«όσο η πολιτική και πολιτικοί δεν αλλάζουν συμπεριφορά και πρακτικές» δυστυχώς κάποια πράγματα, όπως οι παλιές ελληνικές κωμωδίες εξακολουθούν να είναι επίκαιρα!
Ο Γιάννης Ζαφείρης είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και καλλιτεχνικός διευθυντής του Περιφερειακού Δημοτικού Θεάτρου Βορείου Αιγαίου από το 2010. Έχει μεταφράσει και διασκευάσει θεατρικά έργα, έχει πολλές συμμετοχές τόσο στα ελεύθερα θέατρα, όσο και στα ΔΗΠΕΘΕ σε κλασικά ρεπερτόρια αλλά συμμετείχε ακόμα σε κινηματογραφικές ταινίες και σε πολύ γνωστές τηλεοπτικές παραγωγές. Φέτος το καλοκαίρι το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ έρχεται στο Θέατρο Κήπου με ένα άπαιχτο έργο του Αλέκου Σακελλάριου, το Σύντροφε Μεγαλειότατε. Στο έργο αυτό ο Γιάννης Ζαφείρης υπογράφει τη σκηνοθεσία, σκηνογραφία, ενδυμασία αλλά συνάμα συμμετέχει και ως ηθοποιός.
Ο Γιάννης Ζαφείρης έδωσε συνέντευξη στην Ευαγγελία Κανταρτζή
Κύριε Ζαφείρη είστε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Περιφερειακού Δημοτικού Θεάτρου Βορείου Αιγαίου με έδρα τη Χίο. Πείτε μας τι είναι αυτό που παρακινεί τις επιλογές των θεατρικών έργων;
Η επιλογή ρεπερτορίου δεν είναι τυχαία. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός επιχορηγούμενου φορέα που παράγει πολιτισμό, οφείλει αρχικά να αφουγκράζεται τις προτιμήσεις του κοινού, ωστόσο βαθύτερός του σκοπός είναι η διδασκαλία και εκπαίδευσή του, μέσα από την οποία και θα οδηγηθεί ένα βήμα παραπέρα. Νομίζω λοιπόν ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο εξελικτικός συνδυασμός των δύο αυτών βασικών παραμέτρων, αυξάνουν τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης πορείας για το θέατρο και το κοινό.
Τι προβλήματα αντιμετωπίζει ένα Περιφερειακό Θέατρο και με ποιο τρόπο τα αντιμετωπίζετε;
Το βασικότερό του πρόβλημα, είναι η ολοφάνερη απαξίωσή του από το ίδιο το κράτος. Λόγω της υποχρηματοδότησης από το -επίσης- απαξιωμένο πρώην Υπουργείο Πολιτισμού, τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα οδηγούνται σε παραγωγικό θάνατο. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, παρατηρούνται φαινόμενα πρόχειρων λύσεων, προκειμένου να μη χαρακτηριστούν ως μη παραγωγικά (με κίνδυνο άρα να κλείσουν). Πολιτικοί ολετήρες που δεν εννοούν να αντιληφθούν το μέγεθος της προσφοράς των ΔΗΠΕΘΕ, ως φορείς παραγωγής πολιτισμού και εκπαίδευσης στην περιφέρεια, δεν επιτρέπεται και δεν πρέπει να έχουν ουδέ μία επαφή με κυβερνητικούς θώκους που άπτονται του πολιτισμού. Αν συζητούσαμε σε ένα καφενείο, θα σας απαντούσα ρωτώντας σας: «η κότα έκανε το αυγό, ή το αυγό την κότα;». Γιατί, μιλούμε για παιδεία πολιτικών, που θα τους πρόσφερε τη δυνατότητα να πράττουν το αυτονόητο. Δηλαδή, να εκτιμούν και να σέβονται τον πολιτισμό, κάνοντας το χρέος τους απέναντι του και απέναντι στο θεσμό των ΔΗΠΕΘΕ, ενός εκ των εναπομεινάντων κάστρων. Τούτους όμως, εμείς δεν τους επιλέγουμε;
Ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης των σκυβάλων που στέκονται εμπόδια στο έργο μας, είναι η δική μας επιμονή μέσα από τη δουλειά μας και το αγκάλιασμα του κόσμου προς το θεσμό.
Πιστεύετε ότι υπάρχει ακόμα το «Εθνικό φιλότιμο» όπως γράψατε κάποτε;
Πράγματι έχω κατά καιρούς αναφερθεί σε αυτό, όπως σχεδόν πάντα δεν ξεχνώ να αναφέρω ότι το «εθνικό φιλότιμο» επιζητά ενεργοποίηση. Ως εδώ καλά. Αυτό που μπερδεύουμε ως λαός, είναι ότι αρκετές φορές αναμένουμε αυτή την ενεργοποίηση …από αφιλότιμους.
Βλέπουμε γενικά ότι υπάρχει μια τάση επιστροφής σε κλασικά ελληνικά έργα και μάλιστα κωμωδίες. Γιατί θεωρείτε ότι επικρατεί αυτή η τάση;
Πράγματι υπήρξε μια τάση ξενομανίας την προηγούμενη δεκαετία, όμως το ελληνικό θεατρικό έργο πάντοτε έδινε το δυναμικό του παρών και πάντοτε δίδασκε γενιές. Τα ΔΗΠΕΘΕ έχουν ρητή συμβατική υποχρέωση που αφορά στο ανέβασμα ελληνικού έργου (σύγχρονου ή όχι). Οι έλληνες συγγραφείς έχουν προσφέρει και θα συνεχίσουν μέσα από τα έργα τους, πολλά, όχι μονάχα στην Ελληνική επικράτεια αλλά και έξω από αυτήν. Ως προς τις κωμωδίες, δεν είμαι απόλυτα βέβαιος με αυτό που αρκετοί υποστηρίζουν: Ότι δηλαδή η εποχή και οι δυσκολίες, μας οδηγούν σε αυτές. Στο ΔΗΠΕΘΕ βορείου Αιγαίου μόλις πρόσφατα, διδάχτηκαν δύσκολα κλασικά έργα από το παγκόσμιο δραματολόγιο, τα οποία και γνώρισαν τεράστια αποδοχή.
Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ παρουσιάζει φέτος μια άπαιχτη κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου το «Σύντροφε Μεγαλειότατε» ή ο Χαρίλαος ο Β΄. Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή αυτού του έργου;
Με τον Αλέκο Σακελλάριο έχω μια ειδική σχέση εδώ και χρόνια. Ως προς το έργο, δεν είναι ένα, αλλά δύο. Έχω στην κατοχή μου τα δύο τελευταία έργα που έγραψε ο Σακελλάριος, πριν φύγει και που κανείς δε γνωρίζει και δεν έχει δει ποτέ. Μάλιστα, στο μικρό αφιέρωμα που προηγείται της παράστασης, υπάρχει video ντοκουμέντο όπου ο ίδιος ομολογεί τη στενοχώρια του για τα δύο αυτά παιδιά του, εφόσον δεν πρόλαβαν να γίνουν γνωστά. Και τα δύο αυτά έργα, ξαναγράφτηκαν από την αρχή και επιδέχτηκαν μικρές τροποποιήσεις (διασκευή). Φανταστείτε ότι η μορφή τους είναι κίτρινη και παλαιωμένη από το χρόνο. Το χαρτί της γραφομηχανής του, έχει ακόμη και τις πρόχειρες διορθώσεις του απάνω. Το «Σύντροφε Μεγαλειότατε…» (Χαρίλαος ο Β’) είναι μια πολιτική ξεκαρδιστική σάτιρα. Μαγεύτηκα από τη συγγραφική απλοχεριά του Σακελλάριου, όπως από άλλα του έργα. Εδώ όμως συνέβη και κάτι άλλο. Παρά την κεφάτη «απλότητα» και τα έντονα κωμικά στοιχεία, ο ευφυής Σακελλάριος στο «Σύντροφε Μεγαλειότατε…» κρύβει πολλά βαθύτερα νοήματα που καταφέρνουν να «σκαλίζουν» διάφορα συναισθήματα στο θεατή, δημιουργώντας του ακόμη και ερωτήματα ή προβληματισμό. Το καλύτερο όμως, είναι ότι αυτό δε συμβαίνει κατά τη διάρκεια της παράστασης. Σε εκείνη την περίοδο, ο θεατής απλώς αφήνεται και χάνεται στους γρήγορους ρυθμούς της κωμωδίας. Μετά όμως;
Το έργο γράφτηκε τη δεκαετία του 70. Ποια κοινά στοιχεία αναδεικνύονται μέσα από το έργο με το τώρα;
Απαντάται εύκολα το ερώτημά σας. Το έργο ασχολείται παρωδώντας την πολιτική, όπως υφίστατο το 1970. Το κοινό στοιχείο λοιπόν από τότε έως τώρα, είναι ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει! Αυτό καθιστά το έργο επίκαιρο και θα παραμένει επίκαιρο, όσο η πολιτική και πολιτικοί δεν αλλάξουν συμπεριφορά και πρακτικές. Συμπτωματικά δε, αναφέρεται σε τρικομματική συνεργασία, ενώ δεν παραλείπει να συμπεριλάβει το ξεμπρόστιασμα των παθογενειών από τις οποίες ταλαιπωρούμασταν και συνεχίζουμε να ταλαιπωρούμαστε.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον αυτού του τόπου;
Όχι! Όπως όμως κάνουν οι περισσότεροι, θα καταθέσω τα πιο καλά μου στοιχεία του εαυτού μου, προσπαθώντας από το δικό μου μετερίζι για το καλύτερο. Ακούστε: Οι εξαρτήσεις είναι πολλές, οι πειρασμοί επίσης. Πολλοί οι πονεμένοι, πολλοί οι αδικημένοι. Πολλοί όμως και οι οσφυοκάμπτες. Βρισκόμαστε σε έντονη κοινωνική διαταραχή, με άκρατο συντηρητισμό, με κρούσματα ρατσισμού και φασισμού, με απαιδευσιά, με δουλοπρεπείς και με έντονες επιρροές. Ένα μεγάλο ποσοστό πλήθους είναι κυκλωμένο. Όταν λοιπόν ξεκινήσουμε να αισθανόμαστε τη θέση που βρισκόμαστε, τον αυτό-εγκλωβισμό μας, τότε θα έχουμε ήδη κάνει ένα μεγάλο άλμα που θα μας οδηγήσει στο γκρέμισμα του τείχους «αδιεξόδου». Επιμένω. Ο πολιτισμός είναι το ελατήριο για αυτό το άλμα. Δημοκρατία είναι ο πολιτισμός. Δεν υφίσταται δημοκρατία χωρίς τον πολίτη (δήμο). Ανάπτυξη είναι ο πολιτισμός, μετά τα άλλα. Πολιτισμός σημαίνει πνεύμα, άρα σκέψη, άρα δημιουργία, δράση, συνεργασία, αγώνας, φιλότιμο, προσφορά, αλληλεγγύη, κατανόηση, αγάπη…
Όλα από εκεί ξεκίνησαν και όλα από εκεί θα επανεκκινήσουν.