Γυναίκα
Εσύ
ακρωτηριασμός
μαζί
και
Αφροδίτη
–Δημήτρης Γλυφός: Αντιχρονισμός [1]
Συντήρηση
Ο όρος ειδισμός [2] αναφέρεται στον διαχωρισμό μεταξύ των ειδών, ο οποίος ξεχωρίζει και κατηγοριοποιεί τα έμβια όντα, φορτίζοντάς τα με συγκεκριμένες ιδιότητες, τοποθετώντας τα σε καθορισμένες ζωτικές θέσεις, επιβάλλοντας μια προκαθορισμένη πορεία. Και επιλέγω εσκεμμένα τη λέξη «επιβολή», καθώς προϋποθέτει και επιφέρει τη λέξη—κλειδί: τη λέξη «βία»: η κατηγοριοποίηση πραγματοποιείται πάντα ερήμην τους, η στάμπα σφραγίζει με βία και κυρίως σφραγίζει ανεξίτηλα από τη στιγμή της γέννησης, ακυρώνοντας έτσι αυτόματα την άγραφη ύπαρξη. Ο λευκός καμβάς γίνεται η ουτοπία των έμβιων οργανισμών. Οργανισμοί μουτζουρωμένοι και στοιχειωμένοι από τις διαρκείς κοινωνικές εγγραφές και επανεγγραφές: παρεισφρήσεις στα ζωτικά όργανα, ένας προσκολλημένος, αλλά και καλά αφομοιωμένος ξενιστής—παράσιτο, πολύ ισχυρός για να ξεριζωθεί, πολύ ριζωμένος για να αναγνωριστεί ως ξένος. Μέλη πάντα μιας κοινωνίας, για όσο διάστημα θα διαρκεί η λειτουργία της αναπνοής, θα μιλάμε πάντα για υποκείμενα—φορείς—του—άφθαρτου—στίγματος. Το ζώο διαχωρίζεται από τον άνθρωπο, ο έγχρωμος από τον λευκό, η γυναίκα από τον άνδρα. Τοποθετούνται σε συγκεκριμένα σκαλοπάτια μιας ιεραρχικής κλίμακας, οφείλουν να ενεργούν σύμφωνα με τα όρια και μέσα στο πλαίσιο του επιβεβλημένα προβλεπόμενου ρόλου τους, ο οποίος οφείλει να διατηρείται και να επιφέρει το μέγιστο αποτέλεσμα: την σ υ ν τ ή ρ η σ η της κοινωνίας. «Συντήρηση»: όπως ο ρόλος μίας κονσέρβας. Όπως ο ρόλος ενός γεύματος κατεψυγμένου, γεμάτου με συντηρητικά. Ο ρόλος του υαλουρονικού στο δέρμα ενός ηλικιωμένου.
Κέντρο
Σκηνή πρώτη: «Το γεύμα». Η κλασική συγ-κέντρωση για φαγητό γύρω από το τραπέζι. Το τραπέζι ως χώρος συνάντησης, ως η δημιουργία ενός σταθερού και κυρίως ενωτικού κέντρου, το οποίο μετατρέπει την ικανοποίηση ενός βασικού ενστίκτου [της τροφής] σε μια τελετουργία, σε μια μικρογραφία κοινότητας—κοινωνίας. Σε ένα κάλεσμα στην τροπικότητα του «μαζί», ένα κάλεσμα στον συγχρονισμό μιας δράσης, στην σφαίρα μιας συν-εργασίας, όπου ο χώρος μοιράζεται, ο χρόνος επίσης. Αυτό ακριβώς το μοίρασμα του χώρου και του χρόνου γύρω από ένα κοινό κέντρο, αποτυπώνεται με τον συγχρονισμό γύρω από αυτό το κοινό κέντρο διαφορετικών χρόνων και μάλιστα διαφορετικών αιώνων, πραγματοποιώντας δηλαδή την μέγιστη σ υ μ π ύ κ ν ω σ η. Η Ιζαμπέλα Μπερντ, η κυρία Νίτζο, η χαζό-Γκρέτα, η πάπισσα Ιωάννα, η Γκριζέλντα αποκόπτονται από την εποχή—πλαίσιό τους, πραγματοποιώντας χωροχρονικά άλματα. Συναντά η μία την άλλη γύρω από ένα τραπέζι, γύρω από το κοινό κέντρο. Και στην ουσία πραγματοποιείται μια συνάντηση μεταξύ των αιώνων, δημιουργώντας μία τρίτη χρονική βαθμίδα, ένα χρονικό κολλάζ.
Γιατί;
Ένα χρονικό κολλάζ – ένα κολλάζ έμβιων όντων – ένα κολλάζ ανθρώπων – ένα κολλάζ γυναικών. Όχι γυναικών ανώνυμων, αλλά σύμβολα μιας εποχής, μιας απόπειρας ανατροπής, μιας απόπειρας υπέρβασης των ορίων του επιβεβλημένου ρόλου τους. Της αμφισβήτησης και υπονόμευσης της στάμπας «γυναίκα». Αμφισβήτηση, αλλά εν τέλει όχι ακύρωση. Υπονόμευση, αλλά εν τέλει συντήρηση. Στο βάθος της σκηνής, κατά τη διάρκεια του γεύματος, μέσα σε κατάσταση ημίφωτος, μία γυναίκα γυμνή πραγματοποιεί ένα πέρασμα. Θα μπορούσε να είναι μια αναφορά στην Εύα -στην πρώτη γυναίκα-, γυμνή, αλλά όχι απογυμνωμένη από το φορτίο του ρόλου της. Και έτσι μία αναφορά στην κάθε γυναίκα, ακόμη και σε αυτές τις επώνυμες γυναίκες, που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος της σκηνής, γυμνές από το εκάστοτε όνομά τους, γυμνές από την ενδυμασία της εποχής τους -και άρα από την ίδια την εποχή τους-. Γυμνές: εκεί όπου αποκαλύπτεται αυτό που αδυνατεί να κρυφτεί και εν τέλει να αναιρεθεί. Καθώς η εκάστοτε επώνυμη γυναίκα μπορεί αφενός να παρουσιάζεται αποκομμένη από την εποχή της, αποσχισμένη από τον αιώνα της, ποτέ όμως δεν θα καταφέρει να υπάρξει αποκομμένη από μία οποιαδήποτε κοινωνία. / Γύρω από ένα τραπέζι, μέσα σε μια κοινωνία /.
Ρούχα
Στο τέλος της παράστασης οι ίδιες αυτές γυναίκες εισέρχονται στη σκηνή, κρατώντας αυτή τη φορά την ενδυμασία της εποχής τους στα χέρια τους, ντυμένες τώρα με ρούχα σύγχρονα. Καθώς είναι πλέον κάποιες άλλες, κάποιες σύγχρονες γυναίκες, κάποιες ανώνυμες γυναίκες, κάποιες επαγγελματικά επιτυχημένες γυναίκες, κάποιες γυναίκες που θα μπορούσαν κάποτε να είχαν υπάρξει σε μια άλλη εποχή, που θα μπορούσαν κάποτε να ήταν η Ιζαμπέλα Μπερντ, η κυρία Νίτζο, η χαζό-Γκρέτα, η πάπισσα Ιωάννα, η Γκριζέλντα. Η γυναίκα-σύμβολο μιας εποχής, στο τέλος της παράστασης μετατρέπεται σε ένα κρεμασμένο ρούχο, ένα κρεμασμένο περίβλημα, στον ρόλο ενός ηθοποιού, ο οποίος όμως και αδυνατεί να υπάρξει δίχως τον ρόλο του, στην δυσκαμψία της αλλαγής, στον εγκλωβισμό του ρούχου-ρόλου, στην αιχμαλωσία του κοινωνικού ρόλου, σε δεσμά που σέρνονται.
Σταθερά ανοδική πορεία
Ο Μοσχόπουλος για ακόμη μια φορά συνεπής στον σκηνοθετικά υψηλό πήχη που έχει θέσει και κατ’ επέκταση στη δημιουργία άρτιων και πρόσφορων για προβληματισμό παραστάσεων, δε μένει στάσιμος, δεν επαναπαύεται, ούτε και επαναλαμβάνεται, αλλά διευρύνει συνεχώς το φάσμα του, κατακτώντας διαρκώς νέα χρώματα στη σκηνοθετική του παλέτα και εμπλουτίζοντας τη θεατρική σαιζόν με μια πολύ δυνατή πρόταση. Στην οποία φυσικά συνέφερε και η πολύ σωστή επιλογή συνεργατών: τα κοστούμια της Κλαιρ Μπρέιγουελ, τα σκηνικά της Ευαγγελίας Θεριανού, οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου και η ερμηνεία της Μαρίας Καβογιάννη, της Αλεξάνδρας Αϊδίνη, της Βίκυ Βολιώτη, της Αλεξίας Καλτσίκη, της Ευδοκίας Ρουμελιώτη, της Ειρήνης Μακρή, της Άλκηστις Πολυχρόνη.
[1] Γλυφός Δημήτρης: Αντιχρονισμός, Σμίλη, Αθήνα [2017] 2019, σ. 26.
[2] Singer Peter: Η απελευθέρωση των ζώων, μετάφρ. Σταύρος Καραγεωργάκης, Αντιγόνη, Αθήνα 2015, σ. 60 και σ. 299-381.
Ταυτότητα της παράστασης
Κείμενο: Caryl Churchill
Μετάφραση-σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος
Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ
Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ρωμανός Μαρούδης
Βοηθός σκηνογράφου: Έλλη Παπαδάκη
Βοηθός ενδυματολόγου: Σοφία Βάσο
Κατασκευή κοστουμιών: Olga Evseeva, Παναγιώτα Τσοπανάκη, Vestiario
Παίζουν: Μαρία Καβογιάννη (Ιζαμπέλα Μπερντ/Τζόις/Κυρία Κιντ),
Αλεξάνδρα Αϊδίνη (Κυρία Νίτζο/Ουίν)
Βίκυ Βολιώτη (Πάπισσα Ιωάννα/Λουίζ)
Αλεξία Καλτσίκη (Μαρλίν)
Ευδοκία Ρουμελιώτη (Γκριζέλντα/Τζανίν/Γουίν)
Ειρήνη Μακρή (Σερβιτόρα/Κιτ/Σώνα)
Άλκηστις Πολυχρόνη (χαζό-Γκρέττα / Άντζι)
Παραγωγή: STEFI & Lynx PRODUCTIONS – Γιάννης Μ. Κώστας σε συμπαραγωγή με το θέατρο ΠΟΡΤΑ
cityculture.gr/ γράφει η Ιφιγένεια Καφετζοπούλου
