Η «Έμμα»της Μαρίας Πρωτόπαππα παίζεται στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας για δεύτερη χρονιά. Η Μαρία Πρωτόπαππα βασίστηκε στο βιβλίο «Αναμνήσεις δι’ αλληλογραφίας». Βιβλίο που έγραψε η Κολομβιανή ζωγράφος Έμμα Ρέγιες μετά από προτροπή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Ο μύθος «Έμμα Ρέγιες» γεννήθηκε στην Μπογκοτά το 1919. Μεγάλωσε χωρίς γονείς και ταυτότητα. Πέθανε στο Μπορντό της Γαλλίας το 2003, στα 83 της, από έναν άγνωστο ιό. Η γραφή της είναι προφορική, ανεπιτήδευτη καθώς εκείνη ήταν αναλφάβητη: “Εκτιμώ περισσότερο τι έχεις ζήσει, πολύ λιγότερο αυτό που έχεις διαβάσει”.
Η Μαρία Πρωτόπαππα στο πέρασμα με την «Έμμα» από τη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία της για δεύτερη χρονιά στην Αθήνα, απάντησε στις ερωτήσεις του cityculture
Η Έμμα είναι διασκευή βασισμένη στο βιβλίο «Αναμνήσεις δι’ αλληλογραφίας» (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Μαρίας Παλαιολόγου). Πώς έτυχε και διαβάσατε το βιβλίο, σας το σύστησε κάποιος φίλος, ψάχνατε να βρείτε κάποιο έργο να παίξετε;
Ο Αλέξανδρος Μυλωνάς και η Μαρία Ξανθοπουλίδου μου πρότειναν να κάνω κάτι στην Β’ σκηνή του Θεάτρου οδού Κεφαλληνίας. Έψαχνα κάτι ολιγοπρόσωπο. Δυσκολευόμουν να καταλήξω. Διάβασα στη Lifo ένα άρθρο για το βιβλίο. Είχε απόσπασμα από την 13η επιστολή, το διάβαζα κι έτρεχαν τα μάτια μου, όχι από λύπη, αλλά από θαυμασμό. Κι η γραφή του ήταν αστεία κάπως κι απολαυστική. Κι απλή!
Με είχε κουράσει η προβληματική των ενηλίκων
Τι ήταν αυτό που σας σαγήνεψε στο βιβλίο και σας παρότρυνε να ερμηνεύσετε και να σκηνοθετήσετε την Έμμα;
Με είχε κουράσει η προβληματική των ενηλίκων, των δυτικών, η αναλυτική πολύπλοκη σκέψη, η ψυχολογία και κυρίως η καταγγελία, στο Θέατρο και στη ζωή μαζί. Με σαγήνεψε το παιδάκι. Η ματιά του. Η φαντασία κι η απλότητά του. Και το ότι στο βιβλίο η γλώσσα είναι απλή, καθόλου λογοτεχνική, καθόλου ψαγμένη, κατασκευασμένη. Θα επιθυμούσα ακόμη περισσότερο να έβρισκα την πρωτότυπη γραφή της Ρέγιες δε, που ήταν γεμάτη λάθη συντακτικά και με δάνεια από όλες τις γλώσσες με τις οποίες είχε έρθει σε επαφή. Δεν είχε πάει σχολείο. Επιπλέον μιλούσε για την Κολομβία του 1920, κόσμος για τον οποίο έχουμε ελάχιστες αναφορές εδώ.
Επιλέγοντας ένα μονόλογο ένας ηθοποιός παίρνει τα ρίσκα του στοχεύοντας στην καλλιτεχνική επιτυχία. Υπάρχουν φορές που έρχεται και η επιτυχία εισπρακτικά. Σε ποιες περιπτώσεις πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό;
Η εισπρακτική επιτυχία έρχεται, είτε από την καλή παραγωγή κι επικοινωνία -προώθηση μιας παράστασης, αλλά και από την ποιότητά της που ταξιδεύει από στόμα σε στόμα. Δεν μπορεί, πιστεύω, ο καλλιτεχνικός στόχος να εκπορεύεται από την ίδια πηγή με τον εμπορικό ντε και καλά. Η καλλιτεχνική επιτυχία προέρχεται από τη γνησιότητα ίσως, αλλά δεν υπάρχουν ασφάλειες και συνταγές. Ξεκινάς να δουλεύεις και καταθέτεις την προσπάθεια σου. Αυτό είναι όλο.
Μαρία Πρωτόπαππα: Συμπεράσματα θα έβγαζα, εάν γνώριζα τον πραγματικό άνθρωπο από κοντά
Υποθέτω πως περάσατε πολύ χρόνο μελετώντας και εμβαθύνοντας τον ρόλο και έχετε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Θα θέλατε να μας σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα της Έμμα;
Συμπεράσματα θα έβγαζα, εάν γνώριζα τον πραγματικό άνθρωπο από κοντά. Τώρα όλα γίνονται μέσα από κάτοπτρα. Δεν έλπισα ποτέ να ανακαλύψω και να αντιγράψω την Ρέγιες. Ήταν η αφορμή για ένα ταξίδι φαντασίας από όσα μπόρεσα να ανακαλύψω ή να ανασύρω ή να συμπληρώσω με τη φαντασία μου. Ακόμα και από τον ήχο της κολομβιανής Ισπανικής που μιλούσε. Από τα χρώματα που έβλεπε. Αισθητηριακά δούλεψα για να φέρω μπροστά μου όσα μπορούσα. Με απόλυτη εμπιστοσύνη στην αγνότητα της γραφής της και με διαβατήριο την αφέλεια και την αθωότητά της. Η ζωγραφική της είναι γεμάτη παραμορφώσεις και χρώματα. Οι μνήμες της όμως είναι με τόση λεπτομέρεια ειπωμένες που απορείς πώς θυμάται από τόσο μικρή ηλικία.
Οι επιστολές της κρατούν μόνο μέχρι τον χρόνο της ενηλικίωσης. Δεν μαθαίνουμε όλη της τη ζωή. Μιλάει ένα παιδί. Λέει για αυτό που βλέπει, μυρίζει, νιώθει, χωρίς να το περιποιείται και χωρίς να το κρίνει, και χωρίς υπερθετικούς. Δημιούργησε φανταστικές εντυπώσεις για να γίνει ανθεκτική στην πραγματικότητα κι έμεινε ανυπότακτη κι ελεύθερη, καταφέρνοντας να μεταμορφώνει τα εσωτερικά της αδιέξοδα και να ξαναγεννιέται με ελπίδα. Πρέπει να διαβάσει κανείς όλο το βιβλίο για να έχει πληρέστερη εικόνα. Στο θέατρο είχα την ευκαιρία να μεταδώσω αυτή την ζωογόνο ανάσα της και τις παλλόμενες αισθήσεις της. Χωρίς αναπαράσταση. Χωρίς πρόθεση ανάλυσης.
Υπάρχουν κάποια στοιχεία της προσωπικότητάς της που θα θέλατε να αφομοιώσετε;
Πολλά. Και με έχει ήδη επηρεάσει.
Μαρία Πρωτόπαππα, «Οι ρόλοι δεν είναι κάτι αντικειμενικό»
Πόσο επηρεάζει ένας ρόλος την καθημερινότητα σας; Υποθέτω πως δεν κάνετε ένα κλικ κατεβαίνοντας από τη σκηνή και γίνεστε αυτομάτως άλλος άνθρωπος…
Μα ανεβαίνοντας στη σκηνή δεν σταματώ να είμαι ο εαυτός μου. Αλίμονο. Δανείζω χρόνο στο να ταξιδέψω λίγο σε κάτι άλλο, δεν μεταλλάσσομαι. Η εντύπωση μπορεί να μείνει λίγο, ναι. Αλλά μέχρι εκεί, καθώς και η σωματική υπερδιέγερση. Αυτό που σε επηρεάζει στην καθημερινότητα είναι ο χρόνος που… χάνεις, δανείζοντάς τον σε μια άλλη διάθεση από την δική σου. Άλλοτε είναι ευχάριστο, άλλοτε όχι. Επηρεάζεται πάντως το νευρικό σύστημα και ο ψυχισμός από τις διαφορετικές θεματικές. Στην περίπτωση της Έμμα, ο χώρος που μπαίνω είναι πολύ φωτεινός. Και απολαυστικός για μένα.
Κατά πόσο ένας ρόλος λειτουργεί ως καθρέφτης επάνω σας; Είναι κάτι θεραπευτικό ή σας επιβαρύνει η διαδικασία της ταύτισης;
Εξαρτάται από το περιβάλλον, την προετοιμασία, από την καθημερινή μου κατάσταση. Δεν νιώθεις κάθε μέρα το ίδιο διαθέσιμος. Και τα δυο ισχύουν.
Όταν ξεκινήσατε ποιους ρόλους ονειρευόσασταν να παίξετε;
Δεν μπορώ να θυμηθώ για να πω την αλήθεια. Κι ούτε ονειρεύομαι ρόλους. Ονειρεύομαι συνήθως αυτόν που έχω σίγουρα μπροστά μου και του βάζω, άμα θέλω, όσα μου λείπουν και λαχταρώ να κάνω. Οι ρόλοι δεν είναι κάτι αντικειμενικό. Καλούπια είναι που και τα πλάθεις και τα γεμίζεις με τα υλικά που θες. Στο θέατρο έξαλλου, το στοίχημα δεν είναι να παίζεις ρόλους. Είναι το τί και πώς. Τα θέματα τα βάζεις κάθε φορά που καταπιάνεσαι με νέο πράγμα. Γεμίζουμε τον χώρο με στιγμές. Αυτό ψάχνουμε. Όχι τους ρόλους. Δεν με απασχολούν τόσο. Αποτελούν το όχημα, όχι τον στόχο.
Τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Θα είμαι στο “Να ντύσουμε τους Γυμνούς”, του Πιραντέλο, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα.
«Εκτιμώ περισσότερο τι έχεις ζήσει, πολύ λιγότερο αυτό που έχεις διαβάσει»
Κλείνοντας τις ερωτήσεις θα δανειστώ μια φράση από το βιβλίο «Εκτιμώ περισσότερο τι έχεις ζήσει, πολύ λιγότερο αυτό που έχεις διαβάσει». Ποια είναι η θέση σας για αυτό, όταν ως ηθοποιός, αλλά και ως σκηνοθέτης ο κατεξοχήν σκοπός σας είναι να μελετάτε και να υποδύεστε κάτι που δεν είσαστε, ή που δεν έχετε ζήσει, για να το μεταφέρετε σε θεατές που έρχονται να “διαβάσουν” ένα έργο;
Το θέατρο δεν μεταφέρει απλές πληροφορίες. Συγκινεί και θυμίζει. Στοχεύει στο να αναπτύξει την κατανόηση και την ενσυναίσθηση. Αλλά η αλήθεια είναι πως είναι περισσότερο πειστικό, όταν υπάρχει εμπειρία ζωής. Σε όλες τις μορφές τέχνης, η δύναμη της εμπειρίας είναι που αποθηκεύεται και κάνει τους άλλους να νιώσουν. Συμφωνώ μαζί της.
Πηγή cityculture.gr/ Συνέντευξη Μαρία Πρωτόπαππα / γράφει ο Πέτρος Γραμμενίδης