητας, μιας  πνευματικής-θρησκευτικής διάστασης  και δυναμικής, ενταγμένης στην ασιατική κουλτούρα.

Η αρχιτεκτονική των χώρων, η διακόσμηση, η αισθητική, τα χρώματα, οι γραμμές, η φόρμα   και τα υλικά των χρηστικών αντικειμένων, η αύρα των λουλουδιών και της φύσης, η ατμόσφαιρα των έργων τέχνης, το φως, οι ήχοι, οι φωνές, οι παραδόσεις, ο διαλογισμός, προσδίδουν στην καθημερινή συνήθεια έναν χαρακτήρα φιλοσοφικής ενατένισης του κόσμου και προσδιορίζουν τον  βαθμό αντίληψης, εκλέπτυνσης και καλλιέργειας του ατόμου.

Κυρίαρχο ρόλο στην δραστηριότητα έχουν όλες οι αισθήσεις ως διαδικασία συμμετοχής και μύησης σε μια πρακτική αναζωογόνησης, ηρεμίας, απόλαυσης και χαλάρωσης  του σώματος, του πνεύματος και του νου, στην ολιστική θεώρηση της ιατρικής επιστήμης και της φιλοσοφίας.

Η θεώρηση της τελετουργίας του τσαγιού ως κόσμημα αισθητικής και  τέχνης, η μυθολογία των συμβολισμών, η κομψότητα των συμβόλων, η εξελικτική  ιστορική διαδρομή,  δίνουν στις κριτικές παρατηρήσεις του δοκιμίου την διάσταση μιας ολοκληρωμένης πραγματείας και μιας διεισδυτικής μελέτης, αφήνοντας μια επίγευση γραφής που αποκαλύπτει την  καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του συγγραφέα του βιβλίου.

Αποσπάσματα:

«Το τσάι είναι τέχνη και απαιτείται μαεστρία για να αναδειχθούν οι ευγενέστερες πλευρές του». Σελ. 25

«Η τσαγιέρα τραγουδά όμορφα, καθώς τα κομμάτια του σιδήρου είναι τοποθετημένα στον πάτο της ώστε να παράγουν μια ιδιαίτερη μελωδία, στην οποία μπορεί κανείς ν’ ακούσει την ηχώ ενός καταρράκτη γεμάτου σύννεφα, μιας μακρινής θάλασσας που σπάει στα βράχια, μιας καταιγίδας που σαρώνει ένα δάσος από μπαμπού ή το θρόισμα των πεύκων σ’ έναν μακρινό λόφο». Σελ. 70-71 

«Για τους σύγχρονους Κινέζους, το τσάι είναι ένα υπέροχο ρόφημα αλλά, πλέον, όχι κι ένα ιδεώδες. Τα μακρά δεινά της χώρας τους έκλεψαν τον ενθουσιασμό για το νόημα της ζωής. Έχουν γίνει μοντέρνοι, με άλλα λόγια γερασμένοι και απογοητευμένοι. Έχουν χάσει αυτή τη μεγαλειώδη πίστη στις ψευδαισθήσεις, που αποτελεί  την πηγή της αιώνιας νεότητας και του σθένους των ποιητών και των αρχαίων.  Είναι εκλεκτικοί και αποδέχονται ευγενώς τις παραδόσεις του σύμπαντος. Παίζουν με τη Φύση, αλλά δεν καταδέχονται ούτε να την κατακτήσουν ούτε να την προσκυνήσουν. Το τσάι τους είναι συχνά θαυμάσιο, με όλα τα λουλουδάτα αρώματά του, αλλά η αίγλη των τελετών των Τανγκ και των Σονγκ δεν έχει θέση στα κύπελλά τους». Σελ. 36

 «Στη θρησκεία, το Μέλλον βρίσκεται πίσω μας. Στην τέχνη, το παρόν είναι αέναο». Σελ.119

«Έτσι προετοιμάζεται ο φιλοξενούμενος να προσεγγίσει σιωπηλά το ιερό, και αν είναι σαμουράι τότε θ’ αφήσει το σπαθί του στο ράφι κάτω από το γείσωμα, αφού η αίθουσα του τσαγιού είναι κατεξοχήν ο οίκος της ειρήνης». Σελ. 70

«Το Ζεν, όπως ο Ταοϊσμός, είναι  η λατρεία της Σχετικότητας. Ένας  δάσκαλος ορίζει το Ζεν ως  την τέχνη του να αισθάνεται κανείς  τον Πολικό Αστέρα στον νότιο ουρανό.  Η αλήθεια μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της κατανόησης των αντιθέτων». Σελ. 55

«Οι καλλιτέχνες είναι αθάνατοι γιατί οι έρωτες και οι φόβοι τους ζουν μέσα μας ξανά και ξανά». Σελ. 88