Το βιβλίο «το σπίτι στον Βόσπορο» του Τούρκου συγγραφέα Ζουλφί Λιβανελί, είναι ένα μυθιστόρημα την ιδέα του οποίου, όπως μας εξομολογείται ως αφηγητής, συλλαμβάνει μέσα στην ομίχλη του Βοσπόρου σε μια βενζινάκατο παρατηρώντας τις αλλόκοτες, διαφορετικές κοψιές των ανθρώπων.
Η ευαίσθητη παρατηρητικότητά του, επικεντρώνεται στα πρόσωπα τα φερμένα απ’ αλλού, στο περιβάλλον της στιγμής με τα φορτωμένα εμπορεύματα ψάρια, φρούτα, τις φωνές των γλάρων, τις ομιλίες λίγο πριν νυχτώσει. Εκεί διακρίνει το θέμα του μέσα από τα διαφορετικά χρώματα των ανθρώπων, Ασιάτικα Βαλκανικά, Ανατολίτικα, την περιπλάνηση των προσφύγων, την ενστικτώδικη ανάγκη ενός σπιτιού που λειτουργεί ως καταφύγιο και στοιχείο ταυτότητας σ’ έναν κόσμο που αλλάζει.Οι τρεις ήρωές του μας εξομολογείται σε πρώτο πρόσωπο ο αφηγητής, κάθονται απέναντί του. Μια κομψή ηλικιωμένη αριστοκράτισσα , μια νεαρή με μια γαλάζια τούφα στα μαλλιά κι ένας ηλικιωμένος κύριος με προσεγμένο ντύσιμο. Είναι βυθισμένοι ο καθένας στον κόσμο του. Είναι η Λεϋλά χανούμ, η Ρουκιέ και ο Αλί Γεκτά μπέης.
Η ιστορία ξεδιπλώνεται στα εικοσιοχτώ και ένα κεφάλαια του βιβλίου γύρω από τα τρία αυτά πρόσωπα που οι άνεμοι της ζωής ,της τύχης και της μοίρας θα διασταυρώσουν τις τροχιές τους και τα όνειρά τους. Η Λεϋλά,εγγονή πασά, χάνει το σπίτι της στο Βόσπορο όταν οι νέοι ιδιοκτήτες έρχονται να εγκατασταθούν και αρνείται να πάει αλλού, μέχρι που ένας νεαρός δημοσιογράφος (εγγονός του κηπουρού της βίλας) ο Γιουσούφ, την πείθει να φιλοξενηθεί προσωρινά στο διαμέρισμα που μένει με τη φίλη του Ρόξυ τραγουδίστρια χιπ-χοπ μουσικής. Η Ρόξυ είναι νέα και οργισμένη, έχει επιστρέψει στην Ισταμπούλ από τη Γερμανία, όταν πεθαίνει η μητέρα της και η ίδια νιώθει φυλακισμένη και ξένη στο σπίτι του πατέρα της και της Γερμανίδας συντρόφου του , αναζητώντας ταυτότητα στα όνειρά της.Την έχθρα της πρώτης συνάντησης θα ακολουθήσει η προσέγγιση των δύο γυναικών που εκπροσωπούν διαφορετικές γενιές και κοινωνικές τάξεις. Το τρίτο πρόσωπο της ιστορίας ο Αλί Γεκτά , ένας υπηρέτης που κατορθώνει να μορφώσει το γιο του με θυσίες και ονειρεύεται να αλλάξει τη ζωή του, καταλήγει στη φυλακή. Ο Ομέρ Τζεβχέρογλου ο γιος του, που αποκτά με την γυναίκα του Νετζλά , το γιαλί του Βοσπόρου με ανέντιμα μέσα είναι τραπεζίτης, ερωτευμένος με τη γυναίκα του η οποία δεν θέλει να ζήσει με τον πατέρα του συζύγου της, έναν υπηρέτη που ονειρεύεται μάλιστα την εγκατάσταση στο σπίτι του Βοσπόρου και στο δωμάτιο του πασά. Ανάμεσα σ’ αυτά τα πρόσωπα κινείται η επινοημένη ιστορία σε τριτοπρόσωπη αφήγηση και δίνεται η ευκαιρία στον συγγραφέα να μιλήσει για το παρελθόν των ηρώων, την εσωτερική μετανάστευση, τα ιστορικά συμβάντα,την προσέγγιση των ανθρώπων. Την αποκατάσταση μιας άδικης πράξης, τις συνέπειες μιας διασαλευμένης ισορροπίας. Τη γέννηση της μικρής Λεϋλά και το δώρο του σπιτιού «Το σπίτι της Λεϋλά να αποδοθεί στη Λεϋλά».
Τα επί μέρους θέματα του βιβλίου ιστορικά γεγονότα που αλλάζουν τη ρότα της ζωής,η Οθωμανική εποχή, η εποχή της Δημοκρατίας,οι κοινωνικές τάξεις,ο έρωτας στην παλαιά και την καινούργια εκδοχή του, η ξενιτιά, η εκπαίδευση,η θρησκεία στη φιλοσοφική και την τυπολατρική φόρμα,τα γηρατειά, η μοναξιά,οι προλήψεις ,η φτώχεια, η δημοσιογραφία και η πολιτική,δίνονται με ειλικρίνεια και αμεσότητα, με ενδιαφέρουσες σκηνές περιγραφής.Η ματιά του είναι ευαίσθητη αλλά χωρίς τη γοητευτική σαγήνη της έκφρασης ενός έμπειρου αφηγητή.Ακόμη ασκείται κριτική στην ανδρική συμπεριφορά συγκρίνοντας με τη ματιά της ηρωίδας την τρυφερή πλευρά της σεξουαλικότητας,στην εκπαίδευση των νέων ,στην αγένεια ως έκφραση, με τρόπο κομψά υπαινικτικό .Αναφέρεται και στο στοιχείο των Ελλήνων αλλά αντιπαρέρχεται την ανάλυση και η ιδεολογική εστίαση είναι μονομερής .Ένας μάλιστα δευτερεύων χαρακτήρας του βιβλίου ονομάζεται Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι δάσκαλος μουσικής, ύστερα από μια αδιέξοδη συζήτηση με την ηρωίδα για το παρελθόν «ποιος πρόδωσε ποιον…»αποκαλύπτει το ίδιο πρόβλημα της κατάσχεσης του σπιτιού του και της γραφειοκρατικής περιπλοκής. «Αυτή είναι η μοίρα τούτης της πόλης.Όποιος καινούριος έρχεται σκοτώνει τον εγκατεστημένο και του παίρνει την περιουσία του».
Ο συγγραφέας γράφει ένα βιβλίο που αναφέρεται σε ποιητές και αποκαλύπτει έναν ευγενικό και ευαίσθητο αναγνώστη,μιλάει για τη μουσική ως γλώσσα επικοινωνίας στις εκφάνσεις των μακαμιών, της Δυτικής κλασσικής έκφρασης, της χιπ-χοπ κουλτούρας, της διττής ταυτότητας.Ακόμη αναφέρεται σε πόλεις συλλαμβάνοντας έναν γενικό πυρήνα( Ισταμπούλ, Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο, Άγκυρα),σε φαγητά μιας αριστοκρατικής εποχής,σε λουλούδια που στόλιζαν τους παλιούς κήπους στις όχθες του Βοσπόρου.Η ηρωίδα του αγαπά το χειμώνα ,την ομίχλη του Βοσπόρου,τα καράβια. «…Όταν έβλεπε το χιόνι να το στρώνει πάνω στις τραβηγμένες στην ακτή ψαρόβαρκες, την έπιανε μια εσωτερική αγωνία, αυτή που πιάνει καμμιά φορά τον άνθρωπο μπροστά στην πολλή ομορφιά».
«…Ο τρόμος που την καταλάμβανε μπροστά στην ανοησία της ζωής, στη ματαιότητα της ύπαρξης, στην υπερβολική ομορφιά».
«Το κρίσιμο σημείο για το πέρασμα στην ωρίμανση ήταν ο άνθρωπος να φτάσει από το ερώτημα πώς φαίνομαι στο επίπεδο του πώς βλέπω».
Στο βιβλίο του Ζουλφί Λιβανελί το νερό κυριαρχεί στη ζωή της ηρωίδας και στα εφιαλτικά της όνειρα χάνεται κι οι δυο πλευρές του Βοσπόρου συγκρούονται…Το νερό πάνω στο οποίο κυλούν οι ζωές των ανθρώπων ,οι μικρές ιστορίες της Ιστορίας.
ΖΟΥΛΦΙ ΛΙΒΑΝΕΛΙ
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟΝ ΒΟΣΠΟΡΟ
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΦΡΑΓΚΩ ΚΑΡΑΟΓΛΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
OMER ZULFU LIVANELI LEYLA’NIN EVIΑ