Ναι, έχουμε και στην Άνω Πόλη ένα στοιχειωμένο μέρος…
Είναι ο Τουρμπές του Μουσά Μπαμπά…
Ξέρω, η πρώτη ερώτηση που πετάχτηκε στο μυαλό σας, σε άπταιστα ελληνικά, είναι: what..?
Είναι μεγάλη ιστορία και δεν ξέρω πώς να την ξεκινήσω για να μην σας κουράσω…
Αλλά θα σας κουράσω…
Πρώτα να εξηγήσω τι είναι ο τουρμπές, είναι ένα Μαυσωλείο..
Στην πλατεία Τερψιθέας, ένα οκτάγωνο κτίσμα στέκει ακόμα, απομεινάρι της οθωμανικής εποχής. Χτίστηκε πριν από το 1527 και βρισκόταν μέσα στην αυλή ενός Τεκέ, ενός μοναστηριού. Η πλατεία καταλαμβάνει περίπου την έκταση αυτής της αυλής.
Μέχρι το 1923 το μαυσωλείο φιλοξενούσε τα οστά του αγίου Μουσά Μπαμπά, τα οποία μετέφεραν στην Τουρκία οικογένειες που έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Τι ήταν ο Μουσά Μπαμπά..?
Πάντως όχι μπαμπάς με 5-6 παιδιά… αλλά πάλι, ποτέ κανείς δεν ξέρει…
Μπαμπά είναι ιερατικός τίτλος στην αδελφότητα των Μπεκτασήδων Δερβίσηδων.
Η αδελφότητα είχε έξι βαθμίδες.
Τους ασίκ, που ήταν απλά μέλη χωρίς μύηση.
Τους μουχίμπ, που ήταν μυημένοι αλλά δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος σε όλες τις τελετές.
Μετά ήταν οι ντερβίς (εξ ου και δερβίσηδες) οι οποίοι μπορούσαν να διδάξουν και να φορούν τα τελετουργικά ενδύματα και εμβλήματα του τάγματος. Είναι οι γνωστοί δερβίσηδες με τον παράξενο εκστατικό χορό τους.
Πάνω από αυτούς, οι Μπαμπά είναι οι διευθυντές των τοπικών Τεκέ (είπαμε είναι το μοναστήρι), και επικεφαλείς των τοπικών κοινοτήτων. Έχουν τον έλεγχο των μελών της κοινότητας που είναι στις πιο κάτω βαθμίδες.
Για να έχουμε ολοκληρωμένη ιδέα της ιεραρχίας θα αναφέρω ότι μετά τους Μπαμπά έρχονται οι Νντερβίς, με δύο Ν παρακαλώ για να ξεχωρίζουν από τους απλούς ντερβίς…!!
Τι να πω…
Αυτοί ονομάζονται και μουντζαράντ, παίρνουν όρκο αγαμίας…
χμ….. άρα ο Μπαμπά Μουσά μπορεί τελικά να είχε και παιδιά….
Οι Νντερβίς έχουν διαφορετικό ενδυματολογικό κώδικα. Ξυρίζουν το μουστάκι και την γενειάδα, φορούν ασημένιο σκουλαρίκι στο δεξί αυτί, ως ένδειξη της θέσης τους. Ζουν αποκλειστικά στην συναγωγή και είναι μυημένοι σε αυτήν την θέση, με μυστική τελετή.
Στην κορυφή όλων βρίσκεται ο καλίφα, που εποπτεύει όλους στους Τεκέδες της περιφέρειας.
Αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση, στην έρευνά μου για τον Μουσά Μπαμπά και τους Μπεκτασήδες, είναι ο ριζικά διαφορετικός δρόμος που ακολουθούσαν από την ορθόδοξη ισλαμική κοινότητα με τον αυστηρό δογματισμό της.
Δεν απέκλειαν τις γυναίκες, έτρωγαν χοιρινό, διακήρυσσαν έναν τρόπο ζωής πολύ κοντά σε αυτόν που διδάσκει ο Ιησούς.
Εξάλλου, στο Κοράνι ο Ιησούς εμφανίζεται ως ένας εκ των μεγαλύτερων Απεσταλμένων του Αλλάχ στον κόσμο.
Ο Δρόμος τους όμως, τους οδήγησε και στον αφανισμό τους.
Αυτός θυμίζει τον αφανισμό των Ναϊτών από την Καθολική Εκκλησία.
Το 1808 ο Σελίμ ο Γ’ θώρησε ότι η αυτοκρατορία απειλείται από δύο ακραία τάγματα.
Από την μία είχε τους συντηρητικούς και μη ανοιχτούς σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις Γενίτσαρους.
Και από την άλλη, οι ανορθόδοξες ιδέες των Μπεκτασήδων, με την επιρροή που δέχονταν από την φιλελεύθερη σκέψη των φιλοσόφων του 18ου αιώνα στην Γαλλία, και οι επαφές που είχαν με τους ελευθεροτέκτονες, φόβιζαν τον σουλτάνο ακόμα περισσότερο….
Βέβαια, για να πούμε και του στραβού το δίκιο, ο Σελίμ Γ’ δεν εκτιμούσε καθόλου το γεγονός ότι οι Μπεκτασήδες έλεγχαν τα πλουσιότερα ορυχεία αλατιού στην αυτοκρατορία.
Έτσι ορκίστηκε να αποκεφαλίσει 70.000 δερβίσηδες….
Αλλά επειδή όσους βρήκε δεν έπιασαν τον αριθμό, απλά συνέχισε να μετράει κεφάλια….
Σας κούρασα…? Να σταματήσω…?
Λίγο κουράγιο ακόμα..
Μιλήσαμε για το τάγμα αλλά όχι για τον ίδιο τον Μουσά Μπαμπά.
Λένε ότι απέδειξε την αγιοσύνη του με το παρακάτω συμβάν:
Να κάνω όμως πρώτα μία διευκρίνιση.
Στην ιστορία αναφέρεται ότι ο Μουσά ήταν υπηρέτης στο σπίτι ενός Αγά.
Τώρα, ένας κοτζάμ Μπαμπά που ελέγχει τον τεκέ, δεν νομίζω να ήταν υπηρέτης με την έννοια που έχουμε στο μυαλό μας.
Ίσως να ήταν απλά ιερατικός σύμβουλος…
λέω εγώ τώρα με το ξανθό το μυαλουδάκι μου…
Τέλος πάντων, ο Αγάς κάποια στιγμή έφυγε στην Μέκκα για να προσκυνήσει. Η γυναίκα του, που της έλειπε πολύ, έφτιαξε έναν χαλβά για να έχει την ψευδαίσθηση ότι ο άντρας της είναι κοντά.
Είπε στον Μουσά ότι θα ήθελε να μπορούσε να στείλει και έναν κομμάτι στον άντρα της.
Ο Μπαμπά την συμβούλεψε να του δώσει ένα κομμάτι και θα φροντίσει ο ίδιος να το στείλει.
Όταν με το καλό γύρισε ο Αγάς από την Μέκκα, το πρώτο που της είπε ήταν ότι, πιο πολύ από όλα ευχαριστήθηκε τον χαλβά της, που τον βρήκε ένα πρωί έξω από την πόρτα του.
Και έτσι, έγινε άγιος ο Μουσά Μπαμπά.
Τώρα είμαι σίγουρη ότι φτάσατε μέχρι εδώ αναζητώντας το φάντασμα του τίτλου…
Ε, αν σας το έλεγα από την αρχή δεν θα φτάνατε μέχρι εδώ… σωστά..;;
Το φάντασμα ανήκει σε έναν ντερβίς φρουρό του Τουρμπέ… του μαυσωλείου ντε…
Ο θρύλος λέει ότι στην πλατεία Τερψιθέας η ατμόσφαιρα παίρνει μία αλλόκοτη χροιά με το που πέφτει ο ήλιος. Τα παιδιά μαζεύονται γρήγορα-γρήγορα στα σπίτια, μην τυχόν και δουν την σκιά του δερβίση να τριγυρίζει στην πλατεία…
Εδώ θα κάνω το δικηγόρο του διαβόλου και θα πω ότι, οι μανάδες είχαν βρει ωραία ιστορία για να μαζεύουν τα βλαστάρια τους…
Ο Τουρμπές είναι γνωστός στην γειτονιά και έχει πλέον ανακαινισθεί, αν και δεν έμεινε σχεδόν τίποτα από τις όμορφες τοιχογραφίες που τον κοσμούσαν. Χρησιμοποιήθηκε βλέπετε, μετά το 1923, για παντοπωλείο, γραφείο αθλητικής ομάδας, και ποιος ξέρει για τι ακόμα.
Οι έλληνες πρόσφυγες που έφτασαν στην περιοχή γνώριζαν για τον Μουσά Μπαμπά, και μερικοί τον ταύτιζαν με τον Άη Χαραλάμπη. Έτσι, στα πόδια του τουρμπέ υπάρχει και ένα μικρό ξωκλήσι του δικού μας αγίου.
Αν θέλετε να βρείτε την πραγματικά μυστική πλατεία Τερψιθέας, ανεβείτε την Δημητρίου Πολιορκητού, προσπεράστε στα αριστερά σας το Τσινάρι και στρίψτε δεξιά στην οδό Πηλέως. Είναι ο τέταρτος δρόμος που θα συναντήσετε μετά την Ολυμπιάδος.
Δεν είναι πολύ ψηλά στον λόφο και αξίζει έναν περίπατο.
Και αν τύχει και πάτε σούρουπο, δώστε λίγο περισσότερο προσοχή στις σκιές κάτω από τα δένδρα ή στα ριζά του Τουρμπέ.
Ίσως δείτε το φάντασμα του δερβίση, που ορκίστηκε να φυλάει για πάντα τον κύρη του, τον Μουσά Μπαμπά….
αρχές 20ου αιώνα
