Σε κάποια στιγμή της ζωής μας, έστω μια φορά θα έχουμε ακούσει ανθρώπους να παραπονιούνται για τις ατυχίες που έχουν υποστεί και να λένε πως ίσως και να φταίει το κακό μάτι. Ίσως να έχουμε παραπονεθεί και εμείς οι ίδιοι. Όμως τι ακριβώς σημαίνει ή βασκανία?
Βέβαια, δεν είμαστε ο μοναδικός λαός που πιστεύει στη δύναμη του ματιού, αλλά το πιστεύουν πολύ στη Μέση Ανατολή, τη δυτική και στην ανατολική Αφρική, τη κεντρική και νότια Ασία, αλλά και στην Ευρώπη, ιδίως στις μεσογειακές χώρες. Ρίχνοντας μια ματιά σε «αρχαία» κείμενα, βρίσκουμε αναφορές για τη βασκανία όπως στο Κοράνι, και σε Εβραϊκά ιερά κείμενα (Ταλμούδ, Τανάκ). Στη περιοχή του Αιγαίου (καθώς και σε άλλες περιοχές) τα φυλαχτά προστασίας κατά της βασκανίας έχουν τη μορφή μπλέ ματιών. Ο λόγος ίσως είναι οτι σε αυτές τις περιοχές ήταν ελάχιστοι οι άνθρωποι με μάτια ανοιχτού χρώματος και θεωρείται ότι τα ανοιχτόχρωμα μάτια μπορούν να “ματιάσουν” ευκολότερα. Αυτή η πεποίθηση ίσως έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι, άνθρωποι από κοινωνίες όπου δεν ήταν διαδεδομένη η πίστη στη βασκανία (όπως π.χ. από την Βόρεια Ευρώπη), πιθανόν να μην τηρούσαν κάποια τοπικά έθιμα όπως το να μην κοιτά κανείς έντονα στα μάτια αγνώστους.
Σήμερα, με τον όρο βασκανία ονομάζουμε την πεποίθηση οτι κάποιος με τη δύναμη ενός μόνο βλέμματος γεμάτο κακία, ζήλια ή και θαυμασμό μπορεί να προκαλέσει κακό. Η εκκλησία συμπληρώνει οτι ο φθόνος επαρακινεί τον διάβολο να ενεργήσει και να βλάψει το άτομο. (Βασκανία είναι μια δαιμονική ενέργεια που γίνεται μέσω των φθονερών ανθρώπων (Μ.Βασίλειος περί φθόνου, 4)). Έτσι λοιπόν ευάλωτοι στη βασκανία είναι όσοι δεν είναι εφοδιασμένοι με τα πνευματικά όπλα που πολεμούν και νικούν ( νηστεία, προσευχή, εξομολόγηση και Θ.Κοινωνία).
Σύμφωνα με τον Αββά Ησαΐα , ο άνθρωπος ο οποίος ματιάζεται είναι αυτός που ενδιαφέρεται για τη γνώμη του άλλου κόσμου περί του εαυτού του και γενικώς αναζητεί την καλή αποδοχή και εκτίμηση των άλλων ανθρώπων. Εύκολα θύματα της βασκανίας είναι γενικώς οι άνθρωποι, που κρύβουν μέσα τους ωραιοπάθεια , υπερηφάνεια, εγωκεντρισμό , κενοδοξία , επιδειξιομανία και γενικώς μέσα στην καρδιά τους κυριαρχεί μεγάλος εγωισμός και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους.
Το μάτιασμα μπορεί να προκαλέσει από αδιαθεσία μέχρι πόνους και σε σπάνιες περιπτώσεις ακόμα και θάνατο όχι μόνο σε ανθρώπους αλλά σε πάσης φύσεως ζωντανό οργανισμό. Τα συνηθέστερα συμπτώματα που βιώνει ένας ματιασμένος άνθρωπος είναι κεφαλαλγία (πονοκέφαλος), κόπωση, οξεία υπνηλία καθώς και τάση προς εμετό, ίλιγγο και ακούσιες μυικές συσπάσεις.
Εκείνος που αναλαμβάνει το καθήκον του θεραπευτού συγκεντρώνει το νου και το βλέμμα του στον ματιασμένο εξουδετερώνοντας την διαταραχή αφού γίνεται συλλέκτης της ασύμβατης αρνητικής ενέργειας την οποία στη συνέχεια μετουσιώνει σε θετική..
Παρόμοιο ρόλο παίζουν και τα φυλαχτά, οι γαλάζιες χάντρες και τα ματόχαντρα. Δεν έχουν κάποια δύναμη από μόνα τους , την παίρνουν από την πίστη μας στην αποτελεσματικότητά τους. Τα γαλάζια ματόχαντρα λ.χ. είναι απομιμήσεις της ίριδας. Με το σχήμα τους θυμίζουν το βάσκανο μάτι και είναι θαλασσί γιατί σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις οι γαλανομάτηδες ματιάζουν πιο εύκολα. Με λίγα λόγια μια καταστροφική δύναμη ή επιρροή δεν δρα ποτέ εναντίον αυτής της ίδιας. Έτσι όποιος φορά γαλάζιο ματόχαντρο διαφεύγει.Όλα αυτά στην ουσία ενεργοποιούνται από την πίστη μας. Προβάλλοντας τη δύναμη του νου και του ψυχισμού μας σε ένα «ματάκι» το μετατρέπουμε σε ένα τάλισμαν δύναμης.
Η εκκλησία επισημαίνει οτι μόνο ο κληρικός μπορεί να διαβάζει την ειδική ευχή «περί βασκανίας».Στην ερμηνεία του ΞΑ’ (61ου) κανόνα της ΣΤ” Οικουμενικής Συνόδου αναφέρεται ότι κανονίζονται με 6 χρόνια αποχή από τα ιερά μυστήρια, δηλ. τη θεία μετάληψη όσοι κατασκευάζουν φυλαχτά διαφόρων τύπων, αγνώστων στο πνεύμα της Εκκλησίας.
Βέβαια, για τους ορθολογιστές, τέτοια πράγματα είναι δεισιδαιμονίες ή απλώς συμπτώσεις. Άλλωστε, ποιός πιστεύει στο βάσκανο μάτι στην εποχή μας θα έλεγαν… ή μήπως όχι?
cityculture.gr/ γράφει η Βαλεντίνα Ζαμπιόγλου