«Η Συνάντηση» είναι έργο του Γάλλου ρεαλιστή Gustave Courbet (1819-1877). Δεξιά για τον θεατή, ο ζωγράφος παριστάνει τον εαυτό του να περπατά στην εξοχή και να κάνει μία μικρή στάση προκειμένου να χαιρετίσει ένα φίλο και πελάτη του ο οποίος συνοδεύεται από τον υπηρέτη του.
Βρισκόμαστε στο 1854, στην καρδιά του 19ου αιώνα, στη Γαλλία της βιομηχανικής και τεχνολογικής επανάστασης, του Θετικισμού και του Μαρξισμού. Στο χώρο της τέχνης μεσουρανεί ακόμη ο θεσμός του επίσημου Salon και του Ακαδημαϊσμού, που σχεδόν επιβάλλει συγκεκριμένα πρότυπα, τόσο ως προς τη θεματολογία, όσο και ως προς την κλίμακα και την τεχνοτροπία των έργων. Για εκείνους που είχαν λοιπόν συνηθίσει στις επιβλητικές παραστάσεις ιστορικών και μυθολογικών θεμάτων, «Η Συνάντηση» του Courbet θα φαινόταν αναμφίβολα παιδιάστικη, ακόμη και προκλητική. Το θέμα είναι κάτι «ανάξιο» αναπαράστασης για τους συντηρητικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, ενώ ο ίδιος ο καλλιτέχνης απεικονίζει τον εαυτό του σαν έναν χωρικό ή έναν αλήτη που περιπλανιέται στη φύση.
Στόχος του Courbet δεν είναι να κάνει τέχνη βγαλμένη από τη Φαντασία όπως οι προκάτοχοί του Γάλλοι Ρομαντικοί, αλλά μια τέχνη επαναστατική που προτάσσει τη σημασία των απλών, ανεπιτήδευτων καθημερινών σκηνών και αποκηρύσσει τα μεγαλεπήβολα ιστορικά, μυθολογικά και θρησκευτικά θέματα. Επιτίθεται στο Εδώ και στο Τώρα, είναι ο ζωγράφος της σύγχρονης εποχής και στρέφει το βλέμμα του στην πραγματικότητα όπως την αντιλαμβανόμαστε εμπειρικά, παραμερίζοντας αισθητικές, ηθικές ή θρησκευτικές συμβάσεις. Ο Courbet αποδέχεται ως δάσκαλό του μονάχα την ίδια τη Φύση, θεωρεί τον εαυτό του ένα ιστορικό υποκείμενο στην υπηρεσία της κοινωνίας και όχι έναν διανοούμενο ή αυθεντία που ταυτίζεται με την αριστοκρατία και το κατεστημένο.
Ως γνήσιος μαρξιστής, μοιράζεται με τους σύγχρονούς του φωτογράφους την πίστη στο βάρος της πραγματικότητας και στην αυθεντικότητα της μαρτυρίας. Όσα αποδίδει στο τελάρο είναι αληθινά και ο ίδιος είναι παρών. Απεικονίζεται ως χειρώνακτας, ως εργάτης που έχει στους ώμους τα εργαλεία του και πηγαίνει για δουλειά. Η ήρεμη, για τους σύγχρονούς του προσβλητική στάση του και η πρόχειρη ενδυμασία του, σε αντιδιαστολή με τον καθώς πρέπει χαιρετισμό των δύο μορφών στα αριστερά, δεν ήταν μία τυχαία επιλογή για τον καλλιτέχνη. Σοκάρει και προκαλεί για να αναδείξει ακριβώς την αξία απόδοσης μιας τέτοιας οικείας καθημερινής σκηνής και αναδεικνύει την νέα ταυτότητα του καλλιτέχνη δημιουργού. Ο καλλιτέχνης δεν είναι ένας «αποστειρωμένος» άνθρωπος της διανόησης που εργάζεται στο ατελιέ του, αλλά βγαίνει στο φως και στη φύση με τα πινέλα και τα χρώματά του για να εξασκηθεί και να γίνει ένα με τα θέματά του. Επιπλέον, ο ρεαλισμός του Courbet δεν περιορίζεται μόνο στην επιλογή του θέματος και στις πόζες των μορφών, αλλά διαπνέει και στην τεχνοτροπία του. Η απόδοση των μορφών και ιδίως του τοπίου με τα φωτεινά και έντονα χρώματα, με τις ραγδαίες μεταβάσεις από το φως στη σκιά, μαρτυρούν την εντατική μελέτη της φύσης και των μεταμορφώσεών της.
«Η Συνάντηση» είναι ένα έργο με χαρακτήρα στιγμιότυπου και ντοκουμέντου. Οι απλές ανεπιτήδευτες πόζες, η εμφάνιση του ζωγράφου εν ώρα εργασίας, ακόμη και ο συμπληρωματικός τίτλος «Καλημέρα Κύριε Courbet» που ο ίδιος έδωσε, αναδεικνύουν το έργο ως μια διαμαρτυρία ενάντια σε κάθε καθιερωμένη σύμβαση. «Δεν μπορούμε παρά να ζωγραφίζουμε αυτό που βλέπουμε», έλεγε. Οι Γάλλοι Εμπρεσιονιστές που διαδέχτηκαν τον Courbet, διδάχτηκαν πολλά τόσο από το έργο, όσο και από τη σκέψη του και οι περισσότεροι εξ αυτών εγκατέλειψαν οριστικά τον κλειστό χώρο του εργαστηρίου, ολοκληρώνοντας το έργο στη φύση.
Info
Gustave Courbet
«Η Συνάντηση» ή «Καλημέρα Κύριε Courbet» (1854)
“La rencontre” ou “Bonjour Monsieur Courbet”
Musée Fabre, Montpellier
cityculture/ γράφει η Γιώτα Χρήστου