ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Επιστημονική Ημερίδα.

Το τριήμερο 4-6 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκαν δράσεις σε σχέση με την πρωτοβουλία για την ανάδειξη της Βυζαντινής ταυτότητας της Θεσσαλονίκης, Σκοπός η αξιοποίηση της πόλης για ουσιαστική ανάπτυξη του τουρισμού. Μέσα στις δράσεις πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 5 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής επιστημονική ημερίδα με τίτλο «Ο Βυζαντινός Πολιτισμός ως εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης: Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης».

Στην ημερίδα μίλησαν δεκαπέντε καθηγητές πανεπιστημίων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ο Αντιδήμαρχος της Ραβέννα, εκπρόσωποι της κυβέρνησης και της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και επιχειρηματίες και επαγγελματίες από τον χώρο του marketing. Τα θέματα που αναπτύχθηκαν αφορούσαν διάφορους τομείς με κεντρικό θέμα τον τρόπο, τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες που έχει η Θεσσαλονίκη να γίνει το παγκόσμιο κέντρο του Βυζαντινού Πολιτισμού.
Τονίστηκε πάνω σε αυτό ότι η σημερινή κατάσταση της Κωνσταντινούπολης είναι τροχοπέδη στην ανάδειξη του Βυζαντινού πολιτισμού ως όλον. Η Θεσσαλονίκη όμως, ως συμπρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μπορεί και πρέπει να αναδείξει τον πολιτισμό σε όλο το μεγαλείο του. Είναι η πρώτη πόλη στην Ευρώπη που φιλοξένησε κατά την διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου τρεις διαφορετικούς πολιτισμούς, οι οποίοι συμβίωναν ειρηνικά. Έχει αυτήν την στιγμή δεκαπέντε μνημεία ενταγμένα στην UNESCO, ενώ ταυτόχρονα το Βυζαντινό Μουσείο βοηθά στο σύγχρονο εξωστρεφές πρόσωπο της πόλης. Για την δράση του αυτή το Βυζαντινό Μουσείο έλαβε το 2005 το «Βραβείο Μουσείων», από το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Αναλυτικότερα τα σημαντικότερα σημεία της επιστημονικής ημερίδας:

Ο Αντιδήμαρχος Τουρισμού και Smart-city της Ραβέννα, Giacomo Constantini, παρουσίασε την περίπτωση της πόλης του και το πώς εκμεταλλεύτηκαν τo Βυζαντινό Παρελθόν της. Επικεντρώθηκαν στα βυζαντινά ψηφιδωτά που βρίσκονται στους 8 ναούς της πόλης και έχουν ήδη ενταχθεί στα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς την Unesco. Το πρόγραμμα ανάπτυξης της βυζαντινής ταυτότητας περιλαμβάνει την δημιουργία ενός brand name που θα αναγνωρίζεται παγκοσμίως, ενώ προβάλουν και την μίξη του βυζαντινού και ελληνορωμαϊκού παρελθόντος τους. Έτσι έστησαν πολιτιστικό και θρησκευτικό ποιοτικό τουρισμό, απλό ή ενεργητικό. Προσφέρουν δηλαδή απλές ξεναγήσεις μέσα σε κάθε ναό ή άλλο μνημείο του ιστορικού παρελθόντος της πόλης, με επίκεντρο πάντα το Βυζάντιο. Ταυτόχρονα διοργανώνουν διεθνείς εικαστικές δράσεις στις οποίες καλούν γνωστούς καλλιτέχνες να εμπνευστούν από τα μωσαϊκά και να δημιουργήσουν καινούργια έργα. Ο Αντιδήμαρχος υπενθύμισε ότι ο Κλιμτ εμπνεύστηκε την περίφημη Χρυσή Περίοδό του από τα βυζαντινά ψηφιδωτά της Ραβέννα. Επίσης, προβάλουν εργαστήρια, ημερίδες, συνέδρια με κεντρικό θέμα τον διάλογο μεταξύ ιστορικού παρελθόντος και σύγχρονου πολιτισμού. Παράλληλα στην Ραβέννα έτρεξε ένα 20ετές πρόγραμμα για την ανάδειξη της Βυζαντινής κληρονομιάς «Ravenna Festival 1996-2016», στο οποίο πολλές δράσεις πραγματοποιήθηκαν μέσα στους ναούς. Τέλος, από το 2011 διοργανώνει το International Contemporary Mosaic Festival. Η επιτυχία του προγράμματος, δήλωσε ο Giacomo Constantini, μπορεί να αποτελέσει ένα παράδειγμα για την Θεσσαλονίκη, ενώ κάλεσε σε διάλογο μεταξύ των δύο πόλεων.
Η παρουσίαση του Αντιδημάρχου της Ραβέννα αποτέλεσε βάση για την ανάπτυξη των διάφορων θεμάτων των ομιλητών της επιστημονικής ημερίδας. Ο Πρύτανης τους Α.Π.Θ. κ. Μήτκας, τόνισε ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να προβληθεί η Βυζαντινή ταυτότητα της πόλης, ενώ δήλωσε ότι όλες οι σχετικές Σχολές του πανεπιστημίου συμβάλλουν ήδη προς αυτήν την κατεύθυνση. Πρόσθεσε ότι η δράση του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Α.Π.Θ., που ιδρύθηκε το 1966, μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά την προσπάθεια.

Ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της «Βυζαντινής Θεσσαλονίκης» και Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης κ. Φιλιππίδης, τόνισε ότι η σύγχρονη Θεσσαλονίκη έχασε το μεγαλείο και την σημασία που είχε στον παγκόσμιο χάρτη. Έτσι χρειάζεται όραμα και το κυριότερο να πιστέψουν οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς σε αυτήν, γιατί κανένας άλλως δεν θα πιστέψει.

Ο Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Μάρδας δήλωσε ότι το κλειδί για την ανάπτυξη είναι ο πολιτισμός και η προβολή του διεθνώς. Ήδη το πρόγραμμα για την προβολή της Ελλάδας στην Ρωσία, που έτρεξε τον περασμένη χρονιά, αύξησε τους Ρώσους τουρίστες κατά 25%, την στιγμή που παρουσιάστηκε μείωση σε όλες τις άλλες χώρες. Η σχέση της ορθόδοξης Ρωσίας με τον Βυζαντινό πολιτισμό είναι πολύ σημαντική. Έτσι στα προσεχή σχέδια είναι και μία κρουαζιέρα που θα ξεκινά από το Σότσιν και θα καταλήγει στην Θεσσαλονίκη. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι γεννήθηκαν εδώ γεννήθηκαν τα αδέλφια Κύριλλος και Μεθόδιος.

Εξαιρετικός ομιλητής ο Καθηγητής και Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών σπουδών της Ecole des Haute Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού κ. Paolo Odorico. Τόνισε ότι είναι ευκαιρία για την Θεσσαλονίκη η συγκεκριμένη χρονική στιγμή, γιατί παρατηρείται μία αύξηση στην επιλογή των Βυζαντινών σπουδών από φοιτητές από όλον τον κόσμο, ακόμα και από την Κίνα. Για την Δυτική Ευρώπη που πρότυπό της έχει την Καρολλίγγεια αυτοκρατορία του Καρλομάγνου τον 8ο και 9ο αιώνα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία θεωρείται κάτι εξωτικό και ελάσσονος σημασίας. Όμως τα τελευταία χρόνια και με την είσοδο των Βαλκανικών χωρών στην Ε.Ε. γίνεται προσπάθεια για την συγγραφή κοινής ιστορίας Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, με ιδιαίτερο βάρος αρχικά στον Βυζαντινό πολιτισμό. Ο Paolo Odorico, ο οποίος έκανε την παρουσίασή του σε άπταιστα ελληνικά, δήλωσε ότι υπάρχει μία προκατάληψη ακόμα και στην Ελλάδα σχετικά με την Βυζαντινή ιστορία και ότι θα πρέπει να ξαναγραφτούν τα βιβλία και να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε την Βυζαντινή περίοδο ως περίοδο δολοπλοκιών, ίντριγκας, και πολέμων. Ο Βυζαντινός πολιτισμός είναι λαμπρός, πολυπολιτισμικός και έχει αφήσει βαθιά πολιτιστικά σημάδια στην σύγχρονη Ελλάδα, και όχι μόνο. Τόνισε ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν τον 19ο αιώνα το νέο ελληνικό κράτος αναζητούσε την ταυτότητά του, διέγραψε την βυζαντινή ιστορία και αναζήτησε τον ιδρυτικό του μύθο στο Αιγαίο. Εκεί όπου συγκεντρώνονται οι πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας. Και ας μην ξεχνάμε επίσης ότι η Μακεδονία, καθώς δεν ανήκε ποτέ στης Αρχαία Ελλάδα, δεν εμφανίστηκε στην συνείδηση του νέου Ελληνικού Κράτους παρά μόνο την δεκαετία του 1870, όταν η πολιτική ηγεσία μετά τις επιτυχίες κατά των Οθωμανών οραματίστηκε την ανακατάκτηση των Βυζαντινών εδαφών. Και αυτό γιατί κατά την διάρκεια της Belle Epoce και του Grand Tour των Ευρωπαίων οι Δυτικοί θαύμαζαν όχι μόνο τα αρχαία ελληνικά ερείπια αλλά και τα βυζαντινά και άρχισαν να εισρέουν στην Κωνσταντινούπολη. Ο καθηγητής Odorico στάθηκε και στο ερώτημα που ταλανίζει την επιστημονική κοινότητα. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία είναι ελληνική ή όχι, την στιγμή που οι ίδιοι οι Βυζαντινοί ονόμαζαν τον εαυτό τους ρωμιό, δηλαδή ρωμαίο. Εδώ τόνισε ότι για να επανέλθει στην πραγματική της διάσταση θα πρέπει να απομυθοποιηθεί και να απελευθερωθεί από εθνικές προκαταλήψεις. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Δυτικοί κατέστρεψαν περισσότερο το Βυζάντιο με τις κατακτητικές τους σκέψεις και τις βλέψεις για τον πλούτο του. Είναι καταγεγραμμένο ότι όταν οι Οθωμανοί πλησίαζαν για την ολοσχερή κατάκτηση του Βυζαντίου, η πλειοψηφία των πολιτών προτιμούσαν τον οθωμανικό ζυγό γιατί θα διατηρούσαν προνόμια και την ορθόδοξη θρησκεία τους, από τον Ενετικό ζυγό στον οποίο θα έπρεπε να προσηλυτισθούν στον καθολικισμό για να έχουν κάποια ελάχιστα προνόμια. Τέλος, υποστήριξε ότι κάθε δραστηριότητα και προσπάθεια αναβίωσης του βυζαντινού πολιτισμού εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να γίνει στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, επιβάλλεται κέντρο να γίνει η Θεσσαλονίκη.

Η κυρία Αλκμήνη Σταυρίδου-Ζαφράκα Ομ. Καθ. Βυζαντινής Ιστορίας του Α.Π.Θ και διευθύντρια του περιοδικού «Βυζαντιακά» αναφέρθηκε στον ρόλο της Θεσσαλονίκης από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα. Τόνισε ότι υπήρξε Μητρόπολη της Μακεδονίας και από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Αυτοκρατορική πόλη, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Επαρχίας με έκταση από τον Στρυμόνα έως τον Αξιό ενώ μετά το 148 μ.Χ. η έκτασή της αυξάνεται. Η Εγνατία οδός την μετέτρεψε σε σταυροδρόμι εμπορικό και στρατιωτικό. Η επιλογή του Μεγάλου Κωνσταντίνο να κάνει πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το Βυζάντιο και όχι την Θεσσαλονίκη της στέρησε την λάμψη. Παρόλα αυτά η ανάπτυξή της δεν σταμάτησε και απέκτησε την δική της λάμψη ως συμπρωτεύουσα. Η πόλη έχει ιδιαίτερη πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά στην διάρκεια των αιώνων ενώ παρά την καταστροφή της από τους Οθωμανούς το 1430, ανέκαμψε και άνθισε εκ νέου ως το 1912. Τέλος, υπενθύμισε ότι η πόλη παρουσιάζει όλους τους ρυθμούς των ναών μέχρι των 14ο αιώνα.

Η Αναπληρώτρια Καθ. Τμ. Οικονομικών Επιστημών Α.Π.Θ. κυρία Στέλλα Κωστοπούλου, δήλωσε ότι ο πολιτιστικός τουρισμός αυτήν την στιγμή στην Ευρώπη αποτελεί το τρίτο πιο σημαντικό κίνητρο για ταξίδια. Το 22% των ευρωπαίων τουριστών είναι πολιτιστικοί τουρίστες. Αυτοί αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες, συμμετοχή και όχι παθητική θέαση, και ποιότητα υπηρεσιών. Ο πολιτιστικός τουρισμός επιμηκύνει την τουριστική περίοδο. Ταυτόχρονα τόνισε ότι μπορεί με βάση την πόλη να διοργανώνονται μικρά city-breaks που θα προωθούν τους τουρίστες σε κοντινούς προορισμούς, με πολιτιστικό ενδιαφέρον αλλά με ελλείπεις υποδομές. Σε αυτό μπορεί να συμβάλουν τα φθηνά μεταφορικά μέσα. Πρωτίστως όμως θα πρέπει θα πρέπει να κατανοήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς την δύναμη και την σημασία του internet. Για παράδειγμα, αν ψάξει κάποιος για πόλεις βυζαντινού πολιτιστικού ενδιαφέροντος η Θεσσαλονίκη δεν εμφανίζεται πουθενά, και αν κάποια μηχανή αναζήτησης την εμφανίσει θα είναι στις τελευταίες θέσεις. Προκύπτει έτσι ένα σοβαρό ερώτημα. Πως μπορεί να προβληθεί η Θεσσαλονίκη ως πολιτιστικός προορισμός Βυζαντινής περιόδου; Η απάντηση ίσως είναι απλή. Μεγάλες διεθνείς καλλιτεχνικές διοργανώσεις με επίκεντρο πάντα τον βυζαντινό πολιτισμό, πρωτότυπες δράσεις και πρωτοβουλίες. Αυτήν την στιγμή, παρόλα τα πλεονεκτήματα που υπάρχουν, οι αδυναμίες ίσως είναι περισσότερες. Ανεπαρκής προβολή της Βυζαντινής κληρονομιάς, απουσία εξειδικευμένης εικόνας ως βυζαντινή πόλη, ανεπάρκεια υποδομών και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα υπάρχουν και σοβαρές απειλές όπως ο ανταγωνισμός άλλων πόλεων για την πρωτοκαθεδρία, δυσμενές διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Όμως, οι σημερινές ευκαιρίες μπορεί να δώσουν τα σκήπτρα στην Θεσσαλονίκης ως κέντρου βυζαντινής κληρονομιάς. Ο συνεχώς αυξανόμενος πολιτιστικός τουρισμός, το άνοιγμα νέων αγορών όπως της Κίνας, νέες τεχνολογίες, αυξανόμενος τουρισμός ατόμων άνω των 60, νέοι επιστήμονες. Το πιο σημαντικό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι είναι ότι βυζαντινή κληρονομιά δεν είναι μόνο τα μνημεία αλλά και ο άυλος πολιτισμός, ήθη, έθιμα, διατροφή και άλλα που πέρασαν στην καθημερινότητά μας. Με σωστή ιεραρχημένη στρατηγική και προβολή με εργαλεία marketing, πρέπει να δημιουργηθεί η βυζαντινή ταυτότητα που να βασίζεται στο πνεύμα και στους ανθρώπους του τόπου. Να τεθεί στην υπηρεσία της στρατηγικής η χρήση της τεχνολογία και ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει σταθμός θρησκευτικών διαδρομών αλλά και αυτόνομος προορισμός για την Ορθοδοξία. Μην ξεχνάμε ότι μοιραζόμαστε το ορθόδοξο δόγμα με την Ρωσία αλλά και με ένα μικρό ποσοστό Κινέζων χριστιανών. Οι Κινέζοι μόνο είναι 67.000.000.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Τμ. Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Πατρών κ. Πέτρος Κουφόπουλος τόνισε ότι είναι σημαντικό να συσταθούν προτάσεις για την ένταξη και άλλων μνημείων στην Πολιτιστική Κληρονομιά της Unesco. Τα ενταγμένα μνημεία έχουν προτεραιότητα σε χρηματοδοτικά προγράμματα για την συντήρηση και την διατήρηση της ακεραιότητάς τους. Έτσι μία πόλη αποκτά brand name και προβάλλεται ως έχουσα σημαντικά ποιοτικά μνημεία, σωστά συντηρημένα.

Η Πρόεδρος Δ.Σ. Εθνικής Τραπέζης Ελλάδος κυρία Λούκα Κατσέλη τόνισε ότι η επένδυση στον πολιτισμό δίνει αναπτυξιακή δυναμική και δεν αποτελεί πολυτέλεια στην συγκεκριμένη οικονομική συγκυρία. Φυσικά, δεν εννοούμε μόνο την πολιτιστική κληρονομιά αλλά και τις σύγχρονες πολιτιστικές δράσεις. Ο συνδυασμός των δύο είναι που επιφέρει δυνατή αναπτυξιακή στρατηγική. Όχι μόνο στην Θεσσαλονίκη αλλά και σε όλη την Ελλάδα μπορούν να δημιουργηθούν Θεματικά Πάρκα όπως π.χ. οι χώροι των Άθλων του Ηρακλή. Μπορεί να δημιουργηθούν Διεθνή Φεστιβάλ Αρχαίας Τραγωδίας ή Κωμωδίας, ή Μουσικής. Στην Θεσσαλονίκη ειδικότερα μπορεί να διοργανωθεί Διεθνές Φεστιβάλ σε σχέση με το Βυζάντιο. Να προβληθούν τοπικά ήθη και έθιμα. Πρέπει να υπάρξουν πρωτοβουλίες από τις Δημοτικές Αρχές αλλά και από ιδιώτες επιχειρηματίες ως ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης. Πρέπει να υπάρξει ένα όραμα και ένα πραγματικό επιχειρησιακό σχέδιο πολιτιστικής ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει σε τοπικό επίπεδο και δυστυχώς ούτε σε Κρατικό. Η πρωτοβουλία Βυζαντινή Θεσσαλονίκη δίνει για πρώτη φορά την ευκαιρία για τον σχεδιασμό ενός τέτοιου επιχειρησιακού σχεδίου. Δεν πρέπει όμως να γίνουν μόνο αναλύσεις αλλά και συνεργασίες με άλλες πρωτοβουλίες δράσεων, σωστή ιεράρχηση των ενεργειών, να εμπλακεί το ανθρώπινο κεφάλαιο της πόλης, να δοθεί το απαραίτητο επιστημονικό υλικό από την πανεπιστημιακή κοινότητα της πόλης, ενώ επιβάλλεται να εξομαλυνθούν οι θεσμικές διαδικαστικές ενέργειες. Αυτήν την στιγμή η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη πρέπει να δράσει μέσα σε 4 σημεία αναπτυξιακής πρωτοβουλίας που τρέχουν αυτήν την στιγμή. Η Ε.Ε. δημιούργησε το πρόγραμμα Δημιουργική Ευρώπη 2014-2020 μέσα στο οποίο μπορεί να ενταχθεί η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη για οικονομική ενίσχυση. Η ΕΤΕ έχει επίσης δημιουργήσει το Act for Greece, ένα πολιτιστικό Crow funding για την οικονομική συμμετοχή ιδιωτών και μη από όλον τον κόσμο σε πολιτιστικά αναπτυξιακά σχέδια. Επίσης τόνισε ότι όλος παραδόξως μέσα στην σημερινή οικονομική κατάσταση οι τράπεζες δείχνουν θετικές στην χρηματοδότηση πρωτοβουλιών για την πολιτιστική ανάπτυξη. Η κυρία Κατσέλη δήλωσε ότι υπάρχουν όλα τα συστατικά στοιχεία ώστε η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη να πραγματοποιηθεί, αλλά δεν υπάρχει οργανωτικός φορέας για τον συντονισμό όλων των ενεργειών. Και σαν πρώτο βήμα θα πρέπει να δημιουργηθεί.

Ο κ. Παντελής Βίγκας, τέως εκπρόσωπος των Μειονοτικών Ευαγών Ιδρυμάτων (Βακουφίων) την Τουρκία και επιχειρηματίας, τόνισε ότι δυστυχώς οι Έλληνες δεν πιστεύουν στην Ελλάδα. Προτιμούν ξένα προϊόντα ενώ αντίθετα οι ξένοι όταν βλέπουν προϊόν made in Greece το προτιμούν, γιατί γνωρίζουν ότι θα είναι καλύτερο και αγνότερο. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο κόσμος δεν αγοράζει αυτό που παράγεις, αγοράζει το γιατί το παράγεις. Αγοράζει το ήθος. Στον Βυζαντινό πολιτισμό η Θεσσαλονίκη πλεονεκτεί και πρέπει επιτέλους να το εκμεταλλευτεί. Χρειάζεται ένα brand name που θα αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως Θεσσαλονίκη. Επιβάλλεται να γίνει η πόλη παγκόσμιο κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού με όλες τις παραμέτρους του. Πρέπει να επικοινωνήσει το σύνολο του πολιτισμού και όχι μόνο τα κτίρια. Ως έλληνες έχουμε εξαιρετική υπόληψη στον κόσμο και πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Οι έλληνες ξέρουμε τι θα πει «ζωή» και πρέπει να δείξουμε στους άλλους τι σημαίνει ζωή. Η απομυθοποίηση του Βυζαντινού Πολιτισμού είναι βασική προϋπόθεση για την αξιοποίησή του. Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας του βυζαντινού πολιτισμού από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, να διώξουμε κάθε προκατάληψη ή εθνικιστική τάση για να αναδυθεί ως ένας πολιτισμός παγκόσμιας εμβέλειας. Πρέπει να καταλάβουμε το παρελθόν, για να επικοινωνήσουμε με το παρόν και να διαμορφώσουμε το μέλλον.

Η κυρία Ματούλα Σκαλτσά, Καθηγήτρια Τμ. Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. και Διευθύντρια του Διαπανεπιστημιακού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού» του Α.Π.Θ και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στάθηκε στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά του Βυζαντίου που διασώθηκε μέσα από τα κοινωνικά έθιμα. Οι κοινωνικές αξίες και παραδόσεις, έθιμα και πρακτικές, οι αισθητικές και πνευματικές αντιλήψεις, η καλλιτεχνική έκφραση, η γλώσσα, καθώς και άλλες πτυχές της ανθρώπινης πολιτιστικής δραστηριότητας είναι πιο δύσκολα να διατηρηθούν από τα φυσικά μνημεία. Μπορούμε να τα διακρίνουμε μέσα από παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγενέστερους με τον προφορικό λόγο, όπως οι λαϊκές παραδόσεις, οι γιορτές και τελετές, χοροί, οι παραστατικές τέχνες, οι κοινωνικές πρακτικές, οι γνώσεις και οι τεχνικές. Στην ερώτηση τι είναι πολιτιστικός τουρισμός απάντησε ότι είναι ο συνδυασμός υψηλής και λαϊκής κουλτούρας, μία ευρεία αντίληψη της καθημερινότητας. Αυτήν την στιγμή ο πολιτιστικός τουρισμός αφορά το 37% του παγκόσμιου τουρισμού και αυξάνεται κατά 15% ετησίως. Πολλές πόλεις αναπτύσσουν Place branding και θεματικοποιούν την πολιτιστική κληρονομιά τους. Προβάλουν κάθε περιοχή για το χαρακτηριστικό προϊόν της (brand name). Η ανάπτυξη γίνεται αποκλειστικά γύρω από αυτό το brand name. Για την Θεσσαλονίκη η θεματική ανάπτυξη μπορεί να αφορά σιδηροδρομικές εκδρομές στα Βαλκάνια, γενικότερα στην Βόρεια Ελλάδα και στην Θράκη, έως και την Κωνσταντινούπολη με στόχο τα βυζαντινά μνημεία. Ένα ταξίδι τύπου Orient Express. Σε αυτές τις εκδρομές θα πρέπει να ενταχθούν και Οθωμανικά μνημεία συγγενικά προς τον βυζαντινό πολιτισμό, γιατί αυτός επηρέασε σε πολλούς τομείς και την οθωμανική αυτοκρατορία. Για να επιτευχθεί αυτό θέλει εκ νέου εκπαίδευση για την αλλαγή νοοτροπίας. Μέσα από το μεταπτυχιακό το οποίο διευθύνει η κ. Σκαλτσά, αναπτύσσονται δραστηριότητες όπως θεματικές ξεναγήσεις στην πόλη από τους φοιτητές ή εκπαίδευση των πολιτών στον πολιτισμό μέσω των Δια βίου μάθησης προγραμμάτων. Επίσης, στην Θεσσαλονίκη μπορεί να αναπτυχθεί παράλληλα και ο θρησκευτικός πολιτιστικός τουρισμός με θεματικές διαδρομές στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου, ή μυθολογικές διαδρομές, φιλοσοφικές και λογοτεχνικές. Η Θεσσαλονίκη έχει πλούσια πνευματική κληρονομιά. Μία άλλη οπτική είναι και η ανάπτυξη του συμμετοχικού πολιτιστικού τουρισμού της καθημερινότητας. Εδώ μπορεί να εμπλακούν και οι πολίτες, με δείπνα στα σπίτι μέσα στην οικογένεια 2-4 τουριστών, ξεναγήσεις από τους ίδιους τους πολίτες στην καθημερινότητά τους, επίδειξη παρασκευής διαφόρων προϊόντων. Υπάρχουν ήδη πόλεις που έχουν ενσωματώσει τέτοιες δραστηριότητες μέσα στα τουριστικά προγράμματά τους. Πρέπει να υπάρξει πρωτίστως συνεργασία και καλή πολιτική, έρευνα και σωστή στρατηγική με ιεράρχηση των βημάτων προς την υλοποίηση.

Η κυρία Αναστασία Τούρτα Επίτιμη Διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού και Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, επισήμανε τα τεράστια πλεονεκτήματα που έχει η Θεσσαλονίκη για να γίνει το παγκόσμιο κέντρο Βυζαντινού πολιτισμού. Η τεράστια τεχνογνωσία των μελών της επιστημονικής κοινότητας για την αναστήλωση των μνημείων έχουν δημιουργήσει ήδη δεσμούς με άλλες πόλεις. Το ΕΚΒΜΜ ιδρύθηκε το 1997 και έχει ήδη συμβάλει στην αναστύλωση μνημείων εκτός της Θεσσαλονίκης σε πόλεις στα Βαλκάνια, στην Συρία, το Ισραήλ, την Τουρκία, δημιουργώντας έτσι ένα δίκτυο πόλεων με κέντρο αναφοράς την Θεσσαλονίκη. Το ΕΚΒΜΜ έχει διοργανώσει 3 διεθνείς διασκέψεις της Unesco στην Θεσσαλονίκη και ανέλαβε την διεκπεραίωση της χάρτας της πόλης.

Ο Δρ. Γιώργος Καραγιάννης, Επιστημονικός και Τεχνικός Δ/ντής Διαγνωστικού Κέντρου Ιδρύματος ΟΡΜΥΛΙΑ, κατέθεσε την τεχνολογία την οποία διαχειρίζεται το ίδρυμα και την τεχνογνωσία που αποκτήθηκε στη διάρκεια της δεκαετούς λειτουργίας του. Η τεχνολογική προσέγγιση για την ανάδειξη ενός έργου τέχνης, η ανάπτυξη τεχνολογικής έρευνας για την μελέτη και τεκμηρίωση των στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς είναι οι βασικοί στόχοι του Ιδρύματος. Το Διαγνωστικό Κέντρο Έργων Τέχνης είναι από τα ελάχιστα που λειτουργούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίας όπως την ενδοσκόπηση του αντικειμένου χωρίς την λήψη δείγματος που ήταν απαραίτητη μέχρι σήμερα. Η τεχνική αυτή δημιουργεί το DNA του έργου τέχνης το οποίο εισάγεται στην συνέχεια στην database E-RIHS (European Research Infrastructure for Heritage Science). Τόνισε μεταξύ άλλων ότι ο πολιτισμός μας σήμερα είναι η πληροφορία και κυρίως η χρήση της τεχνολογίας για την απόκτησή της.

Ο κ. Παναγιώτης Δούρος, Πρ. Διευθυντής Γραφείου Υπουργού Πολιτισμού και Υποψήφιος Δρ. Τμ. Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Δημοκρίτειο Παν. Θράκης, δήλωσε ότι ξεκινώντας την έρευνα για την ομιλία του διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει καμία καλλιτεχνική δραστηριότητα για το Βυζάντιο σε όλη την Ελλάδα. Επίσης βυζαντινά κέντρα όπως ο τόσο σημαντικός Μυστράς είναι ερειπωμένα και αναξιοποίητα. Η Θεσσαλονίκη οφείλει να έχει ένα βυζαντινό Φεστιβάλ με ποικίλες καλλιτεχνικές δράσεις, ίσως για αρχή στην καρδιά των Δημητρίων που ως θεσμός ήδη προσελκύει την διεθνή κοινότητα. Τόνισε ότι δεν πρέπει να αγνοηθεί η μεταβυζαντινή εποχή η οποία πρέπει αναπτυχθεί επικουρικά με την Βυζαντινή ταυτότητα της πόλης.

Στο τέλος κάθε συνεδρίας οι προεδρεύοντες δέχονταν ερωτήσεις. Μία ερώτηση αφορούσε το «γιατί ενώ προσπαθούμε να προβάλουμε το Βυζαντινό Παρελθόν της Θεσσαλονίκης ιδρύεται στο ΑΠΘ τμήμα Ισλαμικών Σπουδών». Ο βυζαντινολόγος καθηγητής της Ecole des Hautes Etudes en Science Sociales του Παρισιού κ.Odorico ζήτησε να απαντήσει αυτός αντί των καθηγητών του ΑΠΘ. Ο κ.Odorico δήλωσε ότι αν θέλουμε ως Θεσσαλονικείς και ως Έλληνες να προβάλουμε την Βυζαντινή κληρονομιά μας πρέπει πρώτα να ενστερνιστούμε το βυζαντινό πνεύμα. Ας μην ξεχνάμε ότι ο βυζαντινός πολιτισμός ήταν πολυπολιτισμικός ενώ, αν και είχε την ορθοδοξία ως κύρια θρησκεία, οι πολίτες του ήταν ελεύθεροι να ασκούν την δική τους πίστη. Για αυτό και στην Κωνσταντινούπολη υπήρχε ήδη τζαμί, πριν το 1453, για να μπορούν να ασκούν την λατρεία τους οι μωαμεθανοί επισκέπτες καθώς και οι μόνιμοι κάτοικοι.