Βιβλία που «άλλαξαν» τον κόσμο

Written by

Βιβλία που «άλλαξαν» τον κόσμο…

Υπάρχουν βιβλία που σε κάνουν να ονειροπολείς, άλλα πάλι σε τρομάζουν και άλλα σου διεγείρουν όλα τα εγκεφαλικά σου κύτταρα. Πολλές οι κατηγόριες, πολλά και τα συναισθήματα. Τι γίνεται όμως με την κατηγόρια των βιβλίων, που αν και ανήκουν σε διαφορετικά είδη, ο λόγος τους άσκησε ή ασκεί ακόμα και σήμερα δυνάμεις πάνω στο αναγνωστικό κοινό?

Βιβλία που «άλλαξαν» τον κόσμο

Ομηρικά έπη: Ιλιάδα & Οδύσσεια

Ο συγγραφέας που ίσως στέκεται πιο ψηλά από όλους στο βάθρο της παγκόσμιας κατάταξης των πιο διαχρονικών έργων του γραπτού λόγου, δε θα μπορούσε να είναι άλλος από τον Όμηρο. Και σίγουρα αυτή η τιμητική θέση δεν οφείλεται μονάχα στο γεγονός ότι τα ομηρικά έπη διαβάζονται πάνω από 3 χιλιετίες.

Ο Όμηρος κατάφερε να χαρίσει στους επικούς ήρωες του το αιώνιο κλέος και με τους σύγχρονους όρους του μάρκετινγκ να φέρει ο ίδιος τον τίτλο του best selling author. Από τους μελετητές της αρχαιότητας και της Αναγεννήσεως ως τις πανεπιστημιακές κοινότητες και τις «ζωντανές» συνευρέσεις στο YouTube, η βουλή του Διός παρέα με το μένος του Αχιλλέα και το ταξίδι της ψυχής στο πρόσωπο του πολυμήχανου Οδυσσέα εξακολουθούν να εγείρουν ζωηρές συζητήσεις.

Κι αν περάσουμε σε θέματα δομής και υποτιθέμενους προβληματισμούς που αφορούν τα ομηρικά έπη, ο αριθμός συγγραμμάτων, συνεδρίων κα μας εκπλήσσει ευχάριστα.
Πώς θα μπορούσε να υπάρχει μία διαφορετική εξέλιξη άλλωστε όταν τα συγκεκριμένα αριστουργήματα συνδυάζουν με τρόπο μοναδικό την ποιητική τέχνη με την φιλοσοφία, τις επιστήμες και τον απύθμενο πλούτο της ελληνικής γλώσσας, υπό το πλέγμα όχι τόσο της μυθικής παράδοσης αλλά της μνήμης.

Τα πάθη του νεαρού Βερθερου – Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε

Τώρα, βέβαια, μπορεί κάποιος να απορήσει με την τοποθέτηση του Βερθερου σε αυτή την λίστα, ιδιαίτερα όταν από τον ίδιο δημιουργό υπάρχει ο Φάουστ. Αν και ο Φάουστ πέρασε στο πάνθεον της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ωστόσο Τα πάθη του νεαρού Βερθερου αποτελούν ένα έξοχο παράδειγμα της δύναμης που μπορεί να ασκήσει ο γραπτός λόγος πάνω στο αναγνωστικό κοινό.

Αυτό το επιστολικό μυθιστόρημα του γερμανικού ρεύματος Strum und Drang εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1774 και προκάλεσε πανευρωπαϊκή φρενίτιδα. Χωρίς καμία δόση υπερβολής, ο ήρωας του μυθιστορήματος μετατράπηκε σε fashion icon της εποχής του, καθώς οι νεαροί άνδρες υιοθέτησαν την ενδυματολογική εικόνα του Βερθερου, όπως αυτή αποτυπωνόταν στις σελίδες του βιβλίου.

Ο « βερθερικος πυρετός» όμως δε σταμάτησε μονάχα στην ένδυση αλλά επεκτάθηκε και στον εμπορικό τομέα: Π.χ. το φημισμένο εργοστάσιο κατασκευής πορσελάνινων αντικειμένων/ έργων τέχνης Meissen, δημιούργησε αντικείμενα με απεικονίσεις σκηνών από το συγκεκριμένο έργο του Γκαίτε.

Το μελανότερο σημείο αυτής της φρενίτιδας αφορά τον μιμητισμό της αυτοκτονίας του Βερθερου, καθώς θα αποτελέσει πρότυπο θανάτου για τους πανταχού ερωτικά απογοητευμένους, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί αύξηση των αυτοκτονιών και η κυκλοφορία του έργου να απαγορευθεί σε αρκετές χώρες.

Κομμουνιστικό μανιφέστο – Καρλ Μαρξ & Φρίντριχ Ενγκελς

Πάντοτε είχα την αντίληψη ότι η ορθότερη παρουσίαση/ανάλυση ενός βιβλίου γίνεται από τον ίδιο τον δημιουργό του. Για να δούμε λοιπόν τι λένε οι δημιουργοί του Μανιφέστου που αναμφισβήτητα προκάλεσε κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία αν και ο επίλογός του απέτυχε εν τέλει να ενώσει όλους τους προλετάριους της γης και με την πάροδο του χρόνου παρέδωσε την σκυτάλη στο επόμενο κυρίαρχο πολιτικό ρεύμα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την διαδοχή των λογοτεχνικών ρευμάτων.

Από τον πρόλογο στη γερμανική έκδοση του 1872

“ Η Ένωση Κομμουνιστών, μία διεθνής εργατική Ένωση που στις τότε συνθήκες μπορούσε φυσικά να είναι μονάχα μυστική, στο συνέδριο του Λονδίνου το Νοέμβρη του 1847, ανέθεσε στους υποφαινόμενους ( Μαρξ & Ενγκελς) να συντάξουν ένα διεξοδικό θεωρητικό και πρακτικό πρόγραμμα του κόμματος, που προοριζόταν για δημοσίευση. Έτσι γεννήθηκε το παρακάτω « Μανιφέστο» για να τυπωθεί λίγες βδομάδες πριν από την επανάσταση του Φλεβάρη (Γαλλία, 1848).

Δημοσιεύθηκε πρώτα στα γερμανικά και τυπώθηκε σε 12 εκδόσεις στη Γερμανία, Αγγλία και Αμερική. Στα αγγλικά, για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 1850…και το 1871 σε 3 διαφορετικές εκδόσεις στην Αμερική…στα γαλλικά βγήκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, λίγο πριν τον Ιούνη του 1848…Στα πολωνικά βγήκε στο Λονδίνο λίγο μετά την πρώτη γερμανική έκδοση. Στα ρώσικα βγήκε στη Γενεύη το 1869 και στα δανικά.”

Από τον πρόλογο του Ενγκελς στην γερμανική έκδοση του 1890

“…όταν βγήκε χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό…σπρώχτηκε στο περιθώριο από την αντίδραση που επακολούθησε η ήττα των εργατών του Παρισιού τον Ιούνη του 1848…και τελικά κηρύχθηκε σε διωγμό…με την καταδίκη των κομμουνιστών της Κολωνίας.

…Όταν η ευρωπαϊκή εργατική τάξη ξαναδυνάμωσε γεννήθηκε η Διεθνής Ένωση Εργατών. Είχε σκοπό να συγχωνεύσει ολόκληρη την μαχητική εργατιά της Ευρώπης και της Αμερικής…Κι ωστόσο όταν βγήκε δε θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε σοσιαλιστικό μανιφέστο. Με το όνομα σοσιαλιστές εννοούσαν το 1847…ανθρώπους που βρίσκονταν έξω από το εργατικό κίνημα…

Και επειδή από τότε κιόλας είχαμε αποφασίσει ότι η χειραφέτηση των εργατών πρέπει να είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης, δεν μπορούσαμε ούτε στιγμή να διστάσουμε ποιο από τα δύο ονόματα θα διαλέγαμε ( δηλ. Κομμουνιστικό ή Σοσιαλιστικό Μανιφέστο)…”

Το βιβλίο των 23 σελίδων των Μαρξ & Ενγκελ μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες εκείνη την μακράν περίοδο και το περιεχόμενό του αναλύθηκε και συνεχίζει να αναλύεται από διάφορους επιστημονικούς κύκλους. Ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων- αν υπάρχει ακόμα κάτι τέτοιο- αξίζει να διαβαστεί καθώς αποτελεί πηγή ιστορικών πληροφοριών.

Πάντως την επόμενη φορά που θα δω κάποια ταινία που θα δείχνει τη «μαμά-Ρωσία» ως μήτρα του κομμουνισμού θα καγχάσω ( ‘όπως έλεγε και ο Αυλωνίτης) δυνατά.

Το κόκκινο βιβλίο – Μαο Τσε Τουνγκ

Μικρό κόκκινο βιβλίο ή Πολύτιμο βιβλίο ή Σκέψεις του προέδρου Μάο ή απλά Κόκκινο βιβλίο. Αυτόι είναι κάποιοι από τους τίτλους του συμβόλου της Πολιτιστικής Επανάστασης της Κίνας (1966-1976) και του οποίου η θεωρητική βάση στηρίχθηκε στις αρχές του μαρξισμού.

Το βιβλίο αρχικά περιελάμβανε 23 θεματικές πάνω στις οποίες αναπτύσσονταν οι διακηρύξεις/κανόνες/σκέψεις του Μάο με έκταση από λίγες γραμμές μέχρι λίγες παραγράφους. Αργότερα οι θεματικές αυτές σταδιακά αυξήθηκαν για να «κλειδώσουν» στις 33 με τις αντίστοιχες διακηρύξεις του Μάο (427 στον αριθμό).

Εκείνο που προκαλεί ίσως τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι ο αριθμός των αντιτύπων του. Διάφορες πηγές μιλούν για 1 δις έως 6.5 δισεκατομμύρια αντίτυπα!

Αγία Γραφή ή Βίβλος

Από τους κολασμένους της γης περνάμε στο βασίλειο των ουρανών. Η Αγία Γραφή αποτελεί ένα σύνολο βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης οριοθετώντας το δόγμα της πίστης του Χριστιανισμού. Από το σχίσμα των δύο Εκκλησιών και μετέπειτα, κάθε αυτόνομη Εκκλησία ( Ορθόδοξη, Καθολική, Προτεστάντες κα) θα αναγνωρίσει/ συμπεριλάβει στο δόγμα της συγκεκριμένο αριθμό βιβλίων.

Το πρώτο βιβλίο στον κόσμο που θα παραχθεί εκ του πιεστηρίου ήταν η Βίβλος  του Γουτεμβέργιου (1455). Κυκλοφόρησε σε 180 αντίτυπα, γεγονός που δυστυχώς θα τον οδηγήσει σε δικαστικές περιπέτειες και στην χρεοκοπία.
Σε διάφορες έρευνες που έχουν διεξαχθεί τα τελευταία χρόνια η Βίβλος καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού. Και τη πρώτη θέση ανάμεσα σ αυτά που άλλαξαν τον κόσμο

Επίλογος…

Πάντως μεταξύ αυτής της πεντάδας, το βιβλίο που δεν έβαψε με αίμα αυτή την έρμη Γη είναι τα ομηρικά έπη. Η συνέχεια της λίστας στο επόμενο αρθράκι. Αν επιθυμείτε στείλτε προτάσεις με τα βιβλία που εσείς θεωρείτε ότι επηρέασαν το παγκόσμιο στερέωμα στο [email protected]

Διαβάστε και το δεύτερο μέρος για τα 10 βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο

cityculture.gr/ Βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο / Αριστέα Αθ. Βραζιώτη