Η χιονάτη και οι 7 νάνοι – ποιο είναι το αληθινό παραμύθι

Written by

To 1937 η Disney θα προβάλει στους κινηματογράφους την πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους, μια μεταφορά του παραμυθιού των αδερφών Γκριμ, η Χιονάτη και οι 7 νάνοι. Η επιτυχία της ταινίας θα αποφέρει στα ταμεία το ασύλληπτο ποσό – για την εποχή- των οκτώ εκατομμυρίων δολαρίων και θα καθιερώσει την ιστορία της Χιονάτης ως ένα από τα πιο αγαπημένα παιδικά παραμύθια.

Το παραμύθι όπως το ξέρουμε

Για να δούμε λίγο το παραμύθι της Χιονάτης, όπως το ξέρουμε: Μια φορά κι έναν καιρό σε κάποιο μακρινό βασίλειο, η βασίλισσα γεννά ένα όμορφο κοριτσάκι με μαύρα μαλλιά και ροδοκόκκινα μάγουλα. Επειδή το δέρμα της είναι λευκό σα το χιόνι της δίδουν το όνομα Χιονάτη.

Η ομορφιά της Χιονάτης

Η βασίλισσα πεθαίνει και ο βασιλιάς παντρεύεται μία άλλη γυναίκα. Η νέα βασίλισσα, σκοτεινή και μάγισσα διαθέτει έναν μαγικό καθρέφτη στον οποίο προστρέχει κάθε τόσο για να της επιβεβαιώσει ότι είναι η ομορφότερη σε όλο το βασίλειο.

Καθώς μεγαλώνει η Χιονάτη, αυξάνεται και η ομορφιά της γεγονός που θα την οδηγήσει σχεδόν στο θάνατο, όταν η μητριά βασίλισσα λάβει μια μέρα από τον μαγικό της καθρέφτη την απάντηση ότι η ομορφιά της Χιονάτης υπερέχει από την δικιά της.

Η βασίλισσα διατάσσει έναν κυνηγό για πάει τη Χιονάτη μέσα στο δάσος και να τη σκοτώσει, ώστε να παραμείνει η ίδια στο πρώτο βάθρο της ομορφιάς. Ο κυνηγός δε σκοτώνει την Χιονάτη κι αυτή χάνεται μέσα στο σκοτεινό δάσος, όπου θα βρει τελικά καταφύγιο σε ένα μικρό σπιτάκι.

Η χιονάτη και οι επτά νάνοι

Φοβισμένη και εξουθενωμένη θα φάει από το στρωμένο τραπέζι και θα κοιμηθεί στα κρεβατάκια του σπιτιού. Όταν ξυπνήσει θα βρει μέσα στο σπίτι τους ιδιοκτήτες του σπιτιού, που δεν είναι άλλοι από τους εφτά μικρούς νάνους. Η νεαρή Χιονάτη τους εξιστορεί τα παθήματά της και οι νάνοι αποφασίζουν όχι μόνο να την αφήσουν να μείνει μαζί τους αλλά και να την προστατεύσουν από την κακιά βασίλισσα, συμβουλεύοντάς την να μην ανοίγει την πόρτα σε κανέναν όταν αυτοί θα λείπουν στα ορυχεία.

Ο μαγικός καθρέφτης γιγαντώνει το μίσος της βασίλισσας προς τη Χιονάτη, η οποία επιθυμεί διακαώς να την εξουδετερώσει. Η κακιά μητριά βρίσκει το σπιτάκι των νάνων και μεταμορφωμένη σε γηραιά πλανόδια πωλήτρια της προσφέρει – σε διαφορετικό χρόνο- μία δηλητηριασμένη κορδέλα, ένα δηλητηριασμένο χτενάκι κι ένα δηλητηριασμένο μήλο.

Οι δύο πρώτες προσπάθειες αποτυγχάνουν χάρη στην επέμβαση των νάνων ενώ η τρίτη θα φέρει στη μάγισσα βασίλισσα το πολυπόθητο αποτέλεσμα: τον θάνατο της Χιονάτης.

Οι νάνοι τοποθετούν το άψυχο σώμα της Χιονάτης σε γυάλινο φέρετρο στη μέση του δάσους, απ’όπου μέρες αργότερα θα περάσει ένας πρίγκιπας, ο οποίος αντικρίζοντας την ομορφιά της νεκρής Χιονάτης θα την φιλήσει. Το αποτέλεσμα του φιλιού είναι η ανάσταση της Χιονάτης. Η ιστορία κλείνει με κλασικό τρόπο καθώς η Χιονάτη και το πριγκιπόπουλο θα παντρευτούν.

H Χιονάτη του 1937

Σε αυτό το πρωτοποριακό μιούζικαλ κινουμένων σχεδίων του 1937, στους τίτλους αρχής όπου ο ίδιος ο Walt Disney ευχαριστεί τους συνεργάτες για την πραγματοποίηση αυτής της ταινίας, βλέπουμε τις εξής εισαγωγικές πληροφορίες καθώς ανοίγει το βιβλίο του παραμυθιού. Σε κάποιο βασίλειο ζούσε μία νεαρή πριγκίπισσα με το όνομα Χιονάτη, την οποία η κακιά μητριά βασίλισσα της είχε φορέσει κουρελιασμένα ρούχα και την είχε μετατρέψει σε υπηρέτρια του κάστρου, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο την ομορφιά της κοπέλας αλλά και τον φόβο της βασίλισσας στο να μην ξεπεράσει την ομορφιά της ίδιας.

Οι διαφορές

Η ταινία ακολουθεί την γνωστή ιστορία σε γενικές γραμμές εκτός από κάποια σημεία (συμπεριλαμβανομένων και των παραπάνω γραμμών)

1) Τη γνωριμία της Χιονάτης με τον μελλοντικό της πρίγκιπα ευθύς εξαρχής – έστω κι αν η συνάντηση αυτή είναι τυχαία και στιγμιαία. Το story έχει αρκετά στοιχεία ρομάντζου.

2) Το ακατάστατο σπίτι των νάνων, το οποίο καθαρίζει αμέσως η Χιονάτη με τη βοήθεια των ζώων του δάσους.

3) Την μία και επιτυχημένη προσπάθεια εξόντωσης της Χιονάτης από την κακιά μάγισσα με το δηλητηριασμένο μήλο, μόλις αυτή μαθαίνει ότι ο Κυνηγός την εξαπάτησε και ότι η Χιονάτη ζει.

4) Η Χιονάτη τρώει το μήλο διότι η μεταμορφωμένη βασίλισσα της έχει πει ότι το μήλο είναι μαγικό και θα πραγματοποιήσει την ευχή που θα κάνει η Χιονάτη. Η Χιονάτη εύχεται για τον πρίγκιπά της.

5) Τον θάνατο της κακιάς βασίλισσας από πτώση.

Η μικρή Χιονάτη των Γκριμ ή αλλιώς Sneewittchen

Όλες οι παλαιές ή σύγχρονες εκδοχές του παραμυθιού διατηρούν τον βασικό κορμό της ιστορίας των Γκριμ καθώς εξιστορούν τον κατατρεγμό της Χιονάτης από την φθονερή μητριά βασίλισσα, τον ρόλο των εφτά νάνων και το happy end με το πριγκιπόπουλο, αφήνοντας δυστυχώς και πάλι έξω την αληθινή μαγεία που κρύβουν τα λαϊκά παραμύθια.

Το παραμύθι τον Γκριμ ξεκινάει με την πρώτη βασίλισσα και μητέρα της Χιονάτης, να κεντάει μία χιονισμένη ημέρα δίπλα σε ένα παράθυρο με μαύρο πλαίσιο. Ατενίζοντας από το παράθυρο, η βασίλισσα τρυπάει ξαφνικά το δάχτυλό της και 3 σταγόνες αίμα πέφτουν πάνω στο χιόνι. (Καθώς λογική και μυθοπλασία δεν βαδίζουν τις περισσότερες φορές παρέα, οι σταγόνες που πέφτουν από το δάχτυλο της βασίλισσας πάνω στο χιόνι, μας αφήνει να υποθέσουμε ότι μάλλον αν και χειμώνας η βασίλισσα κεντάει δίπλα σε ανοιχτό παράθυρο)

Ένα παιδί λευκό σαν χιόνι…

Η εικόνα του κόκκινου ( αίματος)πάνω στο λευκό (χιόνι) αρέσει στην βασίλισσα, η οποία εύχεται να είχε ένα παιδί λευκό σα το χιόνι, κόκκινο σα το αίμα και μαύρο σα το χρώμα από το πλαίσιο του παραθύρου. Λίγους μήνες αργότερα, η βασίλισσα θα φέρει στον κόσμο ένα όμορφο κοριτσάκι με δέρμα λευκό σαν το χιόνι, ροδοκόκκινα μάγουλα σαν το αίμα και μαύρα μαλλιά σαν το πλαίσιο.

Όπως στη Σταχτοπούτα, έτσι και η Χιονάτη ορφανεύει από μητέρα και ο βασιλιάς πατέρας της παντρεύεται σε ένα χρόνο μία νέα γυναίκα. Η νέα μητριά βασίλισσα είναι όμορφη, κατέχει την τέχνη της μαγείας και έχει στην κατοχή της έναν επιτοίχιο ομιλούντα μαγικό καθρέφτη, ο οποίος κάθε τόσο επιβεβαιώνει την επικρατούσα ομορφιά της σε όλο το βασίλειο.

Η ομορφιά της Χιονάτης

Πότε ξεκινάει όμως το μεγάλο μίσος της νέας βασίλισσας για το πρόσωπο της Χιονάτης? Ο τίτλος του παραμυθιού « η μικρή Χιονάτη» δεν είναι τυχαίος. Τα βάσανα για την Χιονάτη αρχίζουν στην τρυφερή ηλικία των 7 ετών. Σε μία από τις καθιερωμένες επισκέψεις της μητριάς βασίλισσας στον καθρέφτη εκείνος της δίνει την απάντηση που δε θέλει να ακούσει. “ Εσύ είσαι βασίλισσά μου η ομορφότερη από όλες που βρίσκονται εδώ αλλά ακόμα πιο όμορφη είναι η Χιονάτη, όπως φρονώ”.

Η ομορφιά της Χιονάτης λειτουργεί σε ολόκληρη την ιστορία με διπλό ρόλο: άλλες φορές ως κατάρα και άλλες φορές ως ευλογία βγάζοντάς την από δύσκολες καταστάσεις. Η ομορφιά στέλνει ένα εφτάχρονο κορίτσι μέσα στο δάσος για να δολοφονηθεί από τον εντεταλμένο Κυνηγό και την ίδια στιγμή τη σώζει καθώς η ομορφιά κάνει τον Κυνηγό να την λυπηθεί και να την στείλει μέσα στο άγριο δάσος, όπου τα θηρία απλά περνούν από δίπλα της χωρίς να την πειράζουν.

Και όταν η Χιονάτη πεθαίνει…

Αργότερα, όταν η Χιονάτη θα φάει το δηλητηριασμένο μήλο και θα πεθάνει ( ή μάλλον θα πέσει σε κώμα) και πάλι η ομορφιά της θα αποτρέψει τους Νάνους από το να τη θάψουν μέσα στη γη- θεωρώντας άδικο να χαθεί μέσα στο χώμα τέτοια ομορφιά- κι έτσι θα την τοποθετήσουν σε ένα γυάλινο φέρετρο μέσα στο δάσος.

Ο πρίγκιπας θα μαγευτεί από την ομορφιά της Χιονάτης μέσα στο γυάλινο φέρετρο. Φθάνει στο σημείο να ζητήσει από τους Νάνους να του πουλήσουν το φέρετρο. Αμέσως μετά την άρνησή τους, τον βλέπουμε να τους ζητάει να του το χαρίσουν. Τότε τους εξομολογείται ότι δε μπορεί να ζήσει χωρίς να τη βλέπει, έστω και νεκρή!

Το ίδιο ισχύει και για τα αντικείμενα που πουλά η μεταμφιεσμένη μητριά βασίλισσα: η όμορφη δαντέλα για το λαιμό αλλά και το πολύ όμορφο χτενάκι για τα μαλλιά ρίχνουν κάτω αναίσθητη τη Χιονάτη, εωσότου γυρίσουν οι Νάνοι από τα ορυχεία και την απελευθερώσουν από αυτά. Όμως και ο κακός της υπόθεσης, η νέα βασίλισσα βρίσκεται ολοκληρωτικά δέσμια στην ομορφιά της.

Χιονάτη, ένα παραμύθι με στοιχεία θρίλερ

Από ένα καλό λαϊκό παραμύθι δε μπορούν να λείπουν φυσικά μικρές ή μεγάλες δόσεις ανατριχιαστικών στοιχείων. Στην περίπτωση της Χιονάτης είναι η εικόνα της παρ’ολίγον δολοφονίας της από τον Κυνηγό.  Η πιο σκληρή εικόνα του παραμυθιού ταυτίζεται με τον σκληρό και αλαζονικό χαρακτήρα της βασίλισσας.

Η κακιά μητριά θα ζητήσει πειστήρια από τον Κυνηγό για την δολοφονία της Χιονάτης. Για απόδειξη ζητά να της φέρει δηλαδή την καρδιά του μικρού κοριτσιού μέσα σε ένα κουτί. Εν τέλει, ο Κυνηγός θα της φέρει στο κουτί την καρδιά ενός νεαρού ζώου ξεγελώντας προς στιγμή την βασίλισσα. Η μητριά μάγισσα θέλει να επισφραγίσει την επιτυχία της για τον θάνατο της Χιονάτης. Θα στείλει στον σεφ του παλατιού την υποτιθέμενη καρδιά του κοριτσιού.  Και του δίνει εντολή να την μαγειρέψει για να την καταβροχθίσει η νέα βασίλισσα.

Σκληρή είναι και η εικόνα του μαρτυρικού θανάτου της κακιάς μητριάς βασίλισσας

Οι Γκριμ μας λένε ότι στους βασιλικούς γάμους της Χιονάτης και του πριγκιπόπουλου είναι καλεσμένη η μητριά της. Αυτή αποφασίζει να πάει μετά από αυτό που θα τη αποκαλύψει  ο μαγικός της καθρέφτης. Ομορφότερη από εκείνη είναι η νέα βασίλισσα, χωρίς να κατονομάσει αυτή τη φορά τη Χιονάτη.

Η περιέργεια της μητριάς και ίσως η σκέψη ενός νέου κύκλου εκδίκησης θα την οδηγήσουν στο θάνατό της. Μόλις φτάνει στο παλάτι, υπηρέτες της φορούν με την βία πυρωμένα σιδερένια γοβάκια και την υποχρεώνουν να χορέψει μέχρι θανάτου.

Μήλο μου κόκκινο;

Οι Νάνοι θα καταφέρουν να σώσουν δύο φορές την Χιονάτη από τα μαγεμένα αντικείμενα της κακιάς μητριάς. Αλλά δε θα καταφέρουν να την σώσουν από το λαχταριστό μήλο που θα της προσφέρει η κακιά βασίλισσα. Μάλιστα ο τρόπος που πείθει την Χιονάτη να φάει το μήλο είναι αξιοσημείωτος.

H μητριά βασίλισσα είναι υποψιασμένη για την διστακτικότητα που μπορεί να επιδείξει η Χιονάτη. Υπαρχουν ήδη δύο αποτυχημένες προσπάθειές κατά της ζωής της. Για αυτό κόβει το δηλητηριασμένο μήλο στη μέση για να το μοιραστούνε. Προτείνει στη Χιονάτη να φάει το κόκκινο κομμάτι του μήλου κι αυτή το άσπρο. Ο μύθος του κατακόκκινου μήλου μάλλον καταρρέει.

Καταρρέει ο μύθος του φιλιού

Δυστυχώς για μας τις γυναίκες καταρρέει και η ανάσταση της Χιονάτης από το φιλί της αγάπης του πριγκιπόπουλου. Στο παραμύθι των Γκριμ, η επαναφορά στη ζωή της Χιονάτης είναι κάπως αστεία ως παράλογη.

Οι 7 Νάνοι χαρίζουν στον πρίγκιπα το γυάλινο φέρετρο με τη Χιονάτη.  Αυτός διατάζει στους υπηρέτες του να το κουβαλήσουν στο παλάτι. Όμως κατά την μεταφορά, σκοντάφτουν με αποτέλεσμα να ταρακουνηθεί το φέρετρο. Αποτέλεσμα να ξεκολλήσει το κομμάτι του μήλου από το λαιμό της Χιονάτης και  να ζωντανέψει και πάλι.

Η Χιονάτη και οι 7 Νάνοι

Αν και οι Νάνοι δουλεύουν σκληρά στα ορυχεία, το σπιτάκι τους είναι τακτοποιημένο σχεδόν στην εντέλεια. Όι Γκριμ μας λένε ότι όταν η Χιονάτη μπαίνει μέσα στο σπίτι των Νάνων,  το βρίσκει καθαρό και περιποιημένο. Στην τραπεζαρία υπάρχει στρωμένο λευκό τραπεζομάντιλο. Πάνω του αραδιασμένα με τάξη 7 πιάτα με 7 κουταλομαχαιροπήρουνα και 7 κούπες με κρασί. Ομοίως και τα κρεβάτια τους είναι στρωμένα με λευκά σαν χιόνι κλινοσκεπάσματα.

Η Χιονάτη δεν ήθελε να εκμεταλλευθεί την καλοσύνη τους. Τρώει λίγο φαγητό από κάθε πιάτο και πίνει μόνο μία γουλιά κρασί από κάθε κούπα στο τραπέζι. Κουρασμένη από την όλη ταλαιπωρία, η Χιονάτη θα ξαπλώσει – αφού κάνει την προσευχή της- . Δεν θα ξαπλώσει κατά πλάτος όλων των κρεβατιών αλλά μόνο στο έβδομο κρεβάτι. Αυτό γιατί το ένα κρεβάτι είναι μακρύ, το άλλο κοντό. Μόνο το έβδομο κρεβάτι μοιάζει να είναι στα μέτρα της.

Δεν γίνεται κάποια σωματική περιγραφή για τους εφτά Νάνους. Όμως από τα κρεβάτια μπορούμε να συμπεραίνουμε ότι δεν έχουν όλοι το ίδιο μέγεθος. Στις ταινίες τους βλέπουμε όλους να έχουν το ίδιο ύψος. Πάντως η στάση των Νάνων σε όλες τις εκδοχές είναι η ίδια. Δρουν προστατευτικά απέναντι στη Χιονάτη.

Λοιπά στοιχεία της Sneewittchen

1) H εκδίκηση της κακιάς μητριάς βασίλισσας- όταν μαθαίνει ότι η Χιονάτη ζει μετά την αποστολή του Κυνηγού- δεν είναι άμεση. Οι Γκριμ μας λένε ότι σκεφτόταν για καιρό τον τρόπο για να την εξουδετερώσει.

2) Ο Νάνος που στο κρεβάτι του κοιμήθηκε η Χιονάτη, κοιμόταν κάθε μία ώρα σε ένα από τα κρεβάτια των λοιπών Νάνων.

3) Ο πρίγκιπας δε βρήκε τυχαία το γυάλινο φέρετρο με τη Χιονάτη μέσα στο δάσος. Κατά την επίσκεψή του στο βουνό, φιλοξενήθηκε στο σπίτι των Νάνων.

4) Η Χιονάτη παραμένει στο σπίτι των Νάνων έχοντας πρώτα συμφωνήσει ότι θα αναλάβει το νοικοκυριό του σπιτιού.

5) Ο πατέρας βασιλιάς της Χιονάτης δεν υπάρχει πουθενά στο παραμύθι. Υπάρχει μόνο μία   αναφορά ότι ο βασιλιάς παντρεύτηκε νέα βασίλισσα μετά το θάνατο της πρώτης του γυναίκας.

6) Όταν η Χιονάτη πεθαίνει μαζί με τους Νάνους θρηνούν και τα πουλιά του δάσους. Το γυάλινο θέρετρο επισκέπτεται πρώτα μία κουκουβάγια, μετά ένα κοράκι και τέλος ένα περιστέρι.

7) Οι Νάνοι βρίσκοντας την Χιονάτη νεκρή, την πλένουν με νερό και κρασί και κλαίνε γύρω της 3 μέρες.

Επίλογος

Συγκριτικά με το παραμύθι της Σταχτοπούτας, η ιστορία της Χιονάτης είναι πιο σκοτεινή και πιο άγρια. Το μαγικό στοιχείο μοιάζει να εμφανίζεται σε μικρότερη ποσότητα ωστόσο είναι έντονο. Οι συμβολισμοί υπάρχουν καλά κρυμμένοι. Υπάρχει ο αριθμός εφτά, ο αριθμός τρία αλλά και διάφορα «κρυμμένα» τελετουργικά που παραπέμπουν στις λαϊκές παραδόσεις.

cityculture.gr/ γράφει η Αριστέα Αθ. Βραζιώτη