Το μάθημα ανατομίας του καθηγητή Τουλπ – Ρέμπραντ Βαν Ράιν (1632)

Written by

 Ο πίνακας σήμερα βρίσκεται στο Mauritshuis στη Χάγη.

Ο ζωγράφος: Αν και μας είναι δύσκολο να σκεφτούμε τον Ρέμπραντ ξεκομμένο από την ολλανδική ζωγραφική του 17ου αιώνα, εντούτοις έχει και πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους άλλους ζωγράφους της εποχής του. Η μεγαλύτερη “επανάσταση” του Ρέμπραντ είναι ότι δεν ακολούθησε μόνο ένα είδος ζωγραφικής, αλλά ασχολήθηκε με τα πάντα. Προτίμηση, ωστόσο, παρουσίασε στα πορτραίτα τα οποία ξεπερνούν σε αριθμό κάθε άλλο είδος με το οποίο καταπιάστηκε, ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1630-1645. Τα χρόνια εκείνα, οι παραγγελίες των πορτραίτων του αποτελούσαν την κύρια πηγή εισοδήματος του ζωγράφου. Ανάμεσα στα έργα του βρίσκουμε κι αυτοπροσωπογραφίες, πορτραίτα συγγενών και φίλων, μελέτες κεφαλιών, που δεν είναι προς πώληση, αλλά αποτελούν τμήμα της συνεχούς μελέτης του ανθρώπινου προσώπου εκ μέρους του Ρέμπραντ.

Σταδιακά οι παραγγελίες για πίνακες μειώνονται, παρ’ όλα αυτά ανάμεσα σ’ αυτούς που συνεχίζουν να δημιουργούνται και να αγοράζονται από τους παραγγελιοδότες, βρίσκονται και τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του καλλιτέχνη. Στην τελευταία φάση του έργου του Ρέμπραντ, αποκτά περισσότερη σπουδαιότητα η φιγούρα κι όχι το πρόσωπο. Το φόντο είναι απροσδιόριστο, το σώμα χάνει το βάρος του και τη σχέση του με την απτή πραγματικότητα. Παύει ν’ ασχολείται με την εξατομίκευση της φυσιογνωμίας στο πορτραίτο.

Το εργαστήριο του καλλιτέχνη ήταν περιζήτητο, ιδιαίτερα ανάμεσα στα 1635-1650. Πολλοί, όμως, μαθητές του δυσανασχέτησαν από την έντονη κηδεμονία κι έφυγαν ακολουθώντας άλλα ρεύματα. Όταν πέθανε ο Ρέμπραντ, η τέχνη του είχε ήδη λησμονηθεί και θεωρούνταν ξεπερασμένη.

Ο πίνακας: “Το μάθημα ανατομίας του Καθηγητή Τουλπ” (1632) είναι το πρώτο ομαδικό πορτραίτο του Ρέμπραντ. Παρουσιάζει μια σκηνή ανατομίας στην οποία παίρνουν μέρος λίγο ως πολύ όλοι όλοι οι παριστάμενη σε μια ενότητα τόσο αναλογική όσο και ψυχολογική. Ο ζωγράφος έδωσε μιαν άλλη πνοή στα ομαδικά πορτραίτα, εγκαταλείποντας τη συντηρητική παράθεση των προσώπων με την ξεχωριστή φυσιογνωμία, ενώνοντας τα πρόσωπά του μέσα από μια δραματική πράξη, δίνοντας στον καθένα έναν ρόλο να υποδυθεί. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο συγκεκριμένος πίνακας αποτέλεσε έμπνευση και αφορμή για την περφόρμανς του Tandeusz Kantor το 1969, με τίτλο “Μάθημα ανατομίας κατά Ρέμπραντ”.