Η μεγάλη Χίμαιρα *κριτική θεάτρου

Written by

Σε avant-premiere είδαμε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τη “Μεγάλη Χίμαιρα” από τον θίασο Πορεία, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου.
Η διασκευή σε θεατρικό έργο ήταν πετυχημένη, μιας και ο Στρατής Πασχάλης κράτησε όλες τις κρυμμένες ανάσες, τα διαπεραστικά βλέμματα, τους ανομολόγητους πόθους του αρχικού κειμένου. Σίγουρα όμως θα μπορούσε να αποφύγει μερικές σκηνές, όπως αναφέρουμε κατωτέρω, προκειμένου να γίνει η όλη προσέγγιση πιο ελκυστική για τον θεατή, δεδομένου ότι πρόκειται για πολύ μεγάλης διάρκειας παράσταση

Η Μεγάλη Χίμαιρα – υπόθεση

Η Μαρίνα κληρονομεί τη πλούσια πόρνη μάνα της και μπαρκάρει από την Γαλλία στο πλοίο του Γιάννη, την “Χίμαιρα”. Την πηγαίνει στο νησί του. Εκεί παντρεύονται. Με τα λεφτά της κληρονομιάς αγοράζουν μαζί ένα νέο πλοίο, το οποίο βαπτίζουν “Μαρίνα”. Γνωρίζει τον αδελφό του Γιάννη, Μηνά, ο οποίος την ξεναγεί, αλλά και φιλοξενεί στην Αθήνα. Κάνει μια κόρη με τον Γιάννη. Η Μαρίνα προσπαθεί να προσαρμοσθεί στην ελληνική πραγματικότητα αλλά δείχνει “χαμένη” ανάμεσα στα “θέλω” και τα “πρέπει” της.

Το πλοίο “Μαρίνα” βυθίζεται στην Μάγχη με 32 νεκρούς νησιώτες και ο Γιάννης αναγκάζεται να ξαναμπαρκάρει με την “Χίμαιρα” για να σωθούν οικονομικά. Η οκτάχρονη κόρη του ΄Αννα πεθαίνει από ένα κρύωμα, από αμέλεια της Μαρίνας. Η Μαρίνα, όσο ο Γιάννης λείπει, κάνει δεσμούς με ναύτες αλλά και τον Μηνά, ο οποίος την αφήνει έγκυο. Ο Μηνάς καταλαβαίνει το λάθος του και αυτοκτονεί.

Ο Γιάννης ανακοινώνει με τηλεγράφημα ότι επιστρέφει, αλλά η πεθερά της Μαρίνας την διώχνει από το νησί. Εκείνη προτιμά να δώσει τέλος στη ζωή της πέφτοντας, έγκυος ούσα, από τα βράχια. Ο Γιάννης επιστρέφει και βρίσκει ζωντανή μόνο τη μητέρα του.

Θέατρο + κινηματογράφος

Στην εν λόγω παράσταση πρόκειται για ένα μικτό θέαμα, θεάτρου και κινηματογράφου. Η χρήση του δεύτερου -μεγάλη “μάστιγα” στο σύγχρονο θέατρο και σε σκηνοθέτες χωρίς έμπνευση- εδώ δεν έγινε για να εντυπωσιάσει το κοινό, αλλά για να εξυπηρετήσει σκηνικές αδυναμίες που αφορούσαν το πλήθος των προσώπων, αλλά και τις αναφορές στην ελληνική φύση.

Στην αρχή του δεύτερου μέρους είδαμε μάλιστα κάτι πολύ ενδιαφέρον: η σκηνική δράση εναλλασσόταν ή έβαινε παράλληλα με την κινηματογραφική, δηλαδή βλέπαμε τους ήρωες να εισέρχονται και να εξέρχονται από την σκηνική υπόσταση στην κινηματογραφική με εξαιρετική ακρίβεια. Αυτό απαιτεί ακριβή συντονισμό των ηθοποιών με τις προβολές βίντεο και όχι οι τελευταίες απλά να υπάρχουν ως δήθεν δημιουργικές εμπνεύσεις του σκηνοθέτη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρχική γνωριμία της Μαρίνας με το Μηνά βασίζεται σε στίχους ποιημάτων των Παλαμά, Σεφέρη και αρχαίων συγγραφέων που ανταλλάσσουν στη διάρκεια των συζητήσεών τους, κάτι που καθιστά τις σκηνικές ερμηνείες και το όλο εγχείρημα πολύ ενδιαφέροντα. Αν υπήρχαν αυτά και στο δεύτερο μέρος της παράστασης θα είχαμε ένα πραγματικό θεατρικό διαμάντι, όπου η πραγματικότητα θα έμπλεκε ονειρικά με την ποίηση.

Παρατηρήσεις πάνω στο θεατρικό κείμενο

Βέβαια, ο ίδιος ο Καραγάτσης έκανε μερικά λάθη στην συγγραφή της Χίμαιρας: δεν υπολόγισε την σχέση “32 ζωές χαμένες άδικα – οικονομική επανάκαμψη της οικογένειας”. ΄Ετσι ο Γιάννης δουλεύει επί μερικά χρόνια σαν καπετάνιος και τολμά να επιστρέψει στο νησί του με κέρδη, λησμονώντας τους νεκρούς που ζητούν δικαίωση. Τόσο αφελείς είναι οι νησιώτες και τον αφήνουν να επιστρέψει θριαμβευτής, όταν μάλιστα το πλοίο ήταν ανασφάλιστο -και ο ίδιος καυχιέται ότι έχει μεγάλη εμπειρία στα πλοία…;

Δεύτερον: Η Μαρίνα συλλαμβάνει παιδί με τον Μηνά ή με τον ναυτικό που βρήκε στο λιμάνι του νησιού; Πώς είναι τόσο σίγουρη, όταν μάλιστα αυτό οδηγεί το Μηνά σε αυτοκτονία; Γιατί δεν συνέλαβε παιδί στα 8 χρόνια που ζει με τον Γιάννη και ξαφνικά μένει αμέσως έγκυος με άλλους εραστές;

Επίσης: Η Μαρίνα κάνει κήρυγμα ηθικής στο Μηνά, αλλά η ίδια εύκολα υποκύπτει σε κάθε είδους σαρκικό πειρασμό.
Υπάρχουν βέβαια σκηνές εξόχως ποιητικές θεατρικά: η σκηνή στο κοιμητήριο με την Αννούλα και το Μηνά να συνομιλούν ως νεκροί -και μάλιστα η ΄Αννα …καθιστή ενώ ο Μηνάς είναι …όρθιος-είναι δείγμα μοντέρνου θεάτρου, έστω κι αν αποδίδεται σε μια οθόνη…

Τα σκηνικά 

Τα σκηνικά της Ελένης Μανωλοπούλου στη Μεγάλη Χίμαιρα ήταν απλά αλλά και πολυδιάστατα. Στον ίδιο χώρο και με ελάχιστες αλλαγές βλέπαμε ένα σαλόνι σπιτιού, μια κρεβατοκάμαρα, ένα καφενέ, εξωκλήσια, καταστρώματα πλοίων. Μόνο ο καναπές του σαλονιού εμπόδιζε την θέαση των προβολών από τους δεξιά καθήμενους θεατές. Οι μετατοπίσεις των συρόμενων ή μετακινούμενων οριζοντίως ή καθέτως σκηνικών διακριτικές και πετυχημένες, χωρίς να ενοχλούν την υπόλοιπη σκηνική δράση.

Οι πρωταγωνιστές

Οι ηθοποιοί όλοι τους με πάθος όπου έπρεπε και με “σιγαστήρα” στα υπόλοιπα σημεία. Είχαν πολύ καλό timing στις σκηνές που έπρεπε να “συνεργασθούν” με τις προβολές βίντεο. Μας άρεσε η εσωτερικότητα της Ειρήνης Φαναριώτη σε 3 ρόλους: της Λίλης, της πόρνης και της μοιρολογήτρας.

Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη απέδωσε την δίγλωσση Μαρίνα (γαλλικά και ελληνικά) με τσαγανό, εσωτερικότητα, αλλά και σωστή προφορά όπου και όταν έπρεπε. ΄Ολοι τους, όμως, μερικές φορές μιλούσαν πολύ γρήγορα -έτσι δεν συγκρατήσαμε το όνομα της οικογένειας, αλλά και του νησιού- και ενίοτε σιγανά, παρά την χρήση των χειλόφωνων.

Σκηνοθεσία

Η σκηνοθεσία δυναμική και μοντέρνα, θα ήταν ακόμη περισσότερο αν αφαιρούσε αρκετούς διαλόγους που δεν ωθούσαν την δραματουργία και κούραζαν το κοινό. Π.χ. η είσοδος του Τάρλοου ως Καραγάτση και ο χορός του με τη Μαρίνα δεν συνεισφέρουν κάτι στην όλη υπόθεση. Επίσης κράτησε τους διαλόγους εγγονής-γιαγιάς που δεν ήταν καθόλου χρήσιμοι. Πάντως έδωσε μια σύγχρονη οπτική στη σχέση θεάτρου-κινηματογράφου, με το να εμφανίζει επί σκηνής τους ηθοποιούς ταυτόχρονα σε σκηνή και οθόνη, όταν αυτοί έπρεπε να βγουν από τη μια κατάσταση και να εμφανιστούν στην άλλη.

Η τηλεοπτική σκηνή του χορού αναιτίως μεγάλη και κουραστική, όμως μας άρεσε που η εικόνα επί της οθόνης ήταν θολή στα χρονικά σημεία που έπρεπε για να δίνει την “πάσα” στα σκηνικά δρώμενα.
Η μεγάλη σκηνή του θεάτρου του Μεγάρου βοήθησε στο να αποδοθούν οι ψυχικές αλλά και σωματικές “αποστάσεις” των ηρώων. Είδαμε τους ηθοποιούς να μετακινούνται -να πλησιάζουν ή να απομακρύνονται- ολόσωστα μεταξύ τους σε σχέση με τα πάθη που τους υπέβαλε το κείμενο. Εδώ τα μακρινά βλέμματα είχαν την υποστήριξη του αχανούς χώρου, έτσι έμοιαζαν πιο έντονα και σηματοδοτικά. Μια θεατρική “γεωμετρία” για σεμινάριο… Θα μας ενδιέφερε να δούμε την παράσταση στην Αθήνα δηλ. σε μικρότερο χώρο, για να δούμε τυχόν χωροταξικές διαφορές σωμάτων-βλεμμάτων-κινήσεων…

Βίντο και υπέρτιτλοι

Τα κινηματογραφικά πλάνα από τις θάλασσες του ταλαντούχου Χρήστου Δήμα ήταν ενίοτε κουραστικά και διακοσμητικά, μας εξέπληξε που όλα ήταν ασπρόμαυρα εκτός από τα υποβρύχια του τέλους – γιατί; Η μουντάδα των βίντεο ταίριαζε μεν με την υπόθεση, όχι όμως και με το σκηνικό και την συνολική δράση. ΄Ισως να υπήρχαν για να θυμίσουν την χρονική συγκυρία -ελάχιστες ταινίες σε έγχρωμο φιλμ γυρίζονταν τότε.
Οι υπέρτιτλοι είναι ορατοί μόνο από τις επάνω σειρές των θεατών ενώ σε ορισμένες φράσεις δεν έμπαιναν, αφήνοντας τους μη γνώστες της Γαλλικής γλώσσας σε απορία.
Αδικαιολόγητα μεγάλο το διάλειμμα, αυτό συμβαίνει τακτικά στο ΜΜΘ, οι υπεύθυνοι του χώρου γιατί δεν σκέπτονται ότι μερικοί θεατές δεν έχουν αυτοκίνητο και πως με τα μεγάλα διαλείμματα θα χρειαστεί να πάρουν ταξί για να μεταβούν στην άλλη άκρη της πόλης;


Η Μεγάλη Χίμαιρα
σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου

Διάρκεια: 150 λεπτά, με διάλειμμα.
Από 12 έως 22 Απριλίου 2018
Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης:

cityculture.gr/ γράφει ο Σταμάτης Γαργαλιάνος