Ο Εμπρεσιονισμός είναι αναμφισβήτητα το πιο αγαπητό και το πιο δημοφιλές καλλιτεχνικό ρεύμα που γέννησε ο 19ος αιώνας. Έργα των Εμπρεσιονιστών συναντάμε στις μεγαλύτερες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές του κόσμου, ενώ παραμένουν επίκαιρα και περιζήτητα εκατόν πενήντα χρόνια μετά τη δημιουργία τους. Τι θα ωθούσε όμως τους καλλιτέχνες του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα σε μία τόσο πρωτοποριακή, για την εποχή, τεχνοτροπία, αν όχι η νεοεμφανιζόμενη και συνεχώς εξελισσόμενη Φωτογραφία;
Με προγόνους τη ζωγραφική του Courbet και της Σχολή της Barbizon, ο Εμπρεσιονισμός κάνει τα πρώτα του βήματα, στο δρόμο που χάραξε ο E. Manet. Κόβοντας οριστικά τον ομφάλιο λώρο με την παράδοση και αδιαφορώντας για τις επιταγές της επίσημης τέχνης των salons, οι Εμπρεσιονιστές ζωγραφίζουν καθημερινές σκηνές της σύγχρονης αστικής ζωής, στον ανοιχτό χώρο, με έντονα εκφραστικά χρώματα και δυναμική πινελιά, αδιαφορώντας για τη φωτοσκίαση. Ο Εμπρεσιονισμός είναι η τεχνοτροπία της πόλης, περιγράφει το νευρικό ρυθμό της, τη μεταβλητότητα και τις εφήμερες εντυπώσεις της. Από τη μία πλευρά τοποθετείται στα πλαίσια της νέοαναδυόμενης κουλτούρας των καπιταλιστικών αγαθών και εκδηλώσεων, ενώ από τη άλλη, αν δεχτούμε τους ισχυρισμούς του Mallarme, απορρίπτοντας τη κλασική μίμηση και τη ρομαντική φαντασία, γίνεται η όραση και η φωνή ενός περισσότερο συνειδητοποιημένου προλεταριάτου.
Ο Εμπρεσιονιστής, είναι “ο ζωγράφος της σύγχρονης ζωής”, που περιέγραψε πρόωρα ο Baudelaire. Είναι ο flaneur, αυτός ο αξιοζήλευτος gentleman, που έχοντας οικονομική άνεση και ελεύθερο χρόνο, καλλιεργεί την αισθητική του, περιφερόμενος μέσα στο πλήθος, αλλά ταυτόχρονα διατηρεί τη ταυτότητά του ξεχωρίζοντας από αυτό [1] .
Η ζωγραφική υιοθέτησε τη ματιά του φωτογράφου. Ο τρόπος, με τον οποίο, ακινητοποιούσε ο φακός μία εντύπωση του κόσμου, πρότεινε νέα θέματα και τρόπους σύνθεσης στους ζωγράφους και απελευθέρωσε τη τέχνη από το μόχθο της πιστής αναπαράστασης. Όπως αναφέρει και ο E.H.Gombrich, «η ζωγραφική δεν είχε ανάγκη να κάνει κάτι που ένα μηχανικό μέσο μπορούσε να το κάνει καλύτερα και φτηνότερα» [2] .
Με τα έργα τους θέλουν να αποδώσουν την εντύπωση, που προκαλούν οι στιγμιαίες και συνεχώς μεταβαλλόμενες οπτικές συνθήκες (εικ.1 και εικ.2). Μελετούν τις σύγχρονες θεωρίες για το φως, το χρώμα και την οπτική αντίληψη και με έργα “στιγμιότυπα”, προσπαθούν να καταγράψουν τις αλλαγές στην ατμόσφαιρα και στη ροή του φωτός. Μέσα από τη σύλληψη του πρισματικού χαρακτήρα του φωτός, τη χρησιμοποίηση όλων των χρωμάτων του ηλιακού φάσματος και της οπτικής τους ανάμειξης, όταν τα παρακολουθεί κανείς από απόσταση, οι Εμπρεσιονιστές αδιαφορούν για την ακρίβεια του σχεδίου και τις καθιερωμένες συμβάσεις, προς χάριν μιας sensation visuelle.
C.Monet, Ο σταθμός Σαιν-Λαζάρ,άφιξη τρένου, 1877, Musee d’Orsay, Παρίσι.
εικ 2: C. Monet, Ο κόλπος της Αρζαντέϊγ, 1872, Musse d’Orsay, Παρίσι
O Pierre Auguste Renoir (1841-1919), στο έργο του Ο χορός στο Μoulin de la Galette (εικ.3), μας δίνει τη σκηνή μιας κοινωνικής εκδήλωσης και ταυτόχρονα μία μελέτη πάνω στο φως και τις πλαστικές του ιδιότητες. Το μάτι του, είναι το “εκπαιδευμένο” μάτι ενός flaneur και ταυτόχρονα ο φακός του φωτογράφου. Μεταφράζει την πραγματικότητα σε φωτεινές και σκοτεινές περιοχές, ενώ επίσης δίνει μια γενικευτική άποψη των μακρινών προσώπων, όπως η φωτογραφία.
εικ 3: P.A.Renoir, Χορός στο Μoulin de la Galette, 1876, Musee d’Orsay, Παρίσι.
Το έργο του Gustave Caillebotte (1848-1894), ταυτίστηκε με τις σκηνές από τους δρόμους του σύγχρονου Παρισιού. Ο σχετικά μετριοπαθής ζωγράφος για τα εμπρεσιονιστικά δεδομένα, λόγω της καθαρότητας του σχεδίου, εντυπωσιάζει με τη συνθετική του πρωτοτυπία. Στο έργο με τίτλο Παρισινός δρόμος, μία βροχερή μέρα (εικ. 4), η ασυνήθιστη οπτική γωνία, η αντιπαραβολή πρώτου και δεύτερου πλάνου και η διαύγεια των νερών στο πλακόστρωτο δρόμο, παραπέμπουν στη φωτογραφία, που έχει επιβάλλει το δικό της τρόπο όρασης στο ζωγράφο.
εικ 4: G.Caillebotte, Παρισινός δρόμος, μία βροχερή μέρα, 1876-7, Ινστιτούτο Τέχνης, Σικάγο.
Ο υποκειμενικός αυτός τρόπος όρασης των Εμπρεσιονιστών, αντιφάσκει με τη φιλοδοξία τους, για μία αντικειμενική μεταγραφή της καθημερινής πραγματικότητας, βασισμένη στους κανόνες της οπτικής αντίληψης. Σ΄ αυτήν ακριβώς τη διττή φύση του Εμπρεσιονισμού, οφείλεται και η δεύτερη ονομασία του ως Υποκειμενικός Ρεαλισμός.
cityculture.gr/ γράφει η Γιώτα Χρήστου
[1] Ρούμπιν Χ. Τζ., Ιμπρεσιονισμός, μτφ. Ποταμιάνου Γ., Καστανιώτης, Αθήνα, 1999, σ. 31
[2]Gombrich E. H., Το Χρονικό της Τέχνης, Μτφ. Κασδαγλή Λ., Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1998, σ. 524.
Διαβάστε ακόμα:
1. ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ: Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ