Ξεφυλλίζοντας ένα παλαιό Χριστουγεννιάτικο τεύχος του περιοδικού Νέα Εστία ( τεύχος 708, 1/1/1957), εν’ όψη των τωρινών εορτασμών του Δωδεκαημέρου (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά & Θεοφάνια) , μου κίνησε το ενδιαφέρον ένα άρθρο του δημοσιογράφου-συγγραφέα Π.Παλαιολόγου, το οποίο αρχικώς είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα Το Βήμα στις 25 Δεκεμβρίου του 1956.
Εξήντα ένα χρόνια μετά το συγκεκριμένο Χριστουγεννιάτικο άρθρο παραμένει πιο «φρέσκο» και επίκαιρο από ποτέ, καθώς η ουσία του καθρεφτίζει τόσο εύστοχα το παρόν μας. Η δεύτερη μεγαλύτερη ευχή που ανταλλάσσουμε συνήθως στις μεγάλες γιορτές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα – μετά την ευχή για υγεία – είναι μία εξίσου «πολύτιμη» λέξη : «Ειρήνη».
Γράφει ο Παλαιολόγος: “ Βάσανο οι γιορτές…Πολυτελή λεκτική αμφίεση επιβάλλει η μέρα. Παλαιότερα, στο «πανηγυρικό» πολυσέλιδο φύλλο επικρατούσε ο Παπαδιαμαντισμός. Χριστουγεννιάτικα διηγήματα κατέκλυζαν τις εφημερίδες…Βηθλεέμ δε του διηγήματος το ελληνικό χωριό. Ίσως γιατί οι πολιτείες δεν είχαν ακόμα ζωή ικανή να προσφέρει υλικό στον αφηγητή. Χιόνια, βουνά, μαντριά, μαντρόσκυλα, καλικάντζαροι, κάπες βοσκών, λυχνάρι, τζάκια που καπνίζουν…Σε παρακμή τώρα οι ιστορίες του χωριού, χωρίς να πάρουν τη θέση τους οι ιστορίες της πόλεως. Ποιος να τις διαβάση? Το διήγημα για να διαβαστή θέλει Χριστούγεννα σπιτικά…χωρίς τα σαξόφωνα των ρεβεγιόν, δίχως το ρεύμα του εκδρομισμού που στρέφει προς την ύπαιθρο τις πόλεις…Όσα διάβαζαν άλλοτε τώρα τα ζούνε. Αλλά κι αυτοί που μένουν δεν έχουν καιρό για διάβασμα. Ρεβεγιονάρουν ή επισκέπτονται « δέντρα». Αυτά τα δέντρα..Για πότε τα συνηθίσαμε τόσο, ώστε να είναι απαραίτητα σε μονόροφα και σε πολυκατοικίες?…Από λημέρι αρματωλών και κλεφτών που ήταν το έλατο, εβλάστησε σε σαλόνια και αυλές απαραίτητο άλας της κοσμικότητάς μας. Θανάσιμο πλήγμα του διηγήματος…”.
Με καυστικό χιούμορ που κρύβει μία γερή δόση απογοήτευσης, ο Παλαιολόγος εντοπίζει όχι μόνο την αλλοίωση μιας παράδοσης και τον μιμητισμό ξενόφερτων εθίμων που είχε εδραιωθεί από τον προηγούμενο αιώνα αλλά και κοινωνικά φαινόμενα/τάσεις/ προβλήματα της εποχής του. Αλλοτρίωση του πνεύματος, αστισμός, ερήμωση της υπαίθρου του τότε, που εξακολουθούν να υφίστανται και στο σήμερα.
Όπως εξηγεί στον επίλογο του άρθρου του “ Πώς αρχίσαμε και πού βρεθήκαμε! Από τα αστεία στα σοβαρά.” , στην επόμενη στήλη του άρθρου, το χριστουγεννιάτικο κοκτέιλ του συνεχίζεται με θέμα την ειρήνη των λαών. Με πιο σοβαρό ύφος ο Παλαιολόγος εύχεται για έναν κόσμο απαλλαγμένο από τη βαρβαρότητα του πολέμου, τονίζοντας ότι η ειρήνη δεν είναι μόνο “ επιταγή των ουρανών αλλά και λαχτάρα των ανθρώπων”. Ο Παλαιολόγος γεννημένος το 1895 προφανώς έχει βιώσει παγκόσμιους πολέμους, Κατοχή, εμφύλιο γεγονός που επικυρώνει ότι η ευχή του για παγκόσμια ειρήνη δεν είναι απλά μία κενή ευχή που αιωρείται στον αέρα των τύπων.
“ Προέχει η ειρήνη. Πάντα επίκαιρη αφού πάντα κινδυνεύει…Πόσες τάχα εβδομάδες είναι που από την περιοχή της Βηθλεέμ οι αστραπές του πολέμου φώτισαν τον τρόμο των ανθρώπων?…Προλετάριοι και αστοί στην ειρήνη ορκίζονται…Με την ίδια λαχτάρα δέεται για την μακροημέρευση της ειρήνης ο πολίτης της Μόσχας και ο πολίτης της Νέας Υόρκης. Άθροισμα πολιτών είναι οι λαοί. Όλοι οι λαοί εραστές της ειρήνης…Ειρήνη το σύνθημα της θρησκείας…Έπρεπε να είναι (η ειρήνη) ο σταθερότερος θρόνος του πλανήτη μας. Και δεν υπάρχει πιο ασταθής απ’ αυτόν. Της Άρτας το γεφύρι. Αιώνες αιώνων ηγέτες και λαοί, μαστόροι και μαστορόπουλα να είναι ο σταθερότερος θρόνος του στοιχειωμένου γεφυριού. Έρχεται όμως κάθε τόσο και μία νύχτα ζοφερή πού το γκρεμίζει. Πώς το εξηγείτε?..Μήπως πρόκειται για ουτοπία?… Μήπως η ειρήνη βρίσκεται έξω από την ανθρώπινη φύση, και, ειρηνικοί με τα χείλη, τον πόλεμο διατηρούμε στο υποσυνείδητο? Πιστεύουμε το αντίθετο…Όσο πιο φοβερά γίνονται τα όπλα, τόσο πιο διστακτικοί οι άνθρωποι στη χρήση τους. Ως που θαρθη μέρα να μη τολμούν να τα πιάσουν στο χέρι”.
Αμήν θα πω μόνο εγώ. Καλές γιορτές σε όλους με υγεία, ειρήνη και σκέψη.
cityculture.gr/ γράφει η Αριστέα Αθ. Βραζιώτη